Home | Email | Advertising Rates | Vietnamese Fonts | Old Issues | Guest Book
|
Muïc luïc |
|
|
|
GIAÙ TRÒ TAÙC PHAÅM VAØ THÖÏC CHAÁT CUOÄC ÑÔØI CUAÛ TAÙC GIAÛ KHAÉC HOAÏ LAÏI CHAÂN DUNG ÑÍCH THÖÏC TAØI HOA, ANH HUØNG, LAÕNG MAÏN...NHÖNG ÑAÀY GIAN TRUAÂN, KHOÅ AÛI CUAÛ NHAØ THÔ TRÖÙ DANH: QUANG DUÕNG.
ÔÛ AÂu Chaâu, toâi thöôøng gaëp gôõ, lieân laïc thaêm hoûi nhaïc só Trònh Höng. Toâi ñöôïc bieát naêm ngoaùi (2000) anh môùi coù dòp trôû veà queâ höông laàn ñaàu tieân, ñeå vieáng moà maû toå tieân, oâng baø, cha meï, vaø thaêm thaân nhaân, baèng höõu, sau hôn nöaû theá kyû löu laïc ôû mieàn Nam roài ñaát khaùch queâ ngöôøi. Trong soá nhöõng chuyeän taûn maïn cuaû mieàn Baéc, nhöõng kyû nieäm thuôû thieáu thôøi ôû Haø Noäi, anh coøn keå cho toâi bieát qua veà tröôøng hôïp ñau thöông, bò truy ñì nghieät ngaõ vaø ñaøy ñoaï ñoùi khoå suoát möôøi maáy naêm trôøi. Caû gia ñình vôï choàng con caùi nhaø thô Quang Duõng ñaõ khoâng coù ñöôïc moät böaõ côm ñoän no. Thaät laø bi thaûm haõi huøng! Nhöng caùch nay hôn moät tuaàn, boãng toâi laïi nhaän ñöôïc theâm moät laù thô cuaû anh, chuû ñích vaãn chæ noùi veà tröôøng hôïp cuaû nhaø thô Quang Duõng vôùi cuoäc soáng ngheøo khoå, bònh hoaïn, ñoùi raùch ñeán thaûm haïi cuaû chò Quang Duõng [khueâ danh laø Buøi Thò Thaïch], hieän nay ñaõ ngoaøi 80 tuoåi, ôû Haø Noäi. Ngay phaàn môû ñaàu laù thô, ñeå traùnh moïi ngoä nhaän, anh Trònh Höng ñaõ nghieâm chænh minh xaùc vôùi toâi nguyeân vaên:" Ñaây laø vieäc maø toâi thaáy coù boån phaän phaûi laøm, chöù khoâng phaûi laø chò Quang Duõng noùi toâi laøm ñaâu. Toâi laøm laø vì loøng meán thöông anh vaø toâi laøm ñöôïc thì toâi sung söôùng vaø thanh thaûn!..." Ngoaøi ra, anh coøn vieát theâm cho toâi maáy caâu nhö sau:" Anh ñoïc baøi toâi vieát xem sao coù ñöôïc khoâng, neáu caàn thì anh söaû laïi cho goïn, vì toâi khoâng phaûi laø moät nhaø vaên, chæ vieát theo chuyeän keå thoâi, nhôù ñeán ñaâu vieát ngay tôùi ñoù, noù cuõng loän xoän. Anh thì vieát vaên quen roài, coøn toâi thì coù vieát laùch gì ñaâu , neân phaûi nhôø anh raø soaùt laïi vaø chænh ñoán theo yù anh, laøm sao cho goïn vaø deã hieåu..." Ñöôïc lôøi uûy thaùc cuaû baïn, laïi cuõng vì caùm caûnh cuoäc ñôøi ngang traùi cuaû nhaø thô Quang Duõng, coäng theâm taám loøng thieát tha cuaû anh Trònh Höng vôùi anh chò Quang Duõng , neân toâi ñaõ khoâng ngaàn ngaïi tieáp tay trong muïc ñích aùi höõu toát ñeïp naøy. Trong thô anh Trònh Höng coøn cheùp laïi cho toâi
