MUØA
XUAÂN QUA THI CA VIEÄT NAM
Döông
Vieát Ñieàn
Noùi ñeán
muøa xuaân laø noùi ñeán muøa aám-aùp, khí haäu thaät maùt
dòu trong laønh. Baàu trôøi luoân luoân saùng-suûa vaø
quang-ñaõng vôùi trôøi xanh, maây traéng, naéng hoàng. Muøa
xuaân laø muøa caây coái ñaâm choài naåy loäc . Haøng ngaøn
loaïi hoa ñua nhau khoe saéc döôùi aùnh naéng xuaân chan-hoaø
khaép nôi. Beân nhöõng ñoaù hoa xuaân khoe maøu trong naéng,
nhöõng ñaøn böôùm tung-taêng löôïn qua laïi nhö muoán toû
tình.
Tröôùc
caûnh ñeïp thieân-nhieân vôùi nghìn caây ñang ñôm boâng
keát traùi, tröôùc caûnh ñeïp tuyeät-vôøi cuûa ngaøn ñoaù
hoa xuaân coù böôùm löôïn quanh ngaây-ngaát tình, tröôùc
caûnh ñaøn chim neân thô hoùt líu-lo treân caønh caây döôùi
naéng xuaân hoàng aám-aùp, tröôùc caûnh thô-ngaây cuûa
nhöõng coâ gaùi xuaân ñeán tuoåi daäy thì môn-môûn ñaøo
tô ñang e-aáp tình xuaân, caùc thi- nhaân Vieät-nam ñaõ
xuùc-ñoäng ñeå roài saùng-taùc neân haøng traêm caâu thô
ca-ngôïi xuaân veà, saùng-taùc haèng ngaøn caâu thô
theâu-deät tình xuaân.
Neáu ngaøy
xöa ôû beân Trung-Quoác ñôøi Ñöôøng, thi-só Trònh-Coác
ñaõ taû caûnh bieät-ly giöaõ muøa xuaân qua maáy caâu thô
thaät noàng-naøn thaém-thieát :
"Döông-Töû
giang ñaàu döông lieãu xuaân
Döông hoa
saàu saùt ñoä giang nhaân
Soå thanh
phong dòch ly ñình vaån
Quaân
höôùng tieâu-töông, ngaõ höôùng taàn."
(Ñaàu soâng
Döông-Töû lieãu xanh
Hoa döông
khieán khaùch qua soâng leä traøn
Saùo chieàu
vaüng tieáng ly-tan
Tieâu-töông
baïn ñeán, ñöôøng Taàn toâi qua.)
(Chi-Ñieàn
dòch)
thì taïi
vieät-nam, caùc thi- nhaân cuõng ñua nhau taû caûnh xuaân veà
treân ñaát Vieät.
Hình aûnh
muøa xuaân roõ neùt nhaát laø maáy caâu thô thaät trong saùng
vaø nheï-nhaøng cuûa thi-só Nguyeãn-Du trong taùc-phaåm truyeän
Kieàu:
"Ngaøy
xuaân con eùn ñöa thoi
Thieàu-quang
chín chuïc ñaõ ngoaøi saùu möôi
Coû non xanh
taän chaân trôøi
Caønh leâ
traéng ñieåm moät vaøi boâng hoa."
Tieáp theo
thi-só Nguyeãn-Du, caùc nhaø thô Vieät-nam thôøi tieàn chieán
cuõng ñaõ taû caûnh xuaân veà qua nhöõng doøng thô thaät
tuyeät ñeïp vaø tröõ tình, nghìn naêm vaãn coøn xuùc-ñoäng
vaø nhôù maõi khoâng queân . Ta haõy nghe nhaø thô
Nguyeãn-Bính taû caûnh xuaân veà :
"Töøng
ñaøn con treû chaïy xum-xoe
Möa taïnh
trôøi quang naéng môùi hoe
Laù noûn
caønh non ai traùng baïc?
Gioù veà
töøng traän gioù bay ñi."
(Xuaân veà)
Khi trôøi
quang maây taïnh, naéng xuaân laïi veà giöõa nhöõng côn gioù
chieàu nheø nheï löôùt qua ñoài khieán cho loøng ngöôøi
laâng-laâng khoan-khoaùi, nhieàu luùc muoán oâm muøa xuaân
vaøo loøng ñeå aáp-uû tình xuaân.
Xuùc-ñoäng
tröôùc caûnh chieàu xuaân ngaäp naéng, nhaø thô Huy-Caän
ñaõ taû caûnh xuaân veà laøm rung-ñoäng loøng ngöôøi :
"Xuaân
goäi traøn ñaày
Giöaõ loøng
ngöôøi hoan-laïc,
Treân mình
hoa caây…
Naéng vaøng
laït laït
Ngaøy ñi
chaày chaày…
Hai haøng
caây xanh
Ñaâm choài
hy-voïng
OÂi! duyeân
toát laønh
Em ngaø ñöa
voõng
Höông ñoàng
leân tranh
Keà beân
ñöôøng taïnh
Coû moïc
bôø non
Chieàu xuaân
töôi maïnh
Gioù bay vaøo
hoàn."
(Chieàu
xuaân)
Cuõng caûnh
chieàu xuaân nhö Huy-Caän, nhaø thô Quaùch-Taán laïi rung caûm
hoàn mình theo caûnh hoaøng hoân qua nhöõng doøng thô
chan-chöùa xuaân tình :
"Chim mang
veà toå boùng hoaøng-hoân
Vaøng
löûng-lô non bieác ñoïng coàn
Caønh gioù
höông xao hoa tæ muoäi
Ñoài söông
soùng löôïn coû vöông toân
Khoùi maây
quanh-quaån hoài chuoâng voïng
Trôøi bieån
noân-nao tieáng ñòch doàn
Thöôûng
caûnh oâng caâu tình-töï quaù
Thuyeàn con
chôû nguyeät ñeán coâ-thoân."
(Chieàu
xuaân)
Töø caûnh
chieàu xuaân ñeán caønh hoaøng-hoân, töø caûnh hoaøng-hoân
ñeán caûnh ñeâm xuaân ta thaáy caûnh naøo thi-nhaân cuõng
saùng-taùc neân nhöõng doøng thô baát-huû nghìn ñôøi. Neáu
nhaø thô Huy-Caän vôùi "naéng vaøng laït laït haøng caây
xanh…Coû moïc bôø non,gioù bay vaøo hoàn.", neáu nhaø
thô Quaùch Taán vôùi " Ñoài nöông soùng löôïn coû
vöông toân…thuyeàn con chôû nguyeät ñeán coâ-thoân.",
thì nhaø thô Bích-Kheâ khoâng ngaàn-ngaïi saùng taùc nhöõng
doøng thô ñaày man-daïi vôùi naéng, vôùi traêng, vôùi
söông cuøng lau-laùch:
"Hôõi
lôøi ca man-daïi
Ñieäu nhaïc
thôû hôi röøng
Ñeâm nay
xuaân ñaõ laïi
Thuaàn-tuyù
vaø töôïng tröng
Naéng leân
nuùm vuù ñoài
Söõa traêng
nhæ nhæ gioït
Bay qua cuïm
lieãu phôi
Nhöõng
cöôøm tay ñieåm hoät
Söông
phaát-phô lau-laùch."
(Xuaân
töôïng tröng)
Ta thaáy loái
taû xuaân thaät man-daïi nhö Bích-Kheâ cuõng coù nhieàu nhaø
thô saùng-taùc. Nhöng ñieån-hình cuaû phaùi
"töôïng-tröng" naøy khoâng ai qua maët ñöôïc
Bích-Kheâ chaêng?
Coøn laïi
laø nhöõng nhaø thô chuyeân saùng taùc nhöõng doøng thô
trong saùng vaø nheï nhaøng chöù khoâng man-daïi. Khi noùi
ñeán muaø xuaân, haàu heát cacù thi- nhaân vieät-nam thöôøng
ca-tuïng naéng xuaân, gioù xuaân raát nhieàu. Ta haõy nghe nhaø
thô Nguyeãn-Giang con cuûa nhaø vaên Nguyeãn vaên Vónh, deät
maáy doøng thô xuaân thaät tình-töù :
"Gioù
xuaân phô-phaát thoåi trong caønh
Lôùp lôùp
beân ñöôøng boùng laù xanh
Caây coû
cöôøi töôi hoa muûm-mæm
Hoïc-sinh qua
laïi aùo phong-phanh."
(Xuaân)
Maëc daàu
naéng xuaân, gioù xuaân laø nhöõng hình aûnh tuyeät ñeïp
cöù moãi ñoä xuaân veà, nhöng möa xuaân laïi laø hình aûnh
ñoäc-ñaùo nhaát cuûa muøa xuaân. Chính hình aûnh naày ñaõ
laøm cho thi-só Anh-Thô khoan-khoaùi maø saùng-taùc nhöõng
doøng thô thaät ñeïp vaø thaät buoàn:
"Möa
ñoå buïi eâm-eâm treân beán vaéng
Ñoø bieáng
löôøi naèm maëc nöôùc soâng troâi
Quaùn tranh
ñöùng im-lìm trong vaéng laëng
Beân choøm
xoan hoa tím ruïng tôi-bôøi."
(Chieàu
xuaân)
Qua nhöõng
doøng thô vöøa ñöôïc trình baøy ôû treân, ta thaáy caùc
thi-nhaân chæ taû caûnh muøa xuaân maø khoâng ñeà caäp gì
ñeán naéng xuaân caû. Nhöng ñoïc qua baøi "Muøa xuaân
chín" cuûa Haøn maïc Töû, ta thaáy nhaø thô ñaõ vöøa
taû caûnh xuaân veà thaät ñeïp-ñeõ vaø neân thô vöøa
loàng vaøo trong ñoù moät vaøi hình aûnh cuûa caùc coâ
thoân-nöõ ñang haùt treân ñoài döôùi naéng xuaân sao maø
quyeán-ruõ:
"Trong
laøng naéng öûng: khoùi mô tan
Ñoâi maùi
nhaø tranh laám-taám vaøng
Soät-soaït
gioù treân taø aùo bieác
Treân giaøn
thieân-lyù boùng xuaân sang
Soùng coû
xanh töôi gôïn tôùi trôøi
Bao coâ
thoân-nöõ haùt treân ñoài
Ngaøy mai
trong ñaùm xuaân xanh aáy
Coù keû theo
choàng boû cuoäc chôi."
(Muøa xuaân
chín)
Qua nhöõng
thi-phaåm vaø nhöõng nhaø thô vöøa ñöôïc trình baøy, ta
thaáy haàu heát trong caùc thi-phaåm ñeàu ñöôïc taû caûnh
muøa xuaân vôùi naéng xuaân toûa roäng khaép trôøi, vôùi
gioù xuaân man-maùc muøa traêng vôùi möa xuaân maùt dòu vaø
u-buoàn. Nhöng neáu taû caûnh xuaân veà maø khoâng ñeà-caäp
ñeán tình yeâu laø moät söï thieáu-soùt traàm-troïng trong
thi-ca vaø muøa xuaân seõ maát ñi nhieàu yù-nghóa. Chính vì
vaäy maø nhieàu thi- nhaân ñaõ boäc loä tình yeâu giöõa
muøa xuaân ñaàm-aám qua nhöõng doøng thô baát-huû,
laõng-maïn chaát chöaù nhöõng höông tình. Ta haõy nghe nhaø
thô J.Leiba noùi veà tình yeâu giöõa muøa xuaân:
"Moàng
moät vui xuaân hai chuùng ta
Em muôøi ba
tuoåi tính coøn thô
Em anh coøn
caõi nhau nhö treû
Em doãi, anh
nhìn daï ngaån-ngô
Xuaân naøy
xuaân tröôùc caùch bao roài
Nhôù buoåi
xuaân naøo tieác phuùt vui
Ngaøy nay
nhôù laïi buoåi voâ-tình
Anh laëng
yeâu em ,em nhôù anh
Roài muøa
xuaân qua xuaân laïi laïi
Bieát raèng
sau coù veïn ba-sinh."
(Naêm qua)
Muøa xuaân
ñeán roài muøa xuaân ñi. Tình yeâu vì vaäy laém luùc cuõng
nhö muøa xuaân, cuõng ñeán roài cuõng ñi, nghóa laø yeâu
nhau roài laïi ly-bieät, khieán cho caûnh xuaân nhieàu khi cuõng
buoàn da-dieát.
Ñieån hình
laø maáy doøng thô sau ñaây cuûa thi-só Löu-troïng Lö vôùi
caûnh xuaân veà roài xuaân ñi khieán "chaøng" cuõng
ñi theo muøa xuaân khoâng heïn ngaøy trôû laïi:
"Naêm
vöøa roài
Chaøng cuøng
toâi
Nôi vuøng
giaùp mô
Trong gian
nhaø coû
Toâi quay tô
Chaøng ngaâm
thô
Vöôøn sau
canh giuïc-giaõ
Nhìn ra hoa
ñua nôû
Döøng tay
toâi keâu chaøng:
Naøy,naøy,
baïn: xuaân sang
Chaøng nhìn
xuaân maët hôùn-hôû
Toâi nhìn
chaøng loøng voàn-vaõ
Roài ngaøy
laïi ngaøy
Saéc maøu:
phai
Laù caønh:
rung
Ba gian:
troáng
Xuaân ñi:
Chaøng cuõng
ñi
Naêm nay
xuaân coøn trôû laïi
Ngöôøi xöa
khoâng thaáy tôùi."
(Tieáng thu)
Muøa xuaân
laø muøa ñeïp nhaát trong naêm, tuoåi xuaân laø tuoåi ñeïp
nhaát cuûa ñôøi ngöôøi. Nhaát laø nhöõng coâ gaùi daäy
thì luùc ñang ôû tuoåi traêng troøn leû. Caùi tuoåi
thô-ngaây traøn ngaäp tình xuaân. Vôùi tuoåi naøy neáu baét
ñaàu yeâu, caùc coâ seõ xuùc-ñoäng vaø thöôøng coù
nhöõng giaác moäng töông-tö, ñeå roài nhôù thöông
saàu-thaûm. Vaø hình aûnh ngöôøi yeâu laém luùc canh-caùnh
beân loøng.Yeâu nhau khi xuaân ñeán roài xa nhau khi xuaân laïi
veà ñeå khoâng bao giôø gaëp nhau nöõa, khieán "coâ
buoàn, coâ tieác... coâ nhôù ngaøy xuaân, nhôù tuoåi
thô." nhö thi-só Ñoâng-Hoà deät nhöõng doøng thô thaät
laõng-maïn nhöng laïi buoàn vôøi-vôïi, khieán nhieàu luùc
ngheïn-ngaøo vì khoùc tình quaân :
"Töng-böøng
hoa nôû boùng ngaøy xuaân
Röïc-rôõ
loøng coâ hoa aùi-aân
Nhö ñôïi
nhö chôø, nhö nhôù töôûng
Ñôïi chôø
töôûng nhôù boùng tình quaân
……………………..
AiÙ-tình
naøo phaûi böôùm ngaøy xuaân
Tình-aùi
ngaøy xuaân chæ moät laàn
Moät thoaùng
bay qua khoâng trôû laïi
Gaùi xuaân
ñoû leä khoùc tình quaân
……………………….
Luûi-thuûi
treân ñöôøng coâ ngaån-ngô
Choán naày
ñuoåi baét böôùm ngaøy xöa
Coâ buoàn,
coâ tieác, coâ nguøi-ngaäm
Coâ nhôù
ngaøy xuaân nhôù tuoåi thô ."
(Coâ gaùi
xuaân)
Hay laø:
"Ngaøy
vui khoâng coù maáy
Ñoâi löùa
cuõng xa nhau
Tuoåi xuaân
coøn maõi ñaâu
Bieät-ly nay
môùi bieát
Chæ xieát
noãi thöông ñau
Gioït leä
moät laàn öùa
Bieát bao
laàn chan-chöùa
Moät laàn khi
baét ñaàu
Bieát bao
laàn sau nöaõ!"
(Coâ gaùi
xuaân)
Hoaëc laø:
"Keå
töø khi quen nhau
Vöøa möôøi
ba tuoåi ñaàu
Tuoåi xuaân
tuoåi vui söôùng
Naøo coù
bieát chi saàu."
Xuaân ñeán
laø ngaøy hoäi hoa ñaêng cuûa muoân loaøi treân traùi ñaát,
laø ngaøy vui cuûa loaøi ngöôøi vì taát caû nhö treû laïi
ñeå thöôûng thöùc caùi ñeïp khi xuaân veà. Aáy theá maø
nhieàu ngöôøi laïi khoâng muoán muøa xuaân veà, khoâng muoán
muøa xuaân xuaát hieän trong ñôøi, vì moãi laàn xuaân veà
laø moãi laàn laøm cho hoï ñau khoå trieàn-mieân. Ta haõy nghe
nhaø thô Cheá lan Vieân nöùc-nôû leä saàu khi muøa xuaân
ñeán :
"Toâi
coù chôø ñaâu, coù ñôïi ñaâu
Ñem chi xuaân
laïi gôïi theâm saàu ?
Vôùi toâi
taát caû nhö voâ nghóa
Taát caû
khoâng ngoaøi nghóa khoå ñau
Ai ñaâu
trôû laïi muøa thu tröôùc
Nhaët laáy
cho toâi nhöõng laù vaøng
Vôùi cuûa
hoa töôi muoân caùnh raõ
Veà ñaây
ñem chaén neõo xuaân sang."
(Xuaân)
Noùi chung,
cuõng gioáng nhö muøa thu, caùc thi-nhaân Vieät-nam ñaõ saùng
taùc raát nhieàu baøi thô ca-ngôïi muøa xuaân vôùi haøng
ngaøn caây xanh töôi maùt ñang keát traùi ñôm boâng, vôùi
nhöõng aùng maây chieàu troâi giöõa naéng hoàng, vôùi
nhöõng nuï cöôøi töôi nhö hoa nôû cuûa caùc coâ gaùi
xuaân ñang e-aáp xuaân tình. Chính vì theá, thi- caVieät-nam
caøng ngaøy caøng theâm phong-phuù nhôø nhöõng doøng thô
xuaân baát-huû ngaøn naêm .
Döông
Vieát Ñieàn