(baøi 2, tieáp theo soá 69)

"TAÂY TIEÁN" MOÄT BAØI THÔ ÑAÕ ÑÖA TEÂN TUOÅI QUANG DUÕNG VAØO VAÊN HOÏC SÖÛ, NHÖNG CUÕNG KHIEÁN TAÙC GIAÛ VAØ VÔÏ CON BÒ TRUY ÑÌ ÑOÙI KHOÅ SUOÁT CAÛ ÑÔØI !

* BAØI THÔ "TAÂY TIEÁN" RA ÑÔØI TRONG TRÖÔØNG HÔÏP NAØO?

* TIEÅU SÖÛ QUANG DUÕNG ÑAÕ BÒ NAÉN BOÙP RA SAO?

BAØI THÔ ÑÒNH MEÄNH.

Trong baøi tröôùc toâi ñaõ noùi sô qua veà tröôøng hôïp cuaû hai nhaø thô Toá Höõu vaø Quang Duõng. Caû hai ñeàu laø nhöõng nhaø thô coù bieät taøi, sinh cuøng thôøi, cuøng tham gia khaùng chieán choáng thöïc daân; nhöng laïi khoâng cuøng chính kieán .Rieâng nhaân caùch vaø taâm ñiaï laïi caøng khaùc nhau roõ reät hôn, nhö traéng vôùi ñen, nhö ngaøy vaø ñeâm!

Neáu taøi laøm thô cuaû Toá Höõu ñaõ taïo ra ñöôïc moät baøi thô baát huû (!) "Ñôøi ñôøi nhôù oâng" ñeå khoùc loùc naâng bi aùc quæ Stalin khi cheát; thì ngöôïc laïi, Quang Duõng ñaõ thaønh coâng vôùi baøi thô "Taây Tieán" huøng traùng maø thi vò, duõng caûm maø traøn ñaày nhaân tính. Baøi thô naøy, vì theá ñaõ ñi saâu vaøo loøng caùc taàng lôùp thanh nieân thôøi khaùng chieán vaø ñaõ ñöôïc ghi khaéc trong lòch söû vaên hoïc daân toäc.

Trong cuoäc ñôøi, neáu Toá Höõu ñaõ nhôø taøi laøm thô tuyeân truyeàn vaø thô khaåu hieäu ñeå leo leân ñöôïc ñiaï vò vinh quang toät ñænh, coù chaân trong trung öông ñaûng, vaø ñaõ coù thôøi ñöôïc cöû laøm phoù thuû töôùng ñaëc traùch kinh teá (!); thì ngöôïc laïi, cuõng vì taøi laøm thô maø thi só Quang Duõng cuøng vôùi vôï vaø 5 con ñaõ bò Toá Höõu keøn cöaï, truy ñì, coâ laäp cho ñeán ñoùi khaùt, khoå sôû suoát caû cuoäc ñôøi, taän ngaøy nhaém maét chöa töøng ñöôïc höôûng moät böaõ côm no!

Tröôùc caûnh ñôøi khoán khoå cuaû thi só Quang Duõng, nhöõng ai chöa ñoïc thô Quang Duõng, hay chöa töøng bieát baøi thô "Taây Tieán" chaéc khoâng khoûi thaéc maéc töï hoûi:" Baøi thô aáy ñaõ xuùc phaïm ñaûng vaø laõnh tuï nhö theá naøo maø ñeán noãi taùc giaû cuûa noù ñaõ bò ñaøy aûi daõ man ñeán nhö theá?"

Thöa khoâng! Baøi thô aáy ñaõ khoâng ñaû ñoäng gì ñeán ñaûng vaø laõnh tuï. Töùc khoâng "phaïm huùy" nhö thôøi vua chuaù, quan lieâu phong kieán! Nhöng baøi thô ñoù vaãn bò keát toäi chæ vì noù ñaõ moâ taû trung thöïc nhöõng hình aûnh cuûa nuùi röøng hoang vu , vaùch ñaù cheo leo huøng vó, cuøng vôùi nguoàn thi höùng daït daøo, vaø noãi nhôù nhung baâng khuaâng veà dó vaõng trong taâm hoàn cuaû moät thi nhaân treû trung, yeâu ñôøi, ñoàng thôøi cuõng laø moät chieán só can tröôøng caáp chæ huy ñoaøn quaân Taây Tieán!

