Xuaân Tri AÂn Vaên Thi Höõu - Ñaïi Chuùng Xuaân Taây Tî 2001

MUØA XUAÂN QUA THI CA VIEÄT NAM

Döông Vieát Ñieàn

Noùi ñeán muøa xuaân laø noùi ñeán muøa aám-aùp, khí haäu thaät maùt dòu trong laønh. Baàu trôøi luoân luoân saùng-suûa vaø quang-ñaõng vôùi trôøi xanh, maây traéng, naéng hoàng. Muøa xuaân laø muøa caây coái ñaâm choài naåy loäc . Haøng ngaøn loaïi hoa ñua nhau khoe saéc döôùi aùnh naéng xuaân chan-hoaø khaép nôi. Beân nhöõng ñoaù hoa xuaân khoe maøu trong naéng, nhöõng ñaøn böôùm tung-taêng löôïn qua laïi nhö muoán toû tình.

Tröôùc caûnh ñeïp thieân-nhieân vôùi nghìn caây ñang ñôm boâng keát traùi, tröôùc caûnh ñeïp tuyeät-vôøi cuûa ngaøn ñoaù hoa xuaân coù böôùm löôïn quanh ngaây-ngaát tình, tröôùc caûnh ñaøn chim neân thô hoùt líu-lo treân caønh caây döôùi naéng xuaân hoàng aám-aùp, tröôùc caûnh thô-ngaây cuûa nhöõng coâ gaùi xuaân ñeán tuoåi daäy thì môn-môûn ñaøo tô ñang e-aáp tình xuaân, caùc thi- nhaân Vieät-nam ñaõ xuùc-ñoäng ñeå roài saùng-taùc neân haøng traêm caâu thô ca-ngôïi xuaân veà, saùng-taùc haèng ngaøn caâu thô theâu-deät tình xuaân.

Neáu ngaøy xöa ôû beân Trung-Quoác ñôøi Ñöôøng, thi-só Trònh-Coác ñaõ taû caûnh bieät-ly giöaõ muøa xuaân qua maáy caâu thô thaät noàng-naøn thaém-thieát :

"Döông-Töû giang ñaàu döông lieãu xuaân

Döông hoa saàu saùt ñoä giang nhaân

Soå thanh phong dòch ly ñình vaån

Quaân höôùng tieâu-töông, ngaõ höôùng taàn."

(Ñaàu soâng Döông-Töû lieãu xanh

Hoa döông khieán khaùch qua soâng leä traøn

Saùo chieàu vaüng tieáng ly-tan

Tieâu-töông baïn ñeán, ñöôøng Taàn toâi qua.)

(Chi-Ñieàn dòch)

thì taïi vieät-nam, caùc thi- nhaân cuõng ñua nhau taû caûnh xuaân veà treân ñaát Vieät.

Hình aûnh muøa xuaân roõ neùt nhaát laø maáy caâu thô thaät trong saùng vaø nheï-nhaøng cuûa thi-só Nguyeãn-Du trong taùc-phaåm truyeän Kieàu:

"Ngaøy xuaân con eùn ñöa thoi

Thieàu-quang chín chuïc ñaõ ngoaøi saùu möôi

Coû non xanh taän chaân trôøi

Caønh leâ traéng ñieåm moät vaøi boâng hoa."

Tieáp theo thi-só Nguyeãn-Du, caùc nhaø thô Vieät-nam thôøi tieàn chieán cuõng ñaõ taû caûnh xuaân veà qua nhöõng doøng thô thaät tuyeät ñeïp vaø tröõ tình, nghìn naêm vaãn coøn xuùc-ñoäng vaø nhôù maõi khoâng queân . Ta haõy nghe nhaø thô Nguyeãn-Bính taû caûnh xuaân veà :

"Töøng ñaøn con treû chaïy xum-xoe

Möa taïnh trôøi quang naéng môùi hoe

Laù noûn caønh non ai traùng baïc?

Gioù veà töøng traän gioù bay ñi."

(Xuaân veà)

Khi trôøi quang maây taïnh, naéng xuaân laïi veà giöõa nhöõng côn gioù chieàu nheø nheï löôùt qua ñoài khieán cho loøng ngöôøi laâng-laâng khoan-khoaùi, nhieàu luùc muoán oâm muøa xuaân vaøo loøng ñeå aáp-uû tình xuaân.