maáy vaàn thô cuaû chò Quang Duõng ñaõ vieát ñeå taëng choàng,
ñoàng thôøi cuõng ñeå an uûi choàng, tuy khoâng traùch ai, song
ñoïc leân nghe sao maø ai oaùn, ñaéng cay, ngaäm nguøi ñeán böùc
xuùc taâm can: Sau khi anh Quang Duõng ñaõ maát ñi, chò coøn laøm theâm moät baøi thô khoùc choàng, ñeå dieãn taû taâm traïng vaø kín ñaùo goùi gheùm taát caû taám loøng son saét vôùi choàng, chia xeû cuøng choàng cuoäc ñôøi oan traùi, khoå ñau khoâng ai bì kòp, nhö sau: " Choàng ngöôøi laø nhaø vua Tuy chò Quang Duõng ñaõ khieâm nhöôøng töï nhaän mình ít hoïc, vaø chæ coù moät taám loøng yeâu thô, thieát tha vôùi thô, cuõng nhö ñaõ yeâu choàng vaø thieát tha vôùi choàng, nhöng ñoïc maáy vaàn thô tuyeät taùc " Traùch Ai" keå treân cuaû chò, chuùng ta thaáy chò ñaõ möôïn ñieån coá, vaø nöông theo taâm traïng cuaû Ngoïc Haân coâng chuaù qua baøi thô " Ai Tö Vaán" khoùc choàng laø hoaøng ñeá Quang Trung Nguyeãn Hueä, moät vò anh huøng aùo vaûi ñaát Taây Sôn, ñaõ chaúng may qua ñôøi quaù sôùm ( ngaøy 29.7. naêm Nhaâm Tí- 1792, theo " Ñaïi Nam Chính Bieân Lieät Truyeän, quyeån 30, trg 416), töø luùc coøn treû, tröôùc moät töông lai höaù heïn ñaày vinh quang röïc rôõ, huy hoaøng. Ngöôøi xöa: Ngoïc Haân coâng chuaù "ñaõ theo choàng chaáp caû" , thì ngöôøi nay cuõng coù moät phuï nöõ VN teân Buøi Thò Thaïch " ñaõ theo choàng chaáp caû"! Ngöôøi xöa ñaõ theo choàng trong nhung gaám luïa laø vaø quyeàn uy toät ñænh; coøn ngaøy nay, ngöôïc laïi, ngöôøi ñaøn baø taàm thöôøng Buøi Thò Thaïch - chaúng khaùc naøo muoân vaøn ngöôøi ñaøn baø VN khaùc ! - ñaõ aån nhaãn theo choàng chaáp taát caû moïi ñoaï ñaøy, aùp böùc cuøng vôùi chính saùch khuûng boá cuaû caû moät heä thoáng cai trò gian aùc, baát nhaân cuaû CS! Caùi khaùc nhau, raát ñôn giaûn, chæ naèm ôû choã ñoù ! Ngoaøi ra coøn moät caùi khaùc nöaõ maø khoâng ai coù theå hình dung ra hay töôûng töôïng noåi trong xaõ hoäi loaøi ngöôøi ôû theá kyû 20 naøy laø: Sau 9 naêm ñoùng goùp coâng lao, taøi trí, khaùng chieán gian khoå choáng Phaùp, chaúng nhöõng Quang Duõng laø moät con huøm xaùm ñoái vôùi quaân thöïc daân xaâm laêng Phaùp, laø moät thaàn töôïng anh huøng cuaû trung ñoaøn " Taây Tieán" löøng danh, maø coøn nhaø thô thieân taøi, ñaõ ñeå laïi cho haäu theá nhöõng vaàn