|
|
|
|
|
TIEÁNG LOØNGTình yeâu queâ höông laø ñeà taøi deã gôïi nguoàn caûm höùng cho ngheä só, nhöng coù leõ ñeà taøi gaây nhieàu xuùc caûm laïi khoù dieãn ñaït nhaát vaãn laø vieá veà Meï? Trong kho taøng vaên hoùa Vieät Nam nhöõng chuyeän coå tích, ca dao vieát veà Meï khoâng nhieàu nhöng laïi thaém tình daân gian neân löu truyeàn ñeán ngaøy nay. Meï laø tieáng goïi ñaàu ñôøi cuûa treû thô, laø doøng söõa ngoït nuoâi naáng ta luùc chaøo ñôøi. Tình meï bao la dieäu vôïi, luoân luoân noàng aám hoøa nhaäp vôùi maïch soáng cuûa con. Loøng meï haân hoan sung söôùng khi con haïnh phuùc hay thaønh ñaït vaø chia xeû nhöõng muoän phieàn, aâu lo khi congaëp thaát baïi treân ñöôøng ñôøi. Khoâng coù buùt möïc naøo taû heát ñöôïc tình caûm thieâng lieâng veà taám loøng cao caû cuûa ngöôøi meï. Duø raèng trong thi vaên, aâm nhaïc hay hoäi hoïa ngöôøi ngheä só ñaõ coá ñem tim oùc dieãn taû nhöõng taâm tình saâu kín ñoù. Chaúng bieát baøi ca dao ngoït ngaøo ca ngôïi tình meï coù töø bao giôø maø aâm höôûng ñaõ thaønh lôøi ru tha thieát laøm daïo khuùc cho nhöõng bi kòch ñôøi? "Ví daàu caàu vaùn ñoùng ñinh, Caàu tre laéc leûo gaäp gheành khoù ñi. Khoù ñi, meï daét con ñi, Con thi tröôøng hoïc meï thi tröôøng ñôøi." Khoâng nhöõng tình meï thaät bao la nhö bieån trôøi daân chuû con ngöôøi, maø tình meï cao caû coøn theå hieän ôû loaøi caàm thuù veà loøng hy sinh cuõng voâ bôø beán. Hình aûnh chim Boà Noâng (peùlican) trong thaùnh kinh ñaõ keå raèng: Vì khoâng tìm ñöôïc moài, sôï con ñoùi chim Boà Noâng ñaõ töï ræa thòt mình cho con aên. Thaät cao ñeïp thay tình meï! Coù leõ aâm nhaïc laø boä moân ngheä thuaät deã gaây rung caûm loøng ngöôøi qua nhöõng giai ñieäu vaø lôøi ca. Haàu nhö trong moãi nhaïc só ñeàu aån chöùa chuùt gì cuûa thi ca neân lôøi cuûa moãi baûn nhaïc ñaõ giao höôûng tôùi ngöôøi thöôûng laõm. Ôû thôøi kyø neàn taân nhaïc Vieät Nam môùi phaùt trieån, ca khuùc "Loøng Meï" cuûa nhaïc só Y Vaân ñaõ ñeå laïi daáu aán cho ñôøi khieán ngöôøi nghe buøi nguøi thöông caûm veà taám loøng cuûa ngöôøi meï: "oøng meï bao la nhö bieån thaùi bình daït daøo, tình meï tha thieát nhö doøng suoái hieàn ngoït ngaøo ... "Thöông con thao thöùc bao ñeâm tröôøng ...laën loäi gieo neo nuoâi con tôùi ngaøy lôùn khoân..." Danh só Taûn Ñaø ñaõ taû noãi loøng ngöôøi meï qua lôøi ru trìu meán trong ñeâm khuya thanh vaéng qua caâu thô: Con ôi con nguû ñeâm taøn, Moät hai giaác ñieäp muoân vaøn tình thaâm" Hình aûnh ngöôøi meï hieàn laø chaát lieäu taïo caûm xuùc trong thô thieàn cuûa Nguyeãn Höõu Nhaät. Nhaø thô ñaõ taû laïi khung caûnh gia ñình: "Meï ngoài tuïng kinh lieân hoa, Laøm thôm suoát caû daõy nhaø ba