Xuùc-ñoäng tröôùc caûnh chieàu xuaân ngaäp naéng, nhaø thô Huy-Caän ñaõ taû caûnh xuaân veà laøm rung-ñoäng loøng ngöôøi :

"Xuaân goäi traøn ñaày

Giöaõ loøng ngöôøi hoan-laïc,

Treân mình hoa caây…

Naéng vaøng laït laït

Ngaøy ñi chaày chaày…

Hai haøng caây xanh

Ñaâm choài hy-voïng

OÂi! duyeân toát laønh

Em ngaø ñöa voõng

Höông ñoàng leân tranh

Keà beân ñöôøng taïnh

Coû moïc bôø non

Chieàu xuaân töôi maïnh

Gioù bay vaøo hoàn."

(Chieàu xuaân)

Cuõng caûnh chieàu xuaân nhö Huy-Caän, nhaø thô Quaùch-Taán laïi rung caûm hoàn mình theo caûnh hoaøng hoân qua nhöõng doøng thô chan-chöùa xuaân tình :

"Chim mang veà toå boùng hoaøng-hoân

Vaøng löûng-lô non bieác ñoïng coàn

Caønh gioù höông xao hoa tæ muoäi

Ñoài söông soùng löôïn coû vöông toân

Khoùi maây quanh-quaån hoài chuoâng voïng

Trôøi bieån noân-nao tieáng ñòch doàn

Thöôûng caûnh oâng caâu tình-töï quaù

Thuyeàn con chôû nguyeät ñeán coâ-thoân."

(Chieàu xuaân)

Töø caûnh chieàu xuaân ñeán caønh hoaøng-hoân, töø caûnh hoaøng-hoân ñeán caûnh ñeâm xuaân ta thaáy caûnh naøo thi-nhaân cuõng saùng-taùc neân nhöõng doøng thô baát-huû nghìn ñôøi. Neáu nhaø thô Huy-Caän vôùi "naéng vaøng laït laït haøng caây xanh…Coû moïc bôø non,gioù bay vaøo hoàn.", neáu nhaø thô Quaùch Taán vôùi " Ñoài nöông soùng löôïn coû vöông toân…thuyeàn con chôû nguyeät ñeán coâ-thoân.", thì nhaø thô Bích-Kheâ khoâng ngaàn-ngaïi saùng taùc nhöõng doøng thô ñaày man-daïi vôùi naéng, vôùi traêng, vôùi söông cuøng lau-laùch:

"Hôõi lôøi ca man-daïi

Ñieäu nhaïc thôû hôi röøng

Ñeâm nay xuaân ñaõ laïi

Thuaàn-tuyù vaø töôïng tröng

Naéng leân nuùm vuù ñoài

Söõa traêng nhæ nhæ gioït

Bay qua cuïm lieãu phôi

Nhöõng cöôøm tay ñieåm hoät

Söông phaát-phô lau-laùch."

(Xuaân töôïng tröng)

Ta thaáy loái taû xuaân thaät man-daïi nhö Bích-Kheâ cuõng coù nhieàu nhaø thô saùng-taùc. Nhöng ñieån-hình cuaû phaùi "töôïng-tröng" naøy khoâng ai qua maët ñöôïc Bích-Kheâ chaêng?

Coøn laïi laø nhöõng nhaø thô chuyeân saùng taùc nhöõng doøng thô trong saùng vaø nheï nhaøng chöù khoâng man-daïi. Khi noùi ñeán muaø xuaân, haàu heát cacù thi- nhaân vieät-nam thöôøng ca-tuïng naéng xuaân, gioù xuaân raát nhieàu. Ta haõy nghe nhaø thô Nguyeãn-Giang con cuûa nhaø vaên Nguyeãn vaên Vónh, deät maáy doøng thô xuaân thaät tình-töù :

"Gioù xuaân phô-phaát thoåi trong caønh

Lôùp lôùp beân ñöôøng boùng laù xanh

Caây coû cöôøi töôi hoa muûm-mæm

Hoïc-sinh qua laïi aùo phong-phanh."

(Xuaân)

Maëc daàu naéng xuaân, gioù xuaân laø nhöõng hình aûnh tuyeät ñeïp cöù moãi ñoä xuaân veà, nhöng möa xuaân laïi laø hình aûnh ñoäc-ñaùo nhaát cuûa muøa xuaân. Chính hình aûnh naày ñaõ laøm cho thi-só Anh-Thô khoan-khoaùi maø saùng-taùc nhöõng doøng thô thaät ñeïp vaø thaät buoàn:

"Möa ñoå buïi eâm-eâm treân beán vaéng

Ñoø bieáng löôøi naèm maëc nöôùc soâng troâi

Quaùn tranh ñöùng im-lìm trong vaéng laëng

Beân choøm xoan hoa tím ruïng tôi-bôøi."