Ñeå baïn ñoïc coù theå töï phaùn xeùt tính caùch ñoäc ñoaùn, baïo taøn cuûa chuû nghóa voâ saûn vaø haønh ñoäng ti tieåu cuûa con ngöôøi döôùi cheá ñoä CS ñoái vôùi Quang Duõng vaø luoân caû vôï con cuûa oâng, chuùng toâi xin trích laïi nguyeân vaên baøi thô "Taây Tieán" ñaõ gaây neân nhieàu coá söï suoát nöûa theá kyû qua.

TAÂY TIEÁN

Phuø Löu Chanh (1948)

AÂM MÖU XUYEÂN TAÏC QUANG DUÕNG.

Qua nhöõng buoåi nhaøn ñaøm vôùi nhaïc só Trònh Höng, moät ngöôøi em keát nghóa ñoàng thôøi cuõng laø moät chieán só trong boä ñoäi khaùng chieán vôùi nhaø thô Quang Duõng, ñaõ nhieàu laàn toâi nghe anh Trònh Höng than phieàn veà loái vieát tieåu söû "yeâu neân toát, gheùt neân xaáu" cuûa ngöôøi CS. Anh cho raèng sau khi Quang Duõng ñaõ qua ñôøi roài, ngöôøi CS vaãn khoâng chòu buoâng tha, coøn coá tieáp tuïc boâi theâm nhöõng veát möïc lem luoác leân con ngöôøi vaø cuoäc ñôøi cuûa Quang Duõng.

Trong thi phaåm "Maây ñaàu oâ" (1970) ñaõ do nhaø nöôùc CS xuaát baûn ôû trong nöôùc, chaúng nhöõng thieáu nhöõng baøi thô tuyeät taùc coù tính caùch tieâu bieåu cuûa Quang Duõng ñaõ laøm trong thôøi gian khaùng chieán, ngöôøi CS laïi coøn toû ra coá tình boùp meùo nhieàu söï thaät veà Quang Duõng. Chaúng haïn nhö tieáp tuïc qui keát Quang Duõng laø moät keû laõng töû, laøm thô vôùi moät taâm hoàn laõng maïn, chæ thích höôûng thuï duïc laïc vaø rong chôi, ngao du ñaây ñoù. Khi ñeà caäp ñeán vieäc Quang Duõng ôû beân Taøu veà nöôùc tham gia cuoäc khaùng chieán choáng thöïc daân Phaùp , ngöôøi CS ñaõ bòa chuyeän trong thôøi gian Quang Duõng soáng treân maïn ngöôïc (vuøng cao nguyeân Baéc Vieät) coù giao du thaân maät vôùi moät vieân xeáp ga cuûa tænh naøy, neân ñaõ ñöôïc vieân xeáp ga aáy cho pheùp ñaùp taøu hoûa cuûa sôû Hoûa Xa Ñoâng Döông qua Taøu chôi moät chuyeán cho bieát!

Ngoaøi ra, ngöôøi CS coøn keå theâm: ñeán naêm 1945, sau khi veà nöôùc Quang Duõng ñaõ gia nhaäp Veä Quoác Ñoaøn, ñöôïc phong laøm chính trò vieân ñaïi ñoäi vaø laøm vieäc ôû Boä Quoác Phoøng. Sau ñoù nhôø söï naâng ñôõ cuûa boä Quoác Phoøng, Quang Duõng laïi ñöôïc cöû ñi hoïc lôùp huaán luyeän quaân söï caáp toác ôû Toâng, Sôn Taây v.v… [ ghi chuù theâm cuûa taùc giaû: Tröôøng voõ bò Toâng, keà caän chuøa Thoâng ôû Sôn Taây. Nhöng vì ngöôøi Phaùp khoâng ñoïc ñöôïc chöõ "H" (H muet) neân cöù goïi laø Toâng!]

Ñieàu naøy baát cöù ai ñaõ töøng coù chaân trong quaân nguõ, duø laø CS hay quoác gia, cuõng nhaän ra ngay söï bòa taïc ngôù ngaån ñeán phi nguyeân taéc. Tröø nhöõng baêng ñaûng thoå phæ khoâng noùi laøm chi, quaân ñoäi naøo cuõng phaûi coù moät heä thoáng quaân giai minh baïch. Muoán laøm só quan, ngöôøi ta phaûi coù trình ñoä hoïc vaán trung bình, vaø tröôùc heát phaûi toát nghieäp moät khoaù voõ bò ñaøo taïo só quan, roài khôûi ñaàu phaûi böôùc töø caáp thaáp nhaát laø thieáu uùy roài leân trung uyù vaø ñaïi uùy. Trong khi ñoù Quang Duõng chöa töøng hoïc qua moät lôùp huaán luyeän quaân söï naøo maø ñaõ ñöôïc boä Quoác Phoøng goïi veà laøm vieäc vaø phong ngay cho chöùc "chính trò vieân ñaïi ñoäi ", töông ñöông vôùi caáp böïc ñaïi uùy. Neân bieát theâm: vai troø "chính trò vieân" voán laø moät vai troø quan yeáu, thuoäc thaønh phaàn noøng coát cuaû quaân ñoäi CS. Vaäy maø ngöôøi CS vaãn cöù keå khôi khôi nhö theá. Vieäc naøy chöùng toû ñieàu gì?

