CUOÄC ÑÔØI

Kòch taùc gia, tieåu thuyeát gia, ngöôøi vieát truyeän ngaén YÙ, sinh taïi Sicily (28- 6 – 1867), maát taïi La Maõ (10.12.1936). sau nhöõng thaønh quaû ñaày höùa heïn nôi tröôøng oác, moät loaït nhöõng thaûm caûnh gia ñình thuùc ñaåy oâng tìm queân laõng trong laõnh vöïc vaên ngheä. Thi ca, kòch, bieân khaûo, pheâ bình traøo ra töø ngoøi buùt run raåy cuûa oâng. Söï traàm treä tinh thaàn vaø cuoái cuøng laø beänh ñieân cuûa vôï haún ñaõ aûnh höôûng tôùi söï löïa choïn ñeà taøi cuûa oâng: söï bí aån cuûa caù tính, nhaân caùch, söï haøm hoà cuûa chaân lyù vaø thöïc taïi, khuynh höôùng soáng baèng huyeàn thoaïi do chính con ngöôøi taïo ra cho mình hay bò aûnh höôûng bôøi nieàm tin chung cuûa moïi ngöôøi xung quanh.

Ñaèng sao taùc phaåm cuûa Pirandello laø Freud vaø Einstein, nhöõng ngöôøi maø lyù thuyeát ñaõ caùch maïng hoùa ñôøi soáng vaø vaên hoùa phöông Taây, nhö lyù thuyeát cuûa Marx vaø Lenin ñoái vôùi ñôøi soáng vaø vaên hoùa phöông Ñoâng vaäy.

TAÙC PHAÅM

Kòch: Sei personaggi in cerca d' autore (Saùu Nhaân Vaät Ñi Tìm Taùc Giaû – Six Characters in Search of an Author) (1921), Enrico IV (Henry Ñeä Töù) (1923), Ciascuno a suo modo (Moãi Ngöôøi Theo Caùch Rieâng Cuûa Mình – Each in His Own Way) (1924), Questa sera si recita a sogetto (Ñeâm Nay Chuùng Ta Seõ Ngaãu Höùng – Toight We Improvise). Ñoù laø nhöõng taùc phaåm chính, keá ñoù laø Nieàm Vui Cuûa Söï Löông Thieän (The Pleasure of Honnesty), Nghó Laøm Sao Thì Anh Laø Nhö Vaäy (Right You Are If You Think You Are), Vì Baïn Muoán Toâi (As You Desire Me).

Tieåu Thuyeát: Keû Beân Leà (The Outcast), Baén (Shoot), Giaø Vaø Treû (The Old and the Young).

Truyeän Ngaén: Treân ba traêm truyeän.

Ñoùng goùp ñaùng keå nhaát cuûa Luigi Pirandello vaøo vaên hoïc theå giôùi goám hai ñieåm chính: hình thöùc vaø tö töôûng:

Caùch maïng hoùa kyõ thuaät kòch hieän ñaïi

Pirandello khöôùc töø kyõ thuaät döïng kòch theo nhöõng öôùc leä khaû kính cuõ, vì theo oâng chuùng ñöa tôùi söï töï maõn teû nhaït vaø giaûn löôïc kòch thaønh moät coâng cuï giaûi trí thay vì moät nguoàn tra hoûi, khaùm phaù vaø do ñoù giaùo huaán.

Con ngöôøi traàn truïi:

Baèng phöông phaùp tra vaán, hoaøi nghi khoâng ngöøng nghæ vaø taøn nhaãn, Pirandello ñaõ thaùo gôõ töøng lôùp moät nhöõng lôùp aûo töôûng daày ñaëc laøm neân con ngöôøi vaø cuoäc soáng öôùc leä, cho ñeán khi con ngöôøi traàn truïi hieän ra vôùi taát caû söï phi lyù cuûa hieän sinh cuõ. Chæ treân neàn taûn uyeân nguyeân ñoù vôùi nhöõng vaán ñeà vónh cöõu, sinh töû ñoái dieän con ngöôøi – thöïc – laø – ngöôøi maø hy voïng vaø haïnh phuùc chaân chính cuûa nhaân loaïi môùi coù theå naûy sinh.

Ñau vaø khoå, run vaø sôï dò nhieân laø nhöõng ñieàu khoâng traùnh ñöôïc cuûa cuoäc loät xaùc naøy, nhöng ñoù laø ñieàu baét buoäc vaø Pirandello ñaõ ñöa con ngöôøi kinh qua söï hoùa thaân vôùi moät taám loøng traéc aån voâ bôø beán.

Giaûi Nobel Vaên Chöông naêm 1934 trao cho Luigi Pirandello laø moät giaûi thöôûng xöùng ñaùng vaäy.