thô baát huû. Ñaëc bieät nhaát laø baøi thô "Taây Tieán"! Chính baøi thô naøy ñaõ laøm neân teân tuoåi cuaû Quang Duõng, vaø ñöa caùi teân Quang Duõng vaøo loøng daân toäc muoân thuôû. Nhöng eùo le, oan nghieät thay, cuõng chính baøi thô ñoù ñaõ khíeán taùc giaû cuaû noù vaø luoân caû vôï con cuaû taùc giaû bò ñaáu toá, cuøm keïp, truy ñì, coâ laäp...suoát caû cuoäc ñôøi. Theo lôøi chò Quang Duõng ñaõ keå, töø ñaàu thaäp nieân 50 cho ñeán ngaøy cheát Quang Duõng ñaõ khoâng heà ñöôïc höôûng moät ngaøy no. Ngoaïi tröø vôï con cuøng chung caûnh ngoä; thaân nhaân ruoät thòt, baïn beø duø thöông soùt ñeán ñaâu cuõng khoâng daùm lai vaõng thaêm hoûi, vì sôï bò lieân luî. Quang Duõng ñaõ cheát ñi, thaân xaùc ñaõ tieâu tan, trôû veà vôùi caùt buïi, nhöng khoái oùc caêm hôøn vaãn coøn nguyeân nhö moät taûng saét ñaù! Caøng trôù treâu hôn nöaõ, sau khi Quang Duõng ñaõ cheát töùc töôûi trong ñau khoå, ñoùi raùch (1988), nhaø caàm quyeàn CSBV môùi baét ñaàu coâng cuoäc goïi laø " phuïc hoài danh döï " cho Quang Duõng. Ngaøy xöa vaø ngay tröôùc ñoù khoâng bao laâu, ñaûng CS vaø ñaùm vaên noâ Toá Höõu, Nguyeãn Ñình Thi...trong " Hoäi Nhaø Vaên" , moät coâng cuï cuaû CSBV, ñaõ ñem baøi thô " Taây Tieán" cuaû Quang Duõng ra maø soi chieáu tìm toøi khuyeát taät döôùi oáng kính hieån vi cuaû chuû thuyeát Maùc Xít, ñeå quy keát Quang Duõng vaøo nhöõng ñaïi toäi khoâng töôûng nhö: laõng töû , naëng tinh thaàn gia ñình, vaø saëc suaï muøi vò tieåu tö saûn...ñang keå nhaát laø caâu:" Ñeâm mô Haø Noäi daùng kieàu thôm"...! Vaâng! Chæ coù theá thoâi, chæ moãi moät caâu thô aáy thoâi, maø caû cuoäc ñôøi vaø coâng lao chieán ñaáu gian khoå hieåm nguy suoát 9 naêm trôøi trong nhöõng vuøng röøng thieâng nöôùc ñoäc doïc bieân giôùi Laøo-Vieät cuaû Quang Duõng ñaõ ñöôïc CS " töôûng thöôûng " baèng nhöõng naêm thaùng trieàn mieân ñoùi khoå, vaø tinh thaàn bò khuûng boá haõi huøng! Nhöng, nguyeân nhaân saâu kín hôn, maø ngaøy nay ai cuõng ñaõ nhìn thaáy roõ nhö ban ngaøy laø loøng ñoá kî , hôøn ghen cuaû Toá Höõu, moät nhaø thô CS. Toá Höõu cuõng laø moät nhaø thô coù taøi. Nhöng bieät taøi cuaû oâng chæ quanh quaån trong laõnh vöïc goò laø " Thô khaåu hieäu" hay " thô tuyeân truyeàn" noàng nöïc muøi haän thuø ñaáu tranh giai caáp, hoâ hoaùn, coå vuõ gieát choùc baïo taøn vaø xu nònh laõnh tuï...Toá Höõu cuõng noåi tieáng nhôø