Ñieàu chaéc chaén nhaát maø chuùng ta coù theå noùi ngay ra ñöôïc nôi ñaây laø: Khi vieát tieåu söû cuaû Quang Duõng ngöôøi CS ñaõ khoâng bieát moät tí gì veà ñôøi tö vaø sinh hoaït cuaû Quang Duõng trong quaõng thôøi gian oâng ôû beân Taøu. Vì khoâng bieát neân ngöôøi CS ñaõ khoâng ngaàn ngaïi biaï taïc. Vaû laïi trong laõnh vöïc tuyeân truyeàn, ngöôøi CSVN voán chuû tröông "naén boùp vaø nguïy taïo söï thaät" duø nghòch lyù ñeán ñaâu cuõng maëc keä. Roài cöù theá "keû tung ngöôøi höùng", hoï tuaù nhau hoâ hoaùn leân kieåu "chuùng khaåu ñoàng töø oâng sö cuõng cheát!", ñeå caûi bieán moät söï thaät nguïy taïo thaønh moät söï thaät hieån nhieân, mong ñaùnh löøa ñaùm ñoâng quaàn chuùng khoâng bieát gì veà Quang Duõng.

Xoa naén tieåu söû Quang Duõng nhö theá, ngöôøi CS nhaém ñaït ñöôïc moät luùc hai chuû ñích:

Caù nhaân nhaø thô Quang Duõng, nguyeân tieåu ñoaøn tröôûng tieåu ñoaøn Voõ Trang Tuyeân Truyeàn (vieát taét: VTTT), trung ñoaøn Taây Tieán, chaúng qua chæ laø moät laõng töû taàm thöôøng, hoaøn toaøn khoâng xöùng danh chieán só khaùng Phaùp anh huøng nhö thieân haï töøng ñoàn thoåi.

Ñaûng CSVN voán dó raát töï do, phoùng khoaùng, chaúng nhöõng ñaõ dung naïp laïi coøn öu ñaõi nhöõng keû laõng töû , voâ tích söï nhö Quang Duõng. Nhö vaäy ai daùm baûo ñaûng CS laø moät ñaûng saét maùu , baïo taøn , voâ nhaân tính ?!

Cuøng treân chieàu höôùng ñoù, veà sau, nhaø xuaát baûn Hoàng Lónh, ôû Myõ, laïi aán haønh thi phaåm" Thô Quang Duõng", daøy hôn taäp "Maây ñaàu oâ", coù theâm moät soá thô Quang Duõng ñaõ laøm trong thôøi kyø khaùng chieán.

Ñoïc thi taäp naøy ai cuõng nhaän thaáy söï ñoùng goùp cuûa nhieàu ngöôøi. Song ñaëc bieät nhaát, vaø ñaùng quan taâm ñeå tìm hieåu, phaân taùch kyõ caøng hôn heát laø baøi vieát cuûa moät taùc giaû teân Traàn Leâ Vaên, töï nhaän laø baïn thaân cuûa nhaø thô Quang Duõng. OÂng Traàn Leâ Vaên keå: Trong nhöõng ngaøy Quang Duõng bò truø daäp, ñaøy aûi vaø phaûi soáng caûnh ngheøo khoå, ñoùi reùt, coâ laäp giöõa xaõ hoäi loaøi ngöôøi, thì oâng Traàn Leâ Vaên ñaõ laø moät ngöôøi baïn ñoäc nhaát ngaøy naøo cuõng ñeán thaêm vaø soáng keà caän beân nhaø thô. OÂng Traàn Leâ Vaên ñaõ töøng chöùng kieán caûnh chieàu chieàu Quang Duõng phaûi giuùp vôï ñi queùt laù khoâ ngoaøi ñöôøng ñem veà naáu côm, vì khoâng coù tieàn mua cuûi, maëc duø nhaø thô voán mang beänh phong thaáp raát naëng!

Nhöõng buoåi chieáu aáy, oâng Traàn Leâ Vaên thöôøng ñeán vôùi Quang Duõng ñeå an uûi nhaø thô, ñeå cuøng nhaø thô chia xeû töøng hôùp röôïu vôùi maåu khoai mì luoäc ñöa cay!...

Vôùi tö caùch ñoù, oâng Traàn Leâ Vaên keå tieåu söû cuûa Quang Duõng thuôû sanh tieàn vaø trong thôøi gian cuoái cuøng cô cöïc cuûa cuoäc ñôøi, thöû hoûi ai maø khoâng tin?! Nhöng nhöõng ngöôøi ñoïc nhieàu thaáy roäng vaãn cöù phaûi baên khoaên khi chôït thaáy oâng Traàn Leâ Vaên ñaõ cheùp laïi nhieàu ñoaïn chuû yeáu veà cuoäc ñôøi cuaû Quang Duõng ñaõ in trong taäp thô "Maây ñaàu oâ". Noãi baên khoaên naøy coù leõ chæ moät mình nhaïc só Trònh Höng, hay baø quaû phuï Quang Duõng, hieän coøn soáng laây laát ôû Haø Noäi, coù theå giaûi toaû ñöôïc.

Anh Trònh Höng ñaõ than thôû vôùi toâi:

"Thoaït tieân toâi cuõng nghó oâng Traàn Leâ Vaên laø baïn thaân , chaéc vieát tieåu söû phaûi ñuùng vaø ñaøng hoaøng. Coù ngôø ñaâu, khi ñoïc xong , toâi thaát voïng voâ cuøng. Vì oâng Traàn Leâ Vaên ñaõ chöùng toû khoâng heà bieát tí gì veà cuoäc ñôøi vaø taâm tö, cuøng chí khí cuaû Quang Duõng!...Toâi buoàn vaø thöông cho anh Quang Duõng quaù. Maëc duø nay anh ñaõ ra ngöôøi thieân coå maø hoï vaãn chöa chòu buoâng tha, vaãn coá tình boâi nhoï phaåm giaù cuûa anh!...

Toâi nghó, coù theå trong thôøi gian anh Quang Duõng bò ñaøy ñoaï, oâng Traàn Leâ Vaên ñaõ ñeán chôi vôùi anh Quang Duõng thaät. Duø vôùi muïc ñích thaàm kín naøo, hay do meänh leänh hoaëc chæ thò "phaûi giaùm saùt chaët cheõ ñoái töôïng" cuaû ai chaêng nöaõ, thì söï xuaát hieän cuaû oâng Traàn Leâ Vaên haèng ngaøy beân caïnh Quang Duõng cuõng laøm cho anh caûm thaáy bôùt coâ ñôn. Ñieàu naøy raát caàn yeáu cho tinh thaàn cuaû con ngöôøi.

Nhöng khoâng phaûi vì theá maø nhaø thô Quang Duõng ñaõ maát haún yù thöùc ñeà cao caûnh giaùc tröôùc söï ñoät xuaát cuaû moät ngöôøi "baïn" môùi. Hôn theá nöaõ, Quang Duõng coøn laï gì heä thoáng toå chöùc cuaû caùi goïi laø" Hoäi Nhaø Vaên VN" vaø kyû luaät saét theùp cuaû ñaûng CS. Döôùi cheá ñoä ñoäc taøi voâ saûn, moät ngöôøi caàm buùt naèm trong bieân cheá , coù chaân trong Hoäi Nhaø Vaên, döôùi söï ñieàu ñoäng cuaû Toá Höõu, Nguyeãn Ñình Thi...nhö oâng Traàn Leâ Vaên, neáu khoâng ñöôïc chæ thò vaø neáu khoâng laõnh nhieäm vuï cuaû "treân", thì duø cho oâng Traàn Leâ Vaên coù moïc ba ñaàu saùu tay, theâm möôøi hai con maét nöaõ cuõng khoâng daùm mon men laïi gaàn Quang Duõng trong giaây laùt chöù ñöøng noùi ñeán keà caän haèng ngaøy!..."

Neân bieát, cheá ñoä CS naøo treân theá giôùi cuõng ñeàu coi giôùi vaên ngheä só vaø baùo chí laø nhöõng ñoái töôïng quan yeáu caàn phaûi khoáng cheá, kìm keïp cöïc kyø chaët cheõ. ÔÛ Nga, haõy xem göông cuaû caùc ñaïi vaên haøo Maxim Gorki, Boris Pasternak (taùc giaû "Dr. Zhivago") vaø Alexandre Soltzinitsyn (giaûi Nobel vaên chöông) ...ÔÛ Taøu haõy xem göông cuaû Loã Taán, Hoà Thích, Hoà Phong, Ñinh Linh, Hoà Tuyeát Phong, Tieâu Caøn, Hoaøng Nguyeân ...ÔÛ VN , haõy xem göông Phan Khoâi, Traàn Daàn, Phuøng Quaùn, Höõu Loan...

Tuy nhieân ñoái vôùi nhöõng vaên ngheä só bò qui keát vaøo toäi "thaønh phaàn xaáu", ngöôøi CSVN aùp duïng chính saùch thaâm ñoäc hôn Nga vaø Taøu raát nhieàu. Thay vì ñem gieát ngay ñi hay loaïi boû, nguôøi CSVN duøng thuû ñoaïn thaâm ñoäc cuaû moät "baøn tay saét boïc nhung" laø bao vaây kinh teá vaø khuûng boá tinh thaàn trieàn mieân cho ñeán möùc soáng dôû cheát dôû. Cuoái cuøng naïn nhaân vaø caû gia ñình cuõng seõ khoâng taøi naøo thoaùt khoûi thaûm caûnh haõi huøng cheát daàn cheát moøn trong ñoùi khaùt, ñau ñôùn vaø tuyeät voïng.

Treân bình dieän coâng khai vaø chaùnh thöùc , nhaø caàm quyeàn CSVN khoâng ban haønh leänh quaûn thuùc hay an trí moät "phaàn töû xaáu" naøo. Hoï vaãn ñeå cho soáng töï do, nhöng neáu nhaø vaên, nhaø thô khoâng ñöôïc vaøo bieân cheá chaúng khaùc naøo bò ñaäp beå noài côm roài. Ñoàng thôøi vôï con naïn nhaân cuõng bò ñoái xöû nhö nhöõng keû soáng ngoaøi leà xaõ hoäi.

Trong xaõ hoäi CS, nhöõng keû ñaõ bò qui keát" phaàn töû xaáu" , duø cho laø cha meï, anh em ruoät thòt cuõng khoâng ai daùm lai vaõng thaêm nom, chuyeän troø an uûi hay giuùp ñôõ, sôï bò vaï laây. Caùi vaï laây aáy döôùi cheá ñoä CSVN xem ra nheï laém, beà ngoaøi coi nhö ñi chôi thoâi. Moãi ngaøy, theo leänh coâng an, ngöôøi bò vaï laây phaûi ñeán truï sôû coâng an trình dieän, ngoài moät mình vôùi caây buùt vaø xaáp giaáy tha hoà keå laïi nhöõng giaây phuùt gaëp gôõ "phaàn töû xaáu". Trong cuoäc gaëp gôõ aáy ñoâi beân ñaõ noùi nhöõng gì v.v...Nhöõng buoåi cung khai nhaøm chaùn aáy cöù theá tieáp dieãn daøi daøi , coù khi heát ngaøy noï sang thaùng kia vaãn khoâng xong, vì coâng an xeùt thaáy chöa ñaït tieâu chuaån" thaønh khaån"!

Döôùi cheá ñoä CS ai cuõng phaûi ñaàu taét maët toái môùi coù mieáng aên, neáu ngaøy naøo cuõng phaûi ñeán coâng an trình dieän , naïn nhaân coøn thì giôø ñaâu nöaõ ñeå kieám aên. Neáu ngöôøi bò vaï laây aáy voán laøm coâng nhaân vieân , thì laäp töùc bò sa thaûi ngay, vì chaúng moät cô quan, haõng xöôûng, hay cöaû haøng naøo muoán bò lieân heä vôùi moät keû ñang "coù vaán ñeà ". Theá laø con ñöôøng töông lai cuaû keû aáy keå nhö ñaõ beá maïc trong aùc moäng ñoùi khaùt haõi huøng!...

Tuy nhieân , anh Trònh Höng vaãn coøn haäm höïc veà vai troø quaân söï cuaû nhaø thô Quang Duõng maø anh ñaõ coù dòp gaàn guõi töø nhöõng ngaøy coøn trai treû môùi böôùc chaân vaøo ngöôõng cöûa cuoäc ñôøi, neân anh phaân traàn:

"Anh nghó coi chuùng noù ngu quaù vaø vieát baäy quaù anh aï! Ngoaøi nhöõng chuyeän ngôù ngaån veà Quang Duõng nhö ñaõ keå chaúng noùi laøm gì; chuùng noù coøn noùi trong thôøi gian khaùng chieán , töôùng Hoaøng Saâm laäp trung ñoaøn Taây Tieán ñeå giöõ bieân giôùi Laøo - Vieät laïi giao cho anh Quang Duõng, môùi hoïc khoaù quaân söï caáp toác (!), laøm tieåu ñoaøn tröôûng VTTT.

Trong khaùng chieán, ai cuõng bieát trung ñoaøn naøy laø moät trung ñoaøn chuû löïc raát quan troïng, coøn goïi laø trung ñoaøn 52, do Chu Ñoác laøm trung ñoaøn tröôûng( sau do Ngoâ Laân thay theá) vaø Huøng Thanh laøm chaùnh trò vieân trung ñoaøn, goàm nhieàu thanh nieân trí thöùc Haø Noäi yeâu nöôùc xung phong toøng quaân, töøng chieán ñaáu raát anh duõng vaø ñaõ ñoaït ñöôïc nhieàu chieán tích laãy löøng khieán quaân Phaùp phaûi neå maët. Neáu quaû thöïc anh Quang Duõng chæ laø moät khoùa sinh môùi toát nghieäp khoùa quaân söï caáp toác, töùc chæ ñaùng ñöôïc laøm trung ñoäi tröôûng, maø laïi ñöôïc töôùng Hoaøng Saâm trao cho nhieäm vuï cuûa moät tieåu ñoaøn tröôûng, thì chaúng hoùa ra töôùng Hoaøng Saâm laïi khoâng bieát gì veà heä thoáng quaân giai, vaø daùm ñôn phöông vi phaïm quaân kyû caùch traéng trôïn ñeán nhö theá hay sao?

Thaäm chí nhöõhg ngöôøi vieát tieåu söû Quang Duõng, keå caû maáy nhaø laøm vaên hoïc ôû haûi ngoaïi, khi ñeà caäp ñeán Quang Duõng cuõng khoâng caû bieát ñeán teân cuùng côm cuûa anh laø gì vaø taïi sao anh laïi mang caùi teân Traàn Quang Duõng? Teân Traàn Quang Duõng do ñaâu maø ra?"…

Toâi goùp yù vôùi anh Trònh Höng:

" Ñoái vôùi nhöõng ai ñaõ töøng neám muøi CS roài thì nhöõng ñieàu vöøa noùi veà thuû ñoaïn tuyeân truyeàn cuûa CS cuõng deã hieåu thoâi. Tuy nhieân vieäc CS duøng oâng Traàn Leâ Vaên ñeå vieát tieåu söû Quang Duõng quaû laø moät thuû ñoaïn thaâm ñoäc, chaúng khaùc naøo möôïn baøn tay cuaû anh ñaàu beáp nhaø ngheà ñeå laøm moùn nem coâng chaû phuïng höông vò thôm tho, beân trong neâm gia vò baèng ñoäc döôïc ñeå ñaàu ñoäc tinh thaàn ngöôøi ñoïc!

Song le, xeùt cho cuøng, duø sao vieäc oâng Traàn Leâ Vaên nhaân danh laø baïn ñeå vieát tieåu söû cuaû nhaø thô Quang Duõng cuõng chæ laø boån phaän. Boån phaän naøy ñaõ ñöôïc qui ñònh saün tröôùc laâu roài, keå töø ngaøy ñaàu tieân oâng TL Vaên thöaø leänh ñeán laân la laøm quen vôùi Quang Duõng. Vaäy khoâng ñaùng traùch!

Nhöng coøn veà phaàn anh, toâi thaáy anh cuõng coù boån phaän chaúng khaùc naøo oâng Traàn Leâ Vaên. Anh phaûi keå laïi trung thöïc taát caû nhöõng gì maø anh ñaõ thaáy bieát veà cuoäc ñôøi vaø taâm tö cuaû Quang Duõng, ñeå cho linh hoàn cuaû Quang Duõng döôùi suoái vaøng ñôõ tuûi, ñoàng thôøi soi saùng moät uaån khuùc trong vaên hoïc söû daân toäc thôøi khaùng chieán choáng xaâm laêng 1945-1954. Toâi höaù saün saøng giuùp anh nhöõng gì anh caàn ñeán"...

THÔØI GIAN QUANG DUÕNG ÔÛ THANH HOÙA.