gian Mình con nguû gaät caïnh baøn Baøi chöa thuoäc haún moäng toaøn hoa sen." (thô Hoa Sen) Ñoâi khi hình aûnh ngöôøi meï ñöôïc nhaân caùch hoùa vôùi queâ höông vaø töø ngaøn xöa ñeán nay hình aûnh gian khoå, nhaãn naõi cuûa ngöôøi meï ñöôïc gaén lieàn vôùi söï thaêng traàm cuûa ñaát nöôùc. Trong thôøi ly loaïn choáng ngoaïi xaâm, thaân phaän ngöôøi ñaøn baø chòu nhieàu ñaéng cay nghieät ngaõ. Nhaïc só Phaïm Duy ñaõ vieát leân ca khuùc bieåu töôïng: "Baø Meï Gio Linh": Meï giaø cuoác ñaát troàng khoai, nuoâi con ñaùnh giaëc ñeâm ngaøy. Cho duø aùo raùch sôøn vai, côm aên baùt vôi baùt ñaày ...." (Baø Meï Gio Linh) thôøi kyø ñaát nöôùc ôû giai ñoaïn mòt muø trong khoùi löûa ñaïn bom, nhaïc só Lam Phöông ñaõ xuùc caûm vieát leân ca khuùc nhö tieáng ru buoàn dieãn taû noãi loøng vaø söï hy sinh cuûa tình meï: "Ñeâm khuya roài aø ôi ...con yeân nguû, traêng xa vôøi ñeøn gaày naøo soi kieáp ngöôøi. Maùi tranh ngheøo laïnh luøng taét gioù söông rôi, ñöôïc nhìn con thaân meï döôøng aám cuoäc ñôøi. Haän loaïn thuø tình cha döùt böôùc ra ñi, thaùng naêm qua thoân ngheøo chôø moái duyeân queâ. Roài moät ngaøy ngöôøi ngöôøi löøng chieán coâng veà, möøng thaàm meï hoûi tin cha. Ngôõ ñaâu boùng ñaõ khuaát xa ... (Tình Meï) Ñoàng moät nhòp ñieäu thi só Toâ Giang cuõng gôûi chuùt taâm söï qua baøi "Kieáp Meï": "Thuôû con môùi chaøo ñôøi, Meï tuoåi traêng möôøi taùm... Toùc xanh meï goùa choàng Thaùng naêm daøi coøm coõi Meï con soáng aâm thaàm Maùi tranh ngheøo doät naùt Gioù luøa nhöõng ñeâm ñoâng." (Kieáp Meï) Thi só Nguyeãn Chí Thieän trong nguïc toái nhôù meï loøng chóu saàu qua baøi: "Meï Toâi": "Ñôøi cuûa toâi nhieàu khoå ñau oan traùi Meï baøo giôø cuõng caàu nguyeän cho toâi Ñöùa con trai tuø toäi maáy phen roài Haøng nöôùc maét chaûy gioøng treân maù meï..." (Meï Toâi) Thi só Nguyeãn Ngu Í ñaõ phaùt hoïa chaân dung ngöôøi meï baèng nhöõng gioït leä töø nhòp ñaäp con tim mình qua baøi Maù: Con nhìn maù, maù gaày nhieàu, maù hôõi, Xöông, gaân naøy roõ reät ôû tay chaân, Maù, laïi ñaây, maù, cho con maù nhìn gaàn, Coi toùc maù baïc nhieàu hay baïc ít ... (Maù) Chieán tranh naøo maø khoâng gaây maùu löûa phaân ly, con maát cha, vôï maát choàng, anh em maát nhau ...vaø coù ai ñeám heát ñöôïc nhöõng gioït nöôùc maét cuûa meï giaø, con daïi hay vôï hieàn? Nhöng coù leõ söï thoáng khoå cuûa ngöôøi meï laø toät ñoä. Nöõ só Dö Thò Dieãm Buoàn ñaõ thaám thía noãi buoàn töø khi nhìn ñoâi maét meï saàu uùa: "Cha töû traän treân doøng soâng Caùi Saéc! Maét meï khoâ nhöng ñau khoå truøng truøng Chim laïc ñaøntìm baïn khoâng trung Trong söông laïnh keâu naõo nuøng ai oùan ... Meï toâi soáng trong maøn