moät baøi thô nhö Quang Duõng. Ñoù laø baøi" Ñôøi ñôøi nhôù oâng", khoùc baïo chuaù ñoû daâm oâ Stalin, vôùi nhöõng caâu ñoïc leân maø khoâng khoûi buoàn noân, xin trích löôïc moät ñoaïn nhö sau: ..." Xít Ta Lin ôi, Taát caû nhöõng ai laøm vaên hoïc ñeàu bieát roõ soá phaän tieàn ñònh cuaû maáy baøi thô laøm theo toa ñaët haøng, hay nhöõng baøi thô loaïi hoâ haøo khaåu hieäu vaø reâu rao tuyeân truyeàn laø... yeåu töû! Vaên hoïc söû daân toäc vaø loøng quaàn chuùng yeâu thô khoâng coù choã naøo daønh cho caùc loaïi thô ñoù. Vì theá, Toá Höõu ñaõ sanh loøng ghen gheùt vôùi Quang Duõng, vaø quyeát taâm vuøi daäp baøi thô " Taây Tieán". Toá Höõu ra lònh bao vaây, treo buùt cuaû Quang Duõng, caám chæ haønh ngheà, hay caám laøm baát cöù vieäc gì coù theå ra tieàn ñeå nuoâi thaân , con caùi khoâng ñöôïc ñeán tröôøng v.v...Haønh ñoäng nhö theá Toá Höõu ñaõ khoâng ngôø mình thieån caän, vaø ñieân khuøng chaúng khaùc naøo keû xoeø naêm ngoùn tay ra ñeå mong che kín aùnh maët trôøi. Toá Höõu cuõng khoâng bieát raèng ñoái vôùi vaên hoïc söû daân toäc , töø coå chí kim, chaúng moät ai ñöôïc pheùp daønh ñoäc quyeàn " ngöï söû vaên ñaøn" bao giôø! Ngaøy nay, sau khi Quang Duõng ñaõ qua ñôøi (1988), ñem theo caû moái haän loøng khoân nguoâi sang beân kia theá giôùi, thì nhaø caàm quyeàn CSBV môùi ñem baøi thô löøng danh" Taây Tieán" cuaû oâng, vôùi chính gioïng ngaâm haøo saûng cuaû oâng thuôû sanh thôøi leân ñaøi phaùt thanh, ñeå truyeàn qua laøn soùng ñieän cho quaàn chuùng trong nöôùc thöôûng thöùc. Nhö theá vaãn chöa ñuû, nhaø caàm quyeàn CSBV coøn taøi tình nhoû theâm vaøi gioït nöôùc maét caù saáu khoùc ngöôøi ñaõ naèm xuoáng, ñem di haøi nhaø thô vaøo nghiaõ trang lieät só vôùi taám moä bia baèng ñaù vó ñaïi coù khaéc troïn baøi thô " Taây Tieán", vaø nöùc nôû ca ngôïi thô cuaû Quang Duõng, hoâ haøo tìm kieám, söu taäp thô cuaû Quang Duõng, in ra thaønh taäp ñeå baùn laáy tieàn...boû tuùi tieâu rieâng. Maët khaùc, nhaø caàm quyeàn CSVN coøn vaän ñoäng vôùi chính phuû Thuïy Ñieån ñeå thöïc hieän moät chöông trình qui moâ, ñuùc töôïng ñoàng nhaø thô Quang Duõng ñaët ngay taïi nôi sinh quaùn cuaû thi nhaân [laøng Phuøng, Sôn Taây]. Ñöôïc bieát döôøng nhö chính phuû Thuïy Ñieån ñaõ trôï caáp cho CSVN moät ngaân khoaûn khoång loà ñeán 25 trieäu Myõ Kim ( hay 2, 5 trieäu MK?) ñeå thöïc hieän ñoà aùn naøy. Soá tