Toång Thoáng Clinton ñaõ ñeán Vieät nam, trang söû cuõ "laät qua" vaø trang söû môùi "vieát laïi". Nhö lôøi oâng noùi taïi Haø Noäi " Quùa khöù chæ laø caùi ñeán tröôùc töông lai, quaù khöù khoâng phaûi laø caùi quyeát ñònh töông lai. Hoâm nay nöôùc Myõ vaø nöôùc Vieät Nam ñang laøm neân moät trang söû môùi. Quaû thaät laø moät ñaëc quyeàn to lôùn ñoái vôùi toâi khi ñöôïc chöùng kieán nhöõng gì maø nhaân daân Vieät nam ñaõ xaây döïng. Toâi caûm ñoäng saâu saéc trong chuyeán vieáng thaêm naày. Toâi ñeán ñaây bôûi vì toâi tin töôûng raèng Vieät nam vaø Myõ khoâng chæ lieân heä vôùi nhau baèng moät quaù khöù maø coøn laø höôùng tôùi vieäc cuøng xaây döïng töông lai". Thaät theá, ñoäng töø "laät qua" vaø "vieát laïi" laø moät quaù khöù ñöôïc raøng buoäc bôûi töông lai neân ñöôïc ñaùnh daáu vaø ñaùnh giaù nhö moät thöû thaùch chính trò trong chieàu höôùng môùi ñeå tìm kieám thò tröôøng kinh teá vaø neàn hoøa bình laâu daøi löôõng lôïi trong vuøng Ñoâng nam aù.

Toång thoáng Clinton ñaõ ñeán Vieät nam. Trong tieáng hoø reo doïc hai beân ñöôøng töø phi tröôøng Noäi baøi ñeán noäi thaønh Haø noäi hoøa laãn tieáng suùng ñaïi baùc ñoùn chaøo vang doäi khaép moät vuøng trôøi, aâm thanh aáy khaùc haún vôùi tieáng "Ñaïi baùc ru ñeâm" cuûa Trònh Coâng Sôn dieãn taû trong 3 thaäp nieân qua. Tieáng ñaïi baùc laàn naày ñaùnh daáu cho söï haân hoan ñoùn möøng vò nguyeân thuû quoác gia, ngöôøi coù coâng ñaàu trong vieäc taùi taïo quan heä ngoaïi giao giöõa hai nöôùc, ñoàng thôøi ngöôøi ñaõ coù coâng vieát laïi moät trang söû môùi trong nieàm haân hoan pha laãn ñaéng cay cuûa quoác daân Hoa kyø vaø quoác daân Vieät. Vì theá, trong dieãn vaên ñoùn möøng Bill Clinton, Chuû tòch nöôùc Traàn ñöùc Löông ñaõ nheï nhaøng ñôn cöû: "Thôøi gian caøng luøi xa, caøng giuùp cho chuùng ta nhìn nhaän roõ hôn, saâu hôn, bình tónh hôn veà quaù khöù vaø lòch söû. Chuùng toâi bieát ôn dö luaän theá giôùi vaø caùc taàng lôùp nhaân daân Myõ ñaõ khoâng ngöøng leân tieáng ñoøi xoùa boû bao vaây caám vaän, bình thöôøng hoùa quan heä vôùi Vieät nam. Chuùng toâi ghi nhaän söï ñoùng goùp nhieät tình cuûa giôùi doanh nghieäp, caùc nhaø khoa hoïc, cuûa nhieàu chính khaùch Myõ cho quaù trình bình thöôøng hoùa quan heä giöõa hai nöôùc chuùng ta. Chuùng toâi ñaùnh giaù cao vai troø caù nhaân cuûa toång thoáng ñaõ coù nhöõng quyeát ñònh caàn thieát ñeå töøng böôùc bình thöôøng hoùa quan heä hai nöôùc".

Khaùc vôùi Chuû tòch nöôùc Traàn ñöùc Löông trong dieãn vaên ñoùn chaøo toång thoáng Clinton, taïi truï sôû Trung öông ñaûng, Toång bí thö Leâ khaû Phieâu ñaõ leân aùn kòch lieät vaø cay chua veà quaù khöù trong giai ñoïan 30 naêm chieán tranh vaø bò caám vaän trong 19 hoaø bình, trong ñoù coù nhöõng ñoïan oâng Phieâu ñaõ tröïc tieáp ñoøi Hoa kyø phaûi boài hoaøn chieán tranh Vieät nam. OÂng Phieâu noùi:"Veà quaù khöù, toâi ñoàng yù vôùi ngaøi laø chuùng ta khoâng queân quaù khöù, khoâng laøm laïi ñöôïc quaù khöù. Vaán ñeà quan troïng laø hieåu cho ñuùng thöïc chaát caùi quaù khöù aáy. Cuï theå laø hieåu cho ñuùng thöïc chaát cuoäc khaùng chieán choáng xaâm löôïc maø chuùng toâi ñaõ phaûi tieán haønh. Caên nguyeân cuoäc khaùng chieán choáng xaâm löôïc cuûa chuùng toâi laø töø ñaâu? saâu xa laø töø khi chuû nghóa ñeá quoác ñi ñaùnh chieám thuoäc ñòa. Nöôùc Vieät nam coù ñem quaân ñi ñaùnh Hoa kyø ñaâu maø Hoa kyø laïi ñem quaân sang ñaùnh Vieät nam? Keát quaû cuûa cuoäc khaùng chieán choáng xaâm löôïc cuûa chuùng toâi laø chuùng toâi ñaõ daønh ñöôïc ñoäc laäp, thoáng nhaát toå quoác vaø ñöa ñaát nöôùc ñi leân chuû nghóa xaõ hoäi. Cho neân ñoái vôùi chuùng toâi quaù khöù khoâng phaûi trang söû ñen toái, ñau buoàn vaø baát haïnh. Noùi veà traùch nhieäm ñoái vôùi quaù khöù, ñoái vôùi cuoäc chieán tranh vöøa qua thì khoâng theå ñaùnh ñoàng: vì noù ñaõ ñeå laïi nhöõng haäu quûa naëng neà cho nhaân daân vaø ñaát nöôùc Vieät nam. Veà baøi hoïc quaù khöù ñieàu quan troïng laø nhöõng ngöôøi coù traùch nhieäm ñöøng ñeå laëp laïi nhöõng vieäc nhö ñaõ laøm trong quùa khöù. Ñoái vôùi chuùng toâi, quùa khöù laø goác reã, laø neàn taûng, laø söùc maïnh cuûa hieän taïi vaø töông lai". Moät ñoïan khaùc oâng Phieâu gay gaét hôn nöõa: "Cuoäc chieán tranh maø caùc ngaøi goïi laø chieán tranh Vieät nam, chuùng toâi goïi laø cuoäc khaùng chieán choáng Myõ cöùu nöôùc... Hôn 30 naêm chieán tranh, 19 naêm bò caám vaän, gaëp voâ vaø khoù khaên, thaùch thöùc, nhöng chuû nghóa xaõ hoäi ôû Vieät nam vaãn toàn taïi, vaãn phaùt trieån vaø nhaát ñònh seõ phaùt trieån..."

Toång thoáng Clinton ñaõ ñeán Vieät nam. Treân neàn thaûm ñoû oâng ñaõ cuøng Chuû tòch nöôùc Traàn ñöùc Löông saùnh vai böôùc tôùi... trong tieáng quoác thieàu, oâng ngaång cao öôûn ngöïc, maét nhìn thaúng, toùc bay loäng gioù nhìn veà tröôùc maët vaø coù theå trong giaây phuùt aáy oâng ñang nhôù laïi quaûng ñôøi sinh vieân taïi tröôøng Oxford... Ñeå roài khi rôøi thuû ñoâ Haø noäi vaø thaønh phoá Saøi goøn oâng seõ nhôù laïi nhöõng aán töôïng gì trong cuoäc hoäi ñaøm vöøa qua vôùi 3 nhaân vaät laõnh ñaïo Vieät nam? Ñaëc bieät hai baøi dieãn vaên cuûa Chuû tòch nöôùc vaø Toång bí thö ñaûng. Moät nheï nhaøng ghi nhaän vaø caùm ôn söï ñoùng goùp ñeå coù ñöôïc söï hieän dieän cuûa Toång thoáng Clinton. Maët khaùc söï cöùng raén vaø ñoøi hoûi boài thöôøng chieán tranh, giaùn tieáp cho bieát ngöôøi Myõ ñaõ thua traän taïi Vieät nam vaø ngöôøi Myõ phaûi chòu traùch nhieäm veà cuoäc chieán aáy. ñoàng thôøi oâng cuõng töï haøo veà quaù khöù "khaùng Myõ". Phaûi chaêng hai nghòch ñaûo treân töø ngöôøi laõnh ñaïo chính quyeàn vaø laõnh ñaïo ñaûng ñöôïc theå hieän trong chieán thuaät coá höõu "vöøa ñaùnh vöøa ñaøm".

Taïi thuû ñoâ Haø noäi, thaønh phoá ngaøn naêm vaên vaät vaø nôi ñeå laïi nhieàu di tích töø thôøi nhaø Lyù, nhö: Vaên Mieáu, Quan Thaùnh, Chuøa Moät Coät v.v.. Taïi ñaây Toång thoáng Clinton ñaõ vieáng thaêm Vaên Mieáu nhìn thaáy töôïng hình cuûa Chu vaên An moät nhaø vaên hoùa vaø tö töôûng lôùn cuûa daân toäc Vieät.

Ñoù laø moät chuyeán ñi lòch söû nay ñaõ thuoäc veà quaù khöù, nhöng troïng löôïng cuûa chuyeán ñi aáy seõ ñöôïc chuyeân chôû vaøo töông lai, ñeå: hai quoác gia coù cuøng nhöõng lôïi nhuaän töông ñoàng hoaëc caùc dò bieät ñaõ vaø seõ ñöôïc giaûi quyeát tuaàn töï theo yeáu toá thôøi gian. Nhìn ôû khía caïnh khaùc treân ngoân ngöõ ngoaïi giao chuyeán ñi cuûa Clinton ñöôïc goùi gheùm qua caùc muïc tieâu goïi laø deliverables, nghóa laø haønh ñoäng cuï theå ñöôïc caû hai quoác gia cuøng theå hieän thieän chí. Ñoàng thôøi chuyeán ñi treân coøn khaúng ñònh theâm moät böôùc nöõa. Böôùc aáy goïi laø atmospherics vôùi muïc ñích bieåu loä tình höõu nghò vaø thieän chí cuûa hai beân tieán ñeán caùc hieäp öôùc cuøng lôïi cho caû hai quoác gia. Do ñoù, ñeå coù moät caùi nhìn trung thöïc chuùng ta thöû ñöa ra thaéng lôïi vaø taùc duïng naøo ñoái vôùi Haø noäi vaø yeáu toá naøo thuùc ñaåy Bill Clinton ñeán Vieät nam vöøa qua:

• Baønh tröôùng aûnh höôûng Hoa kyø taïi Ñoâng nam aù.

• Giaûm thieåu aûnh höôûng cuûa Trung quoác.

• Vieät nam chieám moät vò trí chieán löôïc quan troïng vaøo baäc nhaát so vôùi caùc quoác gia Maõ lai, Phi luaät taân, Ñaøi loan vaø Thaùi lan.

• Sau Cam ranh. Haûi phoøng, Ñaø naüng vaø Chu lai laø nhöõng haûi caûng thuoäc veà chieán löôïc cuûa Hoa kyø?

• Thò tröôøng Vieät nam.

Moät yeáu khaùc, tröôùc ñaây toång thoáng Richard Nixon ngöôøi ñaàu tieân ñi vaøo lòch söû ñaõ khai thoâng quan heä ngoaïi giao vôùi Trung quoác. Chính söï khai thoâng naày ñaõ ñem ñeán lôïi nhuaän cho nöôùc Myõ ít nhaát haèng naêm leân ñeán 192 tó myõ kim. Do ñoù, moät W.J. Clinton toång thoáng thöù 42 seõ laø ngöôøi ñaàu tieân vieát neân trang söû môùi giöõa hai nöôùc cöïu thuø. Vaø raèng, Vieät nam hieän nay thaønh phaàn saûn xuaát töø 17 ñeán 30 tuoåi vôùi tyû leä laø 60% vaø daân soá 80 trieäu ngöôøi seõ laø moät thò tröôøng ñaùng ñöôïc quan taâm.

• Thaéng lôïi tröôùc tieân cuûa Haø noäi laø trong baøi dieãn vaên cuûa toång thoáng Clinton khi môùi ñeán Haø noäi vaø taïi tröôøng Ñaïi hoïc Quoác gia oâng ñaõ khoâng ñeà caäp nhieàu ñeán vaán ñeà nhaân quyeàn nhö caùc ngöôøi ñoái laäp vôùi Haø noäi mong muoán. Maëc daàu tröôùc khi ñi toång thoáng Clinton coù tham khaûo yù kieán cuûa moät soá ngöôøi Vieät haûi ngoaïi. Tuy nhieân vieäc "tham khaûo" cuûa Clinton mang tính caùch chính trò maø thoâi. Ngöôïc laïi toång thoáng chæ ca ngôïi baûn saéc vaên hoùa cuûa daân toäc nhö chieác aùo daøi, phim "muøi ñu ñuû" ñeán phim"ba muøa" hay caùc baøi thô cuûa nöõ só Hoà Xuaân Höông hieän ñang ñöôïc in taùc baèng Anh ngöõ taïi haûi ngoaïi. Ñaëc bieät caùc moùn aên nhö laù saû, toûi, khoå qua (möôùp ñaéng) v.v.. Sau ñoù phaàn keát thuùc baøi dieãn vaên oâng ñaõ daãn chöùng qua truyeän Kieàu: " Sen taøn cuùc laïi nôû hoa, saàu daøi ngaøy ngaén ñoâng ñaø sang xuaân", vaø oâng ñaõ nhaán maïnh theâm" Nay nhöõng kí öùc cuûa baêng giaù veà quaù khöù ñaõ baét ñaàu tan. Nhöõng phaùc thaûo cuûa moät töông lai aám aùp chung ñaõ baét ñaàu hình thaønh. Cuøng nhau, chuùng ta haõy taän höôûng muøa xuaân môùi naày..."

• Taïi thaønh phoá Hoà chí Minh, taân Thöôïng nghò só Clinton, phu nhaân toång thoáng coù ñeà caäp ñeán nhaân quyeàn. Tuy nhieân baø chæ noùi ñeán quyeàn bình ñaúng cuûa "ñaøn baø" chöù khoâng ñeà caäp ñeán nhaân quyeàn treân khía caïnh chính trò moät caùch toång theå. Hôn nöõa vaán ñeà nhaân quyeàn trong maét "Hillary" ñaõ ñöôïc laëp ñi laëp laïi raát nhieàu laàn treân moãi quoác gia baø ñeán, chöù khoâng rieâng gì Vieät nam neân chaúng coù gì môùi laï.

• Theo chöông trình haèng naêm hai nöôùc (Hoa kyø & Vieät nam) seõ gaëp nhau ñeå trao ñoåi nhöõng khuùc chieát trong hieäp thöông 13/7 (thöông maïi).

• Thöôïng nghò só John Kerry seõ thaønh laäp vaø ñieàu haønh chöông trình Vietnamese Education Foundation, haèng naêm seõ coù 100 sinh vieân ñi sang Myõ du hoïc theo chöông trình Exchange Program.

• Thöôïng nghò só John Kerry seõ thaønh laäp vaø ñieàu haønh moät quyõ caáp hoïc boãng cho sinh vieân xuaát saéc taïi Vieät nam.

• Chính phuû Myõ seõ thaønh laäp moät quõy tín duïng trò giaù 200 trieäu Myõ kim nhaèm hoã trôï cho caùc nhaø ñaàu tö Myõ taïi Vieät nam vaø cam keát giuùp VN thöïc hieän hieäp ñònh thöông maò 13/7.

• Taân nghò só Clinton höùa töø nay cho ñeán 5 naêm tôùi Hoa kyø seõ vieän trôï cho VN laø 30 trieäu Myõ kim trong coâng taùc ñieàu trò vaø ngaên ngöøa beänh AIDS.

• Hoa kyø vaø Vieät nam thaønh laäp toå chöùc coù teân laø Ñoái Thoaïi Vieät Nam vaø Hoa Kyø veà hôïp taùc kinh teá song phöông nhaèm thuùc ñaåy ñeå hai quoác gia coù theå hôïp taùc kinh teá moät caùc höõu hieäu hôn.

• Toång thoáng Clinton höùa raèng Hoa kyø seõ tieáp tuïc haøn gaén veát thöông chieán tranh baèng caùch trang bò cho VN caùc duïng cuï raø phaù bom ñaïn chöa noå vaø giaûi quyeát haäu quûa cuûa chaát ñoäc da cam.

Dó nhieân, ñaây chæ laø nhöõng hieäp öôùc khôûi ñaàu ñöôïc coâng boá chính thöùc qua hình thöùc "boài thöôøng" trong nguyeân taéc phi "boài thöôøng" chieán tranh, vaø coù theå beân trong coøn nhöõng thoûa öôùc ngaàm naøo ñoù maø trong luùc naày chuùng ta chöa tieän thaûo luaän... ví duï nhö tröôøng hôïp Chu lai vaø Ñaø naüng coù theå trong töông lai seõ laø nôi ñöôïc Hoa kyø vaø Vieät nam chuù troïng haøng ñaàu. Vaø phaûi chaêng vì nhöõng thoûa öôùc ngaàm giöõa Vieät nam vaø Hoa kyø laø nguyeân nhaân chính ñöa ñeán cuoäc vieáng thaêm cuûa Giang Traïch Daân taïi xöù Chuøa thaùp cuøng ngaøy. Vaø phaûi chaêng vì nhöõng thoûa öôùc ngaàm giöõa Haø noäi vaø Hoa thònh ñoán cho neân chuyeán vieáng thaêm cuûa Chuû tòch nöôùc Traàn ñöùc Löông vaøo ngaøy 20/11 sang Campuchia bò huûy boû do aùp löïc töø phía Trung quoác?

Trang söû cuõ ñöôïc laät qua vaø trang söû môùi do keû caàm buùt Clinton vieát leân, vaø oâng laëp laïi lôøi tuyeân boá cuûa Ñaïi söù Peterson raèng: " Chuùng ta khoâng theå thay ñoåi ñöôïc quaù khöù, ñieàu maø chuùng ta coù theå laøm ñöôïc laø thay ñoåi ôû töông lai". Thaät theá, hình aûnh tuø bình Peterson hay John McCain taïi Hoûa loø Haø noäi nay chæ coøn moät chöùng tích laøm ñeïp Haø thaønh ñeå thu huùt du khaùch thoâi. Ñieàu aáy ñaõ trôû thaønh cuï theå khi cöïu chieán binh Nguyeãn vaên Roäp thaân maät naém tay Ñaïi söù Douglas Peterson ñi döôùi haøng hoa söûa ven laøng An Bình nôi tröôùc ñaây maùy bay cuûa oâng bò baén rôi.

Quaû vaäy, quaù khöù cuûa cuoäc chieán coù laém tan thöông vaø ñoå naùt, nhöng chuùng ta khoâng theå ngoaûnh ñaàu nhìn laïi vaø soáng vôùi quùa khöù vì chuùng ta khoâng theå thay ñoåi ñöôïc noù. Ñieàu quan troïng hôn vaø quan troïng nhaát laø laøm sao ñeå chuùng ta nhìn vaøo ngaøy mai vôùi nhöõng thöû thaùch vaø aån soá môùi, ñoøi hoûi môùi, thích nghi môùi ñeå töông lai seõ khoâng laëp laïi quaù khöù.

AÁy laø töông lai vaø coøn öôùc voïng cuûa daân toäc vaäy!