Truyeän "Ngoâi Nhaø Coù Ma" maø chuùng toâi giôùi thieäu, theo quan ñieåm cuûa chuùng toâi, laø moät trong naêm möôi truyeän ngaén hay nhaát theá giôùi vaø moät trong hai möôi truyeän ma ñaëc saéc nhaát, veà noäi dung tö töôûng cuõng nhö hình thöùc, kyõ thuaät döïng truyeän.

"Linh hoàn, caùi linh hoàn baát töû…" muoán tin ma quyû thì ngöôøi ta baét buoäc phaûi tin vaøo söï baát töû cuûa linh hoàn.

Ngöôøi ta thöôøng sôï khoâng daùm thaùm hieåm chính baûn ngaõ cuûa mình vì e khaùm phaù thaáy raèng hoï thaät khaùc haún vôùi caùi keû maø hoï muoán ñôøi bieát tôùi. Coù bao nhieâu ngöôøi nghieâm trang suy töôûng veà vaán ñeà linh hoàn? Cuoäc soáng quaù thu huùt con ngöôøi ñeán noãi ngöôøi ta gaàn nhö khoâng coù thì giôø ñeå suy xeùt veà nhöõng vaán ñeà ñoù; song chuùng ta phaûi quan troïng hôn taát caû moïi vaán ñeà khaùc.

Loaøi chuoät nhaét chaúng bao giôø yù thöùc ñöôïc caùi baãy khi chuùng loït vaøo. Lieäu coù bao giôø chuùng sa baãy neáu chuùng bieát laø ngöôøi ta ñaõ giaêng saün moät caùi chôø chuùng khoâng? Vaø ngay caû khi chuùng bò maéc baãy roài maø döôøng nhö chuùng cuõng khoâng hieåu noãi chuùng ñang ôû ñaâu vaø vaãn tieáp tuïc giayõ duïa, ñieân cuoàng, thì caùi moàm nhoû xíu ñaày raáu ria cuûa chuùng ra khoûi nhöõng then saét, keâu chít chít choùi tai trong moät coá gaéng tuyeät voïng hoøng kieám ñöôøng taåu thoaùt.

Traùi laïi, khi con ngöôøi baét ñaàu tranh tuïng, haén hieåu raát roõ raèng haén ñang böôùc vaøo moät caùi baãy saäp. Nhöng trong khi con chuoät tranh ñaáu thì con ngöôøi laïi baát ñoäng – dó nhieân chæ thaân theå baát doäng maø thoâi; beân trong – nghóa laø tinh thaàn – haén haønh xöû gioáng heät con chuoät nhaét, neáu khoâng teä hôn theá.

Quaû thöïc ñoù laø ñieàu ñang xaûy ra vôùi caùi ñaùm thaân chuû kia, ngöôøi ñaàm ñìa moà hoâi vaø bò aên töôi nuoát soáng bôûi baày ruoài nhaëng vaø noãi buoàn chaùn, ñang ngoài vaøo buoåi saùng oi noàng aáy trong phoøng ñôïi cuûa luaät sö Zummo, chôø ñeán phieân mình tham vaán oâng ta.

Khoâng ngöôøi naøo rôøi khoûi gheá ngoài, nhöng nhöõng caùi nhìn ñaày hôøn caêm soâi suïc hoï trao ñoåi nhau khieán ngöôøi ta khoâng coøn hoà nghi gì veà taâm tö hoï. Ngöôøi naøo cuõng muoán ñoäc quyeàn giaønh luaät sö cho rieâng mình, vaø ngöôøi naøo cuõng caûm thaáy raèng, vôùi bao nhieâu laø thaân chuû theá kia ñeå phaûi thaåm vaán thì thôì giôø daønh cho taát caû boïn hoï coù ñöôïc bao laêm. Vaû laïi, vôùi caùi ñaùm ñoâng luùc nhuùc kia phaûi ñöông ñaàu, vôùi caùi noùng khieáp ñaûm 90 ñoä trong boùng rôïp naøy, vôùi bieát bao nhieâu ñieåm dò bieät phaûi tranh luaän, lieäu taâm trí luaät sö coù coøn saùng suoát nhö vuï kieän ñoøi hoûi chaêng?

Moãi laàn maø vieân thö kyù ñang ngoài ôû baøn ghi ghi cheùp cheùp vôùi moät toác ñoä ñieân khuøng, lieán nhìn caùi ñoàng hoà lôùn treân töôøng, thì vaøi ba thaân chuû laïi buoàn baõ thôû daøi, trong khi nhöõng ngöôøi khaùc, meät laû vì hôi noùng vaø söï chôø ñôïi ñaèng ñaüng, vaãn cöù daùn maét vaøo nhöõng keä saùch buïi baëm choàng chaát giaáy tôø phaùp lyù – tai hoïa vaø söï taùn gia baïi saûn cuûa bieát bao nhieâu gia ñình baát haïnh. Nhöõng ngöôøi khaùc nöõa, coá gaéng toû ra laïnh ñaïm thôø ô hôø höõng thaûn nhieân, nhoøm qua nhöõng taám maøn che cöûa soå maøu xanh ngoaøi ñöôøng phoá nôi ngöôøi ta ñi laïi vui veû vaø voâ tö löï trong khi ñoù thì hoï laïi…Phì! – vaø vôùi moät cöû chæ giaän döõ hoï ñieân tieát gaït phaêng nhöõng con ruoài maø hôi noùng vaø moà hoâi daàm deà ñaõ laøm cho chuùng trôø neân man daïi vaø haêng maùu hôn bao giôø.