ñeâm dó vaõng, Maûnh loøng tang bieát bao thuôû phoâi pha?..." (Noãi Nieàm) Trong suoát thôøi chieán, doøng nhaïc cuûa Trònh Coâng Sôn len leùn vaøo loøng ngöôøi qua nhöõng ca khuùc tröõ tình tuyeät vôøi, ngoaøi ra coøn coù tuyeån taäp "Ca Khuùc Da Vaøng" tæ teâ nhö tieáng thì thaàm töø moät coõi aâm naøo ñoù voïng veà, keát thaønh giai ñieäu buoàn teâ taùi quyeän chaát ma tuùy laøm xoùi moøn taâm thöùc lôùp trai cuøng theá heä cuûa mieàn Nam, nôi maø chieán tranh ñang höøng höïc maùu löûa. Trong ca khuùc coù nhöõng caâu: "Meï giaø leân nuùi tìm xuông con mình...Meï ngoài ru con nöôùc maét nhuïc nhaèn, xoùt xa ñôøi mình...Thoâi nguû yeân ñi con, nguû ñôøi yeân ñi con che daáu thaân ñau raõ moøn ..." Lôøi thô trong nhaïc quaû laø nhöõng hình töôïng mang maàu saéc ñaày neùt ñau thöông maø giai ñieäu traàm boång reùo raéc nhö tieáng kinh goïi hoàn! Theá nhöng sau cuoäc chieán, tröôùc thöïc traïng ñen toái cuûa ñaát nöôùc, ngöôøi nhaïc só phaûn chieán aáy ñaõ khoâng ñi heát haønh trình cuûa ngöôøi caàm buùt ñeå noùi leân noãi thoáng khoå cuûa daân toäc duø nhìn ôû moät goùc ñoä naøo; Traùi laïi, Trònh Coâng Sôn ñaõ ngoaûnh maët tröôùc nhöõng thaûm caûnh cuûa ñaát nöôùc! Phaûi chaêng ngöôøi nhaïc só taøi hoa aáy quaù sôï haõi tröôùc baïo löïc ñaønh im laëng, hay nguoàn caûm höùng ñaõ caïn vì laïc loaøi giöõa röøng sao ñoû neân thaát chí? Ngöôøi ngheä só moät khi ñeå noãi sôï haõi vaây kín thì laøm sao caûm nhaän ñöôïc noãi ñau cuûa tha nhaân, caûnh meï giaø xuoáng bieån moø xöông con töû naïn treân ñöôøng vöôït bieân hay bi kòch meï giaø lom khom gaùnh quaø vaøo taän röøng saâu nuoâi con trong tuø ñeå vieát leân nhöõng baøi ca theá kyû!? Doøng nhaïc Trònh Coâng Sôn ñöùt ñoaïn, nhöõng giai ñieäu tình ca queâ höông mang daáu aán chieán tranh phaûi chaêng ñaõ hoaøn traû cho queâ höông? "Hoøa bình ôi baïo löïc chaén loái veà, Taøn chieán cuoäc, khoùi nguùt bay traàn theá!" Mang taâm caûnh treân, thi só Song Nhò trong tuø gôøi taâm tình cho meï qua ñoaïn thô: "Ngoaøi baûy möôi chöa heát noãi ñoaïn tröôøng, Ñau thöông chaát leân tuoåi giaø söùc yeáu ... Meï chaét chiu daønh duïm trong tay Töøng ñoàng baïc ñeå nuoâi con caûi taïo Con ngoài trong boán böùc töôøng traâng traùo Töøng ñeâm daøi tieáng meï voïng yeâu thöông." (Baøi vieát veà Meï) Taâm trang cuûa nhöõng ngöôøi soángkieáp löu tha höông gaàn gioáng nhau veà noãi nhôù queâ höông, nhôù cha meï giaø. Vaø moãi ngöôøi moãi hoaøn caûnh khaùc nhau. Ñoâi khi chôït nghe tieáng möa rôi treân maùi, keû tha höông laïi ngôõ tieáng ho cuûa meï: "Möa ñeâm hay tieáng ho ngaøn daëm? Ta boãng hình dung daùng meï naèm, Hiu haét neùt giaø theâm ruõ röôïi, Quaën loøng! Muoán chaép caùnh veà thaêm. Queâ höông soùng ñoû giaêng muø loái, Thoâi cuõng ñaønh nhö chieác laù troâi!..." (Paris Ñeâm Buoàn) Coù nieàm ñau naøo chua xoùt hôn laø noãi ñau maát meï?! Nghòch caûnh ñaát nöôùc laøm ñau loøng ngöôøi. Queâ höông duø xa xoâi nghìn daëm naøo caûn ñöôïc loái veà. Nhöng lôøi theà naêm xöa coøn vang ñaâu ñoù. Ngöôøi ra ñi thuôû ñoù naøo phaûi vì côm aùo? Huoáng chi söï trôû veà ñoâi khi chæ laøm meï lo laéng. Meï hoâm nay giaø hôn xöa, chaúng leõ vaãn phaûi laën loäi ñi nuoâi tuø. Thoâi thì cuõng ñaønh nhö chieác laù troâi, laïy meï xaù toäi cho con! Nhaø thô Tuøy Anh sau nhieàu naêm bò tuø ñaøy, nay laøm kieáp löu vong ñaõ vieát nhöõng doøng thô thoáng hoái taï toäi vôùi meï: "Traéng tay töï thuôû vaøo ñôøi Cuõng hoaøn tay traéng khi rôøi theá gian Meï ôi, bieàn bieät non ngaøn Giôø thöông khoùc meï muoân vaøn xoùt xa." (Khoùc Meï) Ñoàng ñieäu vôùi noãi ñau chung cuûa ñaát nöôùc, nhaïc só Minh Ñaïo chaúng than traùch vaø ñoå thöøa cho ai maø chæ ngaäm nguøi cho nhöõng naêm thaùng tuø ñaøy vaø phieâu baït. Nhôù meï Minh Ñaïo ñaõ möôïn noát nhaïc ñeå giaûi saàu nhö moät lôøi taï toäi vôùi meï: "Hoâm nay ngaøy gioã meï, nhôù töø thuôû aáu thô, cha ñaõ khoâng coøn nöõa meï con cuøng bô vô. Mieáng côm hoøa nöôùc maét, nhöõng tuûi nhuïc kieáp ngöôøi. Meï nöûa con moät nöûa, cuøng chia sôùt doøng ñôøi. Ñôøi con giôø phieâu baït, baïc ñaàu vaãn traéng tay. Cuùi ñaàu xin loãi meï, con nghe meï thôû daøi!" (Con Nghe Meï Thôû Daøi) Thôøi tieàn chieán nhaïc só Nhò Haø vieát leân ca khuùc "Meï Toâi" coù laãn nhöõng gioït nöôùc maét thaám vaøo hoàn ngöôøi giai ñieäu traàm buoàn nhö tieáng chuoâng chuøa tìm veà nôi sieâu thoaùt: "Meï toâi toùc xanh nhuoäm baïc thaùng ngaøy. Meï toâi ñau buoàn naëng chóu ñoâi vai, bao naêm nuoâi ñaøn treû thô nhoû daïi, caàu mong con mình coù moät ngaøy mai. Meï toâi naéng möa chaúng ngaïi nhoïc nhaèn. Meï toâi mæm cöøôi nhìn boùng con ngoan. Khoâng than khoâng phieàn duø laâm hoaïn naïn, loøng mong con mình xöùng ñaùng thaønh ngöôøi daân ... Nhöng nay con ñaõ neân ngöôøi, thì nay coøn ñaâu baø meï hieàn xöa! Chieàu nay ñoát höông töôûng nieäm tröôùc moà. Nhìn khoùi ñau loøng töôûng nhôù naêm xöa, coâng ôn sinh thaønh ngaøy naøo ñeàn traû. Meï ôi con meï nhôù lôøi meï khuyeân." OÂi maùi toùc traéng phaát phô treân goø maù nhaên nhö coå thuï! Öôùc mô cuûa meï thaät bình thöôøng, chæ mong sao ñaøn con khoân lôùn xöùng thaønh ngöôøi daân. Nhöng buoàn thay moäng öôùc ñoù nhö maây bay vaø ruïng nhö toùc meï! Theá söï chuyeån xoay, ñaøn con cuûa meï nay vaãn phieâu baït khaép nôi, loøng ngheïn ngaøo nhôù veà meï vaø coá höông.
|