(Chieàu xuaân)

Qua nhöõng doøng thô vöøa ñöôïc trình baøy ôû treân, ta thaáy caùc thi-nhaân chæ taû caûnh muøa xuaân maø khoâng ñeà caäp gì ñeán naéng xuaân caû. Nhöng ñoïc qua baøi "Muøa xuaân chín" cuûa Haøn maïc Töû, ta thaáy nhaø thô ñaõ vöøa taû caûnh xuaân veà thaät ñeïp-ñeõ vaø neân thô vöøa loàng vaøo trong ñoù moät vaøi hình aûnh cuûa caùc coâ thoân-nöõ ñang haùt treân ñoài döôùi naéng xuaân sao maø quyeán-ruõ:

"Trong laøng naéng öûng: khoùi mô tan

Ñoâi maùi nhaø tranh laám-taám vaøng

Soät-soaït gioù treân taø aùo bieác

Treân giaøn thieân-lyù boùng xuaân sang

Soùng coû xanh töôi gôïn tôùi trôøi

Bao coâ thoân-nöõ haùt treân ñoài

Ngaøy mai trong ñaùm xuaân xanh aáy

Coù keû theo choàng boû cuoäc chôi."

(Muøa xuaân chín)

Qua nhöõng thi-phaåm vaø nhöõng nhaø thô vöøa ñöôïc trình baøy, ta thaáy haàu heát trong caùc thi-phaåm ñeàu ñöôïc taû caûnh muøa xuaân vôùi naéng xuaân toûa roäng khaép trôøi, vôùi gioù xuaân man-maùc muøa traêng vôùi möa xuaân maùt dòu vaø u-buoàn. Nhöng neáu taû caûnh xuaân veà maø khoâng ñeà-caäp ñeán tình yeâu laø moät söï thieáu-soùt traàm-troïng trong thi-ca vaø muøa xuaân seõ maát ñi nhieàu yù-nghóa. Chính vì vaäy maø nhieàu thi- nhaân ñaõ boäc loä tình yeâu giöõa muøa xuaân ñaàm-aám qua nhöõng doøng thô baát-huû, laõng-maïn chaát chöaù nhöõng höông tình. Ta haõy nghe nhaø thô J.Leiba noùi veà tình yeâu giöõa muøa xuaân:

"Moàng moät vui xuaân hai chuùng ta

Em muôøi ba tuoåi tính coøn thô

Em anh coøn caõi nhau nhö treû

Em doãi, anh nhìn daï ngaån-ngô

Xuaân naøy xuaân tröôùc caùch bao roài

Nhôù buoåi xuaân naøo tieác phuùt vui

Ngaøy nay nhôù laïi buoåi voâ-tình

Anh laëng yeâu em ,em nhôù anh

Roài muøa xuaân qua xuaân laïi laïi

Bieát raèng sau coù veïn ba-sinh."

(Naêm qua)

Muøa xuaân ñeán roài muøa xuaân ñi. Tình yeâu vì vaäy laém luùc cuõng nhö muøa xuaân, cuõng ñeán roài cuõng ñi, nghóa laø yeâu nhau roài laïi ly-bieät, khieán cho caûnh xuaân nhieàu khi cuõng buoàn da-dieát.

Ñieån hình laø maáy doøng thô sau ñaây cuûa thi-só Löu-troïng Lö vôùi caûnh xuaân veà roài xuaân ñi khieán "chaøng" cuõng ñi theo muøa xuaân khoâng heïn ngaøy trôû laïi:

"Naêm vöøa roài

Chaøng cuøng toâi

Nôi vuøng giaùp mô

Trong gian nhaø coû

Toâi quay tô

Chaøng ngaâm thô

Vöôøn sau canh giuïc-giaõ

Nhìn ra hoa ñua nôû

Döøng tay toâi keâu chaøng:

Naøy,naøy, baïn: xuaân sang

Chaøng nhìn xuaân maët hôùn-hôû

Toâi nhìn chaøng loøng voàn-vaõ

Roài ngaøy laïi ngaøy

Saéc maøu: phai

Laù caønh: rung

Ba gian: troáng

Xuaân ñi:

Chaøng cuõng ñi

Naêm nay xuaân coøn trôû laïi

Ngöôøi xöa khoâng thaáy tôùi."