Sau ñoù toâi ñaõ nhaän ñöôïc maáy chuïc trang giaáy cuûa anh Trònh Höng vieát chi chít veà nhöõng bí aån trong cuoäc ñôøi cuûa Quang Duõng. Dó nhieân , anh ñaõ keå ñaày ñuû tình tieát, nhöng trong thô anh noùi tröôùc laø chuyeän anh keå theo doøng hoài öùc, chôït nhôù ñeán ñaâu keå ñeán ñaáy, khoâng bao giôø ñoïc laïi, neân khoâng traùnh khoûi söï luoâng tuoàng, truøng laäp, thieáu maïch laïc ...Anh yeâu caàu toâi daønh chuùt thì giôø ñeå saép xeáp laïi vaø nhuaän saéc cho thaønh loaït baøi naøy. Sau ñaây laø nhöõng tình tieát do nhaïc só Trònh Höng cung caáp:

...Toâi coøn nhôù vaøo khoaûng nhöõng naêm 1951- 52 , moät soá ñoâng thanh nieân trí thöùc khoa baûng baét ñaàu chaùn ngaáy muøi vò CS cuûa Vieät Minh, neân ñaõ laàn hoài boø veà thaønh gaàn heát. Luùc ñoù ôû ngoaøi khu khaùng chieán chæ coøn laïi moät soá raát ít thanh nieân trí thöùc, khaåu hieäp taâm ñoàng, neân hoï vaãn thöôøng tìm ñeán nhau ñeå giao du, ñoàng thôøi cuøng nhau baøn baïc veà caùc vaán ñeà thôøi cuoäc vaø vaên hoùa v.v...

Trong soá nhöõng ngöôøi coøn ôû laïi Thanh Hoùa, trong vuøng khaùng chieán, luùc baáy giôø coù anh reå vaø chò gaùi toâi laø oâng baø Leâ Khaûi Traïch. Anh reå toâi ñang laøm coá vaán cho Vieän Hoùa Chaát mieàn Nam cuûa CS. Laø moät caùn boä cao caáp, neân anh toâi ñöôïc pheùp duøng suùng luïc phoøng thaân. Ngoaøi ra, anh toâi laïi coøn ñang khai thaùc moät moû than buøn noåi ôû Caåm Thuûy ñeå baùn cho caùc loø voâi, neân cuoäc soáng vaät chaát cuûa gia ñình anh chò toâi cuõng töông ñoái khaù sung tuùc.

Ñeán khoaûng cuoái naêm 1951, luùc aáy toâi môùi 21 hay 22 tuoåi gì ñoù, toâi ñaõ boû nguõ, rôøi khoûi boä ñoäi CS, troán veà Thanh Hoùa soáng taù tuùc trong nhaø oâng baø Leâ Khaûi Traïch. Toâi nghó, veà ñaây soáng laån khuaát qua ngaøy, thì yeân taâm hôn. Toâi khoâng sôï bò CS truy luøng baét bôù.

Khi toâi veà ñeán nhaø thì toâi thaáy anh Quang Duõng cuõng ñaõ coù maët ôû ñoù töï bao giôø roài. Töø ngaøy aáy, toâi ñaõ coù dòp soáng gaàn guõi beân anh Quang Duõng hôn moät naêm. Maõi ñeán thaùng 9. 1952, khi gia ñình anh chò toâi vaø toâi veà Haø Noäi, chuùng toâi môùi chia tay vôùi anh Quang Duõng…

Veà phaàn anh chò toâi voán laø nhöõng ngöôøi coù taâm hoàn phoùng khoaùng, laïi raát hieáu khaùch, vaø thích giao du vôùi caùc giôùi vaên ngheä só, neân trong thôøi gian ñoù, caùc vaên ngheä só khaùng chieán, neáu coù dòp ñi coâng taùc ñeán vuøng Thanh Hoùa, nhö caùc nhaïc só Phaïm Duy hay Ngoïc Bích … khoâng moät ai maø chaúng löu nguï ôû nhaø cuûa anh chò toâi ít laâu.Thöôøng laø vaøi ngaøy song laém khi ñoâi ba tuaàn hay caû thaùng cuõng khoâng sao. Ñoái vôùi baát cöù ai, duø ñaõ quen bieát tröôùc hay chæ môùi sô ngoä, anh chò toâi

cuõng ñeàu tieáp ñaõi aân caàn vaø chu ñaùo, keå töø ngaøy ñaàu cho ñeán ngaøy cuoái cuøng rôøi böôùc ra ñi. Trong soá aáy coøn coù nhieàu anh em vaên ngheä só trí thöùc , vì luyeán caûnh meán ngöôøi, ñaõ löu laïi nhaø anh chò toâi ñeán ñoâi ba thaùng nhö moät thaân toäc trong gia ñình. Bôûi theá, nhaø anh chò toâi luùc naøo cuõng ñoâng ñaûo, nhoän nhòp keû ra ngöôøi vaøo khoâng ngôùt.

Toâi coøn nhôù vaøo khoaûng muøa ñoâng naêm 1951, trong nhaø anh chò toâi thöôøng coù maët caùc baïn thaân nhö anh Quang Duõng, nhaø thô Höõu Loan, vaø giaùo sö Vaên ñang daïy ôû moät tröôøng trung hoïc trong tænh.(Xin ñöøng loän anh Vaên naøy vôùi oâng Traàn Leâ Vaên , ngöôøi ñaõ vieát tieåu söû cuûa Quang Duõng ñaõ ñöôïc ñeà caäp ñeán ôû ñoaïn treân). Ngoaøi ra toâi coøn thaáy anh Nguyeãn Ñöùc Quyønh, töùc nhaø vaên Haø Vieät Phöông, coù khuynh höôùng ñeä töù quoác teá, thænh thoaûng cuõng ñeán chôi vaøi ngaøy roài laïi ra ñi.

Ñeán naêm sau, 1952, toâi thaáy coù theâm oâng Traàn Chaùnh Thaønh, luùc aáy ñang ôû Ñoâ Löông, Ngheä An, cuõng thænh thoaûng ra Thanh Hoùa, ñeán nhaø anh chò toâi chôi. Veà sau, khi anh Thaønh muoán tìm ñöôøng veà Haø Noäi, laïi caøng hay ñeán chôi nhaø anh chò toâi luoân. Vì nhaø anh chò toâi ôû Caàu Xaâng, gaàn Haøm Roàng, nôi ñaây coù beán taøu beø, ghe thuyeàn ñi Nga Sôn. Töø Nga Sôn ngöôøi ta chæ ñi theâm moät quaõng nöõa laø ñaõ qua ñöôïc beân ñaát teà, gaàn khu töï trò Phaùt Dieäm . Töø Phaùt Dieäm ngöôøi ta coù theå veà Haø Noäi raát deã daøng...

Trong thôøi gian naøy, chieàu naøo caùc anh cuõng quaây quaàn chuyeän troø vaø uoáng röôïu, nhaäu lai rai maõi ñeán khuya môùi chòu ñi nguû. Vì anh toâi voán nghieän röôïu, maø chò toâi laïi laø gaùi Hueá kheùo leùo, neân ngaøy naøo chò cuõng laøm nhöõng moùn nhaäu ngon ñaëc bieät ñeå chieàu choàng vaø ñaõi khaùch …Trong nhöõng buoåi chieàu nhaäu nheït, chuyeän troø aáy cuûa caùc baäc ñaøn anh, toâi coù boån phaän phaûi tuùc tröïc ñöùng haàu vaø chôø ñöôïc sai vaët. Ñoâi khi caùc anh ñaõ ngaø ngaø say, ngaâm thô ñaõ chaùn, chuyeän troø ñaõ caïn ñeà taøi, caùc anh quay sang baét toâi ñem caây ñaøn Guitare ra gaûy vaøi ba baøi" classique" cho caùc anh nghe. Trong soá coù hai anh Quang Duõng vaø Traàn Chaùnh Thaønh ñaõ toû ra raát thích aâm nhaïc. Anh Quang Duõng thaïo coå nhaïc hôn taân nhaïc. Coøn anh Thaønh cuõng bieát chôi taân nhaïc chuùt ñænh, neân thænh thoaûng anh cuõng keâu toâi chæ veõ cho anh theâm. Trong luùc gaàn guõi caùc anh, toâi ñeå yù thaáy hai anh Quang Duõng vaø Traàn Chaùnh Thaønh coù veû quyeán luyeán nhau nhieàu hôn, maëc duø hai cuõng chæ môùi bieát nhau thoâi. Phaûi chaêng ñoù laø daáu hieäu cuûa nhöõng taâm hoàn ñoàng ñieäu ?

Maëc duø luùc baáy giôø anh chò toâi ñang ôû trong vuøng khaùng chieán, döôùi quyeàn kieåm soaùt cuûa VM CS, nhöng cuoäc soáng cuûa chuùng toâi vaãn khoâng ñeán noãi tuùng thieáu. Vì anh Traïch coøn kieám ra tieàn. Tuy nhieân, anh chò toâi cuõng nhö caùc baïn cuûa hoï döôøng nhö thaâm taâm ñaõ chaùn CS laém roài. Anh chò toâi cuõng coù yù nghó thaàm kín muoán ñem gia ñình veà Haø Noäi, song coøn e ngaïi vì chöa bieát roõ tình hình ôû Haø Noäi luùc baáy giôø nhö theá naøo.