Nhöng loän xoän hôn caû baày ruoài laø ñaùm con trai nhoû cuûa luaät sö, moät thaèng nhoùc leân möôøi, chaân ñi ñaát, ñaàu buø toùc roái, hieån nhieân vöøa töø caên nhaø keá caän chaïy qua ñeå laøm vui cho thaân chuû cuûa papa.

"Teân em laø gì?" "Caùi hoäp nhoû ñeo ôû coå ñoù laø caùi gì vaäy?" "Laøm sao môû noù?" "ÔÛ trong ñoù coù gì vaäy?" "Moät loïn toùc aø?" "Toùc cuûa ai theá?" "Taïi sao em laïi giöõ noù?"

Theá roài, vöøa nghe thaáy tieáng papa ñang tieán laïi gaàn cöûa ñeå tieãn moät ngöôøi khaùch quan troïng naøo ñoù, thaèng beù voäi chui toït xuoáng gaàm baøn, troán sau chaân ngöôøi thö kyù.

Moïi ngöôøi trong phoøng ñôïi ñeàu taát baät ñöùng daäy, moãi thaân chuû ñeàu khaån khoaûn nhìn luaät sö, oâng naøy vöøa giô caû hai tay leân vöøa noùi: "Kieân nhaãn, caùc baïn, töøng ngöôøi moät."

Ngöôøi may maén thì khuùm nuùm ñi theo, kheùp cöûa phoøng laïi trong khi nhöõng ngöôøi khaùc laïi ngoài xuoáng trong söï chôø ñôïi caùu kænh vaø ngoät ngaït.

Rieâng coù ba thaân chuû, coù veû laø choàng, vôï vaø con gaùi, laïi khoâng toû moät daáu hieäu noùng ruoät naøo caû. Ngöôøi choàng – moät ngöôøi traïc ñoä saùu möôi – coù moät veû maët u buoàn, gaàn nhö tang toùc. OÂng ta khaêng khaêng khoâng chòu boû caùi muõ roäng vaønh nhaên nhuùm, maøu xanh lôït maø chaéc oâng ta coi nhö moät thöù phuï tuøng thích hôïp nhaát cho caùi aùo choaøng naëng neà, coå loã noàng muøi baêng phieán. Roõ raøng laø caùi aùo ñoù ñaõ ñöôïc kính caån choïn löïa cho dòp troïng ñaïi naøy, moät cuoäc hoäi kieán chính thöùc vôùi moät luaät sö.

AÁy theá maø oâng ta khoâng vaõ moà hoâi.

Da veû cöïc kyø xanh xao, troâng oâng ta gaàn nhö khoâng coù tí maùu huyeát naøo caû, caèm vaø maù phuû moät lôùp loâng moác meo xam xaùm moûng. Caëp maét xaùm nhaït cuûa oâng ta, troå ra saùt gaàn moät caùi muõi to töôùng, coù moät caùi nhìn le leù, vaø, cuùi khoøm treân gheá, vôùi caùi ñaàu uû ruõ vaø hai baøn tay vòn treân moät caây gaäy, troâng oâng ta haàu nhö ñang bò ñeø beïp bôûi moät söùc naëng cô hoà khoâng chòu noåi naøo ñoù. Ngoài beân caïnh oâng ta, vôùi moät söï thaùch thöùc toaùt ra töø söï ngu si raønh raønh, laø muï vôï.

Maïnh meõ vaø phì noän, vôùi moät boä ngöïc ñaãy ñaø, muï döôøng nhö khoâng theå rôøi khoûi traàn nhaø caëp maét haït huyeàn xinh ñeïp ñaêm ñaêm nhìn töø khuoân maët ñoû au hôi raâu ria cuûa muï.

Keá beân muï laø coâ con gaùi cuûa hoï – gaày, xanh vaø leù nhö cha – gaàn nhö taøn taät. Ngaém caû boä ba, ngöôøi ta gaàn nhö coù caûm töôûng raèng, coù leõ chæ nhôø coù söï hieän dieän cuûa muï ñaøn baø ñaãy ñaø maïnh meõ kia giöõa ngöôøi cha vaø coâ con gaùi môùi coù theå ñôõ ñöôïc hoï khoiñoâ nhaøo xuoáng ñaát.

Boä ba ñaõ gôïi söï toø moø chaêm chuù cuûa nhöõng thaân chuû khaùc, bôûi ba laàn nhöõng keû toäi nghieäp kia ñaõ nhöôøng cho nhöõng ngöôøi môùi tôùi löôït cuûa hoï, vieän côù raèng vuï cuûa hoï quan troïng laém, noù ñoøi hoûi moät cuoäc hoäi kieán raát laâu vôùi luaät sö.

Chuyeän gì ñaõ xaåy ra cho hoï? Keû naøo ñang ñe doïa hoï? Coù leõ moät cuoäc traû thuø hay moät vuï saùt nhaân? Coù leõ söï khaùnh taän taøi chính? Khoâng, khoâng theå laø söï kieät queä taøi chính. Ngöôøi vôï ñeo ñaày aép nhöõng vaøng laø vaøng; ñoâi boâng tai lôùn luûng laúng töø traùi tai muï; moät sôïi daây chuyeàn hai voøng xieát coå muï muoán taét thôû; moät caùi hoäp vaøng lôùn phaäp phoàng treân ngöïc muï: moät sôïi daây vaøng coät caùi quaït cuûa muï cho khoûi rôi, vaø nhöõng chieác caø raù maéc tieàn phuû ñaày nhöõng ngoùn tay chuoái maén cuûa muï. Vaäy thì caùi gì ñaõ ñieäu hoï ñeán ñoù ñeå tham vaán luaät sö Zummo?

Nhaån nha taát caû moïi thaân chuû ñeàu ñöôïc luaät sö tieáp kieán, nhöng boä ba vaãn uø lì ngoài ñoù – baát ñoäng vaø baát caûm – chìm ñaém trong nhöõng suy tö rieâng cuûa hoï. Chæ thænh thoaûng ngöôøi vôï môùi phe phaåy caùi quaït hoaëc ngöôøi ñaøn oâng môùi nghieâng qua coâ con nhaéc nhôû.

_ "Tinina…haõy nhôù caùi ñeâ" (ñeo tay ñeå may).

Moät vaøi thaân chuû ñaõ heát söùc coá gaéng ñaåy thaèng nhoùc con luaät sö veà phía boä ba, nhöng ngay caû ñöùa treû – kinh haõi vì nhöõng boä maët ñöa ñaùm aáy – cuõng khoâng coù gì ñeå laøm vôùi hoï.

Vaø khi – vaøo khoaûng giöõa ngoï – moïi thaân chuû ñaõ ra veà heát roài aáy theá maø boä ba vaãn coøn ngoài yø ra ñoù, baát ñoäng vaø caân nín nhö töôïng, dính chaët vaøo gheá ngoài.

_ "Kìa, boä ngoài ñoù nguû aáy aø? Sao khoâng voâ ñi, coøn chôø chi nöõa?" ngöôøi thö kyù ngaång ñaàu, soát ruoät keâu leân.

_ "Chuùng ta ñöôïc pheùp aï?" ngöôøi ñaøn oâng hoûi nhö xin loãi trong khi caû ba ñöùng daäy.

_ "Ñöông nhieân laø caùc ngöôøi ñöôïc pheùp; leõ ra caùc ngöôøi phaûi voâ tröôùc roài môùi phaûi," ngöôøi thö kyù traùch maéng. "Laõo coù bieát laø gaàn nhö tôùi giôø aên tröa cuûa ngöôøi ta roài khoâng? AØ, maø naøy, laõo teân gì?"

Ngöôøi ñaøn oâng luùc baáy giôø môùi chòu giôû caùi noùn cao ra, baày ra ñoàng thôøi caùc cöïc hình maø moùn phuï tuøng naëng neà ñaõ gaây ra cho laõo. Töø caùi soï ñoû hoàng, nghi nguùt boác hôi nhöõng suoái moà hoâi doøng doøng chaåy xuoáng, ñaàm ñìa phuû kín khuoân maët khoâng huyeát saéc, taùi meùt cuûa laõo. Cuùi gaäp mình veà phía vieân thö kyù, laõo thì thaàm moät caùch trònh troïng"

_ "Baåm, Piccirilli Serafino aï."

***

Vò luaät sö töôûng raèng coâng vieäc buoåi saùng cuûa oâng ta ñeán ñaây ñaõ maõn – ñang saép xeáp laïi baøn giaáy vaø söûa soaïn ñi thì thình lình bò ñoái dieän bôûi ba thaân chuûxa laï.

_ "Caùc ngöôøi laø ai?" oâng ta hoûi moät caùch khoù thöông.

_ "Baåm Piccirilli Seranno aï," ngöôøi ñaøn oâng noùi nheï nhö thôû, vöøa cuùi xuoáng thaät thaáp vöøa lieác nhìn hai ngöôøi ñaøn baø ñang khuîu goái chaøo kieåu caùch nhö laõo ñaõ chæ daäy hoï. –_ "Ngoài xuoáng," luaät sö vöøa noùi vöøa ñaüm ñaêm ngoù nhöõng thaân chuû baát thöôøng, "nhöng phaûi mau gaáp leân môùi ñöôïc, bôûi ngöôøi ta ñang chôø toâi aên tröa ñaáy."

Boä ba ngoài doïc theo haøng moät ñoái dieän baøn giaáy, kinh haõi lính quyùnh. Piccirilli göôïng cöôøi nhöng maët laõo troâng thaät thaûm haïi. Hieån nhieân laø laõo ñaõ queân khoâng coøn bieát cöôøi theá naøo nöõa.

_ Ngaøi coi... - laõo baét ñaàu.

_ "Chuùng toâi tôùi ñeå hoûi..." coâ con gaùi xen vaøo.

_ "Chuyeän khoâng the åtin ñöôïc," baø meï boãng thoát leân, maét daùn vaøo traàn nhaø.

_ "Moät ngöôøi noùi moät," luaät sö cau maøy. "Toâi ñaõ noùi vôùi caùc ngöôøi laø toâi ñang voäi maø? Caùc ngöôøi caàn gì toâi naøo?"

_ "Daï chuyeän nhö theá naøy," Piccirilli vöøa noùi vöøa nuoát öïc moät caùi. "Chuùng toâi ñaõ nhaän ñöôïc traùt toøa."

_ "Toäi saùt nhaân, thöa ngaøi, toäi saùt nhaân," muï vôï ngaét lôøi.

_ "Maù, xin maù," coâ con gaùi noùi, coá laøm cho meï bình tænh.

Piccirilli nhìn muï vôï vaø vôùi taát caû uy quyeàn maø theå chaát khoán khoå cuûa laõo cho pheùp, laõo caàu khaån:

_ "Ñeå toâi noùi, Mararo."

Ñoaïn quay sang luaät sö:

_ "Chuùng toâi ñaõ nhaän ñöôïc moät caùi traùt cuûa toøa. Chuùng toâi bi baét buoäc phaûi rôøi caên nhaø maø chuùng toâi ñaõ ôû bôûi vì..."

_ Toâi hieåu," luaät sö ngaét lôøi. "Leänh toáng xuaát."

_ "Thöa ngaøi, khoâng phaûi aï," Piccirilli noùi nhö xin loãi. "Hoaøn toaøn khoâng phaûi theá, traùi laïi chính chuùng toâi boû ñi, chuùng toâi baét buoäc phaûi ra ñi maëc daàu chuû nhaø khoâng muoán theá. Baây giôø oâng aáy ñoøi boài thöôøng thieät haïi vì vi phaïm giao keøo vaø bôûi vì oâng aáy noùi chuùng toâi ñaõ laøm cho caên nhaø bi tai tieáng..."

_ "Theá nhöng baèng caùch naøo?" Zummo noùi, maët oâng ta sa saàm laïi vaø laàn naøy quay sang phía baø vôï. "Caùc ngöôøi ñaõ rôøi boû caên nhaø, caùc ngöôøi ñaõ laøm cho caên nhaø bò tai tieáng vaø baây giôø chuû nhaø... Haõy noùi cho roõ raøng naøo; caùc ngöôøi coù theå noùi vôùi moät luaät sö nhö vôùi moät linh muïc... Caùc ngöôøi coù duøng caên nhaø ñeå buoân baùn moät caùi gì voâ luaân chaêng, thí duï vaäy?"

_ "Chaéc chaén laø khoâng," Piccirilli voäi vaõ ñaùp, ñaët treùo caû hai tay leân ngöïc, "Khoâng coù thöù ñoù. Khoâng coù buoân baùn moät caùi gì heát. Chuùng toâi khoâng phaûi laø daân buoân baùn. Quaû thieät vôï toâi thænh thoaûng coù chovay vaøi moùn tieàn laët vaët... kín ñaùo lôøi laõi phaûi chaêng..."

_ "Toâi hieåu," luaät sö noùi, "ñieàu kieän thoâng thöôøng."

_ "Ñuùng nhö vaäy," ngöôøi ñaøn oâng xaùc nhaän, "ñìeâu kieän maø ngay caû nhaø thôø cuõng ñoàng yù, nhöng caùi ñoù khoâng aên nhaèm gì tôùi vuï cuûa chuùng toâi. Signor Granella – chuû nhaø - noùi raèng chuùng toâi ñaõ laøm oâ danh nhaø oâng bôûi suoát trong ba thaùng maø chuùng toâi soáng ôû ñoù chuùng toâi ñaõ thaáy nhöõng ñieàu khieán toâi ruøng mình moãi laàn nghó tôùi."

_ "Caàu Chuùa quan phoøng ñöøng ñeå ngay caû nhöõng keû toäi loãi xaáu xa nhaát cuõng ñöøng phaûi chöùng kieán ñieàu chuùng toâi ñaõ thaáy, muï vôï baät noùi to vôùi moät tieáng thôû daøi lôùn, ñöùng leân vaø laøm daáu Thaùnh Giaù.

_ "Haønh hình, ñuùng laø moät söï haønh hình," coâ con gaùi noùi nhoû.

_ "Hoaøn toaøn ñuùng, khoâng coù gì khaùc hôn söï haønh hình," oâng boá noùi theâm. "Khoâng coù chöõ naøo khaùc. Roøng raõ suoát ba thaùngchuùng toâi ñaõ laø naïn nhaân cuûa moät söï haønh hình trong ngoâi nhaø ñoù.

_ "Haønh hình bôûi ai?" luaät sö maát kieân nhaãn heùt leân.

_ "Bôûi... bôûi ma," sau khi nín laëng moät hoài laâu Piccirilli vöøa thì thaàm vöøa nghieâng

mình veà phía baøn giaáy vaø laáy tay che mieäng sôï mình noùi to quaù. "Vaâng, ma, thöa

ngaøi."

_ "Bôûi ai?..." luaät sö gaëng hoûi, töôûng mình nghe laàm.

_ "Ma, ma!" muï vôï la lôùn, khoa tay leân thaùch thöùc.

Luaät sö ñöùng daäy söõng coà.

_ "Voâ lyù ñöøng choïc cöôøi toâi! Bò ma haønh haï! Ñi ra ñi! Ñeå toâi ñi aên tröa, ñöøng laøm maát thì giôø cuûa toâi."

Nhöng boä ba, nhaåy nhoûm ra khoûi gheá ngoài, keùo laïi gaàn giaáy hôn,van xin:

_ Xin ñöøng ñi, ñöøng ñi! Ngaøi khoâng tin chuùng toâi, nhöng chính maét chuùng toâi ñaõ nhìn thaáy ma, chuùng toâi ñaõ nhìn thaáy chuùngvaø nghe thaáy chuùng – chuùng ñaõ haønh hình chuùng toâi suoát ba thaùng trôøi."

Hoï cuøng noùi moät löôït, trong moät söï oàn aøo hoãn loaïn gheâ gôùm khieán luaät sö caøng ñieân tieát.

_ "Ñuû roài," oâng ta gaàm leân, "caùc ngöôøi laø luõ ñieân khuøng; caùc ngöôøi phaûi tôùi moät nhaø chuyeân moân veà beänh taâm thaàn, khoâng phaûi moät luaät sö."

_ "Nhöng chuùng toâi ñaõ nhaän ñöôïc traùt toøa,"Picciralli khaán khoaûn, tay laõo chaép laïi nhö caàu nguyeän.

_ "Theá laø phaûi laém," Zummo quaùt vaøo maët laõo.

_ "OÂng khuyeân chuùng toâi theá aø?" muï vôï vöøa noùi vöøa gaït choàng con qua moät beân.

_ "Ñoù laø caùch oâng ñoái xöû vôùi nhöõng ngöôøi caàn giuùp ñôõ aø? oâng seõ khoâng noùi nhö vaäy neáu oâng bò haønh haï nhö chuùng toâi ñaõ bò haønh haï, neáu oâng nhìn thaáy ma nhö chuùng toâi ñaõ nhìn thaáy chuùng."

_"Vaäy thì thöïc söï laø caùc ngöôøi ñaõ nhìn thaáy ma, coù phaûi khoâng?" luaät sö nhaïo baùng.

_ "Dó nhieân laø chuùng toâi ñaõ nhìn thaáy chuùng," ngöôøi cha xen vaøo. "Chính maét toâi nhìn thaáy."

_ "Vaø chính maét toâi cuõng nhìn thaáy," coâ con gaùi theâm.

_ "Phaûi maø, vôùi nhöõng con maét ñoù thì quaù phaûi roài," luaät sö phaù leân cöôøi, chæ vaøo nhöõng caëp maét leù cuûa hoï.

_ "Theá coøn maét toâi thì laøm sao?" muï vôï heùt lôùn, xoeø baøn tay maët ñaët treân ngöïc vaø heát söùc döông caëp maét to ñen cuûa muï ra.

_ "Nhöõng con maét naøy ngay thaèng naøy, laïy Chuùa toâi, vaø ñuû lôùn ñeå nhìn! Vaø chuùng ñaõ

nhìn thaáy nhöõng con ma ñoù cuõng roõ raøng nhö chuùng ñang nhìn thaáy oâng baây giôø vaäy.

_ "Chaéc khoâng, baø coù chaéc chaén khoâng?" Zummo chaâm choïc.

_ "Raát chaéc chaén," ngöôøi ñaøn baø thôû daøi. "Nhöng neáu oâng vaãn khoâng tin chuùng toâi thì chuùng toâi coù theå ñöa ra nhaân chöùng, nhieàu ngöôøi seõ ñeán ñaây vaø noùi cho oâng nghe nhöõng ñieâu maø chính maét hoï cuõng ñaõ thaáy nöõa..."

Vò luaät sö cau maøy, hieån nhieân laø oâng ta bò khích ñoäng.

_ "Baø noùi sao, nhaân chöùng aø?"

_ "Thöa ngaøi vaâng, nhöõng ngöôøi ñaõ nhìn thaáy vaø ñaõ nghe thaáy."

_ "Chaúng haïn nhìn thaáy caùi gì?"

_ "Nhìn thaáy nhöõng caùi gheá di chuyeån ñaây ñoù maø khoâng coù ai moù tôùi chuùng caû."

_ "Nhöõng caùi gheá?"

_ "Thöa ngaøi vaâng, gheá."

_ "Caùi gì, gheá thöôøng nhö caùi gheá trong goùc kia aáy aø?"

_ "Chính phaûi, moät caùi gheá thöôøng chaân choûng goïng leân trôøi, nhaøo loän quanh phoøng, nhö nhöõng thaèng beù con chôi ngoaøi phoá vaø roài - bieát noùi theá naøo ñaây - moät caùi goái ñeå gaêm kim hình traùi cam maø con gaùi toâi laøm bò lieäng thaúng vaøo maët choàng toâi in heät nhö noù bò neùm ñi bôûi moät baøn tay voâ hình. OÀ! roài moät caùi tuû aùo rung leân vaø keâu chaùt chuùa nhö theå ñang leân côn vaø töø beân trong... töø beân trong... (môùi chæ nghó tôùi ñoù maø toâi ñaõ noåi da gaø)... nhöõng traøng cöôøi roä saép bung ra."

_ "Nhöõng traøng cöôøi roä,"coâ con gaùi noùi theâm.

_ "Nhöõng traøng cöôøi roä," oâng cha xaùc nhaän. Nhöng baø vôï, khoâng ñeå maát thì giôø keå tieáp. _ "Maáy chuïc ngöôøi haøng xoùm ñaõ nhìn thaáy taát caû nhöõng caùi ñoù vaø saün saøng chöùng nhaän, nhö toâi ñaõ noùi vôùi oâng, trong khi ba chuùng toâi coøn nhìn thaáy vaø nghe thaáy nhieàu hôn theá nhieàu."

_ "Tinina, caùi ñeâ," ngöôøi cha ngaét lôøi.

_ "Daï," coâ gaùi nhoû baét ñaàu leân tieáng vôùi moät tieáng thôû daøi. "Toâi coù moät caùi ñeâ khaâu nhoû baèng baïc - quaø maø baø toâi cho (xin Chuùa ban phöôùc laønh cho linh hoàn baø!).Toâi thích caùi vaät nhoû beù naøy kinh khuûng, nhöng moät hoâm noù bieán maát.Toâi kieám cuøng khaép nhaø suoát ba ngaøy maø cuõng khoâng thaáy ñaâu caû, cho ñeán moät ñeâm kia, trong luùc toâi ñang nguû trong muøng..."

_ Caùi nhaø ñaùng gheâ tôûm coù coøn ñaày nhöõng muoãi laø muoãi." baø meï xen vaøo.

_ "Vaø coi chuùng lôùn côõ naøo," oâng cha coâng nhaän, laéc ñaàu.

_ "Toâi nghe thaáy tieáng ñoäng cuûa moät caùi gì ñoù nhaûy treân noùc muøng," coâ con keå

tieáp - "in heät moät traùi banh cao su naåy töø saøn leân," oâng cha ngaét lôøi, giô tay chaën con gaùi - "Theá roài thình lình moät vaät nhoû beù - chính laø caùi ñeâ khaâu cuûa toâi bò neùm thaät maïnh leân traàn vaø rôùt xuoáng ñaát - söùt meû!"

_ "Söùt meû," baø meï coâng nhaän.

_ "Söùt meû," oâng cha laäp laïi.

_ "Toâi boø ra khoûi giöôøng, run raåy, löôïm noù leân, vaø ngay khi toâl cuùi xuoáng thì töø traàn nhaø phaùt ra...

_ "Nhöõng traøng cöôøi roä, cöôøi roä, vaø cöôøi roä..." baø meï keát thuùc.

Vò luaät sö ñöùng laëng moät luùc, cuùi ñaàu, lay chaép sau löng.

_ "Nhöõng con ma vui nhoän!" oâng ta noùi sau moät luùc im laëng, tay gaõi ñaàu, coá gaéng xem xeùt kyõ löôõng, ñaõi loïc söï thöïc cuûa caâu chuyeän khoù tin naøy. "Tieáp tuïc, tieáp tuïc ñi thuù vò nhaát ñaáy."

_ "Vui nhoän? Khoâng vui nhoän chuùt naøo,thöa ngaøi," ngöôøi ñaøn baø beû laïi. "Quaùi quyû, chaéc oâng muoán noùi theá. Nhöõng con ma keùo neäm traûi giöôøng cuûa chuùng toâi lieäng xuoáng ñaát, ngoài cheãm cheä treân buïng chuùng toâi ban ñeâm, voã vai chuùng toâi, naém caùnh tay chuùng toâi, xoâ lay ñoà ñaïc baøn gheá cuûa chuùng toâi, rung chuoâng nhö theå ñoäng ñaát ñang xaõy ra, ñaàu ñoäc thöùc aên cuûa chuùng toâi, neùm tro than vaøo xoong chaûo cuûa chuùng toâi, theá maø ngaøi cho laø vui nhoän aø. Ngay caû vò linh muïc vôùi nöôùc thaùnh cuõng khoâng theå ngaên noåi chuùng, theá maø khi chuùng toâi noùi vôùi Granella ngaøi coù bieát oâng ta ñaõ trô traùo traû lôøi sao khoâng? "Chuyeâän baù laùp, cöù aên no nguû kyû vaø chöõa trò thaàn kinh cuûa caùc ngöôøi ñi."

Chuùng toâi naên næ oâng ta tôùi vaø nhìn taän maét nhöng oâng ta khoâng chòu. Ñaõ theá, oâng ta coøn doïa chuùng toâi. "AÊn noùi phaûi giöõ moàm giöõ mieäng neáu khoâng ta seõ keát lieãu cuoäc ñôøi cuûa caùc ngöôi, chính mieäng oâng ta noùi theá ñaáy".

_ "Vaø oâng ta ñaõ keát lieãu ñôøi chuùng toâi," ngöôøi choàng keát luaän moät caùch chua chaùt. "Giôø ñaây, thöa ngaøi, tính meänh chuùng toâi laø ôû trong tay ngaøi. Ngaøi coù theå tin chuùng toâi. Chuùng toâi laø nhöõng ngöôøi khaû kính, vaø chuùng toâi bieát seõ phaûi ñeàn ñaùp ngaøi theá naøo."

Vò luaätsö, nhö thöôøng leä, giaû ñoø khoâng ñeå yù tôùi caâu cuoái cuøng. Trong moät luùc khaù laâu oâng ta ñöùng laëng beân baøn giaáy, keùo raâu meùp, chìm ñaém trong tö töôûng. Ñoaïn oâng ta nhìn ñoàng hoà. Gaàn moät giôø. Thaân nhaân cuûa oâng ñaõ chôø oâng ngoùt moät tieáng ñoàng hoà roài vaø böõa aên tröa cuûa oâng ñaõ quaù giôø töø laâu.

_ "Ñaây laø moät vuï quaùi dò," cuoái cuøng oâng noùi. "Chaéc caùc ngöôøi cuõng hieát roõ raèng toâi khoâng theå chaáp nhaän caâu chuyeän ma quyû cuûa caùc ngöôøi ñöôïc, cuøng laém taát caû nhöõng gì maø caùc ngöôøi keå coù theå chæ laø töôûngtöôïng... chuyeän ngoài leâ ñoâi maùch taàm phaøo... nhöng toâi seõ caân nhaéc khía caïnh phaùp lyùcuûa vaán ñeà. Caùc ngöôøi noùi caùc ngöôøi ñaõ thaáy... höøm! Toâi khoâng thích danh töø ma... caùc ngöôøi ñaõ thaáy moät caùi gì ñoù... ta seõ noùi sau - vaø caùc ngöôøi coù nhaân chöùng ñeå chöùng minh raèng caùc ngöôøi khoâng theå tieáp tuïc soáng trong ngoâi nhaø ñoù vì... aø... vì moät thöù... chuùng ta seõ noùi tôùi... öø...aø... haønh hình kyø dò... Toâi phaûi coâng nhaän vuï naøy môùi laï vaø haøo höùng. Toâi coù theå caûm thaáy coù khuynh höôùng muoán ñaûm nhaän vuï naøy... Coù leõ seõ coù theå tìm thaáy moät vaøi chöùng lyù tranh bieän thuaän lôïi cho caùc ngöôøi. Ñeå toâi suy nghó tröôùckhi toâi quyeát ñònh. Baây giôø thì ñaõ hôi treã roài, nhöng neáu caùc ngöôøi trôû laïi ngaøy mai ta seõ cho caùc ngöôøi bieát ta coù theå laøm gì cho caùc ngöôøi!"