(Tieáng thu)

Muøa xuaân laø muøa ñeïp nhaát trong naêm, tuoåi xuaân laø tuoåi ñeïp nhaát cuûa ñôøi ngöôøi. Nhaát laø nhöõng coâ gaùi daäy thì luùc ñang ôû tuoåi traêng troøn leû. Caùi tuoåi thô-ngaây traøn ngaäp tình xuaân. Vôùi tuoåi naøy neáu baét ñaàu yeâu, caùc coâ seõ xuùc-ñoäng vaø thöôøng coù nhöõng giaác moäng töông-tö, ñeå roài nhôù thöông saàu-thaûm. Vaø hình aûnh ngöôøi yeâu laém luùc canh-caùnh beân loøng.Yeâu nhau khi xuaân ñeán roài xa nhau khi xuaân laïi veà ñeå khoâng bao giôø gaëp nhau nöõa, khieán "coâ buoàn, coâ tieác... coâ nhôù ngaøy xuaân, nhôù tuoåi thô." nhö thi-só Ñoâng-Hoà deät nhöõng doøng thô thaät laõng-maïn nhöng laïi buoàn vôøi-vôïi, khieán nhieàu luùc ngheïn-ngaøo vì khoùc tình quaân :

"Töng-böøng hoa nôû boùng ngaøy xuaân

Röïc-rôõ loøng coâ hoa aùi-aân

Nhö ñôïi nhö chôø, nhö nhôù töôûng

Ñôïi chôø töôûng nhôù boùng tình quaân

……………………..

AiÙ-tình naøo phaûi böôùm ngaøy xuaân

Tình-aùi ngaøy xuaân chæ moät laàn

Moät thoaùng bay qua khoâng trôû laïi

Gaùi xuaân ñoû leä khoùc tình quaân

……………………….

Luûi-thuûi treân ñöôøng coâ ngaån-ngô

Choán naày ñuoåi baét böôùm ngaøy xöa

Coâ buoàn, coâ tieác, coâ nguøi-ngaäm

Coâ nhôù ngaøy xuaân nhôù tuoåi thô ."

(Coâ gaùi xuaân)

Hay laø:

"Ngaøy vui khoâng coù maáy

Ñoâi löùa cuõng xa nhau

Tuoåi xuaân coøn maõi ñaâu

Bieät-ly nay môùi bieát

Chæ xieát noãi thöông ñau

Gioït leä moät laàn öùa

Bieát bao laàn chan-chöùa

Moät laàn khi baét ñaàu

Bieát bao laàn sau nöaõ!"

(Coâ gaùi xuaân)

Hoaëc laø:

"Keå töø khi quen nhau

Vöøa möôøi ba tuoåi ñaàu

Tuoåi xuaân tuoåi vui söôùng

Naøo coù bieát chi saàu."

Xuaân ñeán laø ngaøy hoäi hoa ñaêng cuûa muoân loaøi treân traùi ñaát, laø ngaøy vui cuûa loaøi ngöôøi vì taát caû nhö treû laïi ñeå thöôûng thöùc caùi ñeïp khi xuaân veà. Aáy theá maø nhieàu ngöôøi laïi khoâng muoán muøa xuaân veà, khoâng muoán muøa xuaân xuaát hieän trong ñôøi, vì moãi laàn xuaân veà laø moãi laàn laøm cho hoï ñau khoå trieàn-mieân. Ta haõy nghe nhaø thô Cheá lan Vieân nöùc-nôû leä saàu khi muøa xuaân ñeán :

"Toâi coù chôø ñaâu, coù ñôïi ñaâu

Ñem chi xuaân laïi gôïi theâm saàu ?

Vôùi toâi taát caû nhö voâ nghóa

Taát caû khoâng ngoaøi nghóa khoå ñau

Ai ñaâu trôû laïi muøa thu tröôùc

Nhaët laáy cho toâi nhöõng laù vaøng

Vôùi cuûa hoa töôi muoân caùnh raõ

Veà ñaây ñem chaén neõo xuaân sang."

(Xuaân)

Noùi chung, cuõng gioáng nhö muøa thu, caùc thi-nhaân Vieät-nam ñaõ saùng taùc raát nhieàu baøi thô ca-ngôïi muøa xuaân vôùi haøng ngaøn caây xanh töôi maùt ñang keát traùi ñôm boâng, vôùi nhöõng aùng maây chieàu troâi giöõa naéng hoàng, vôùi nhöõng nuï cöôøi töôi nhö hoa nôû cuûa caùc coâ gaùi xuaân ñang e-aáp xuaân tình. Chính vì theá, thi- caVieät-nam caøng ngaøy caøng theâm phong-phuù nhôø nhöõng doøng thô xuaân baát-huû ngaøn naêm .

Döông Vieát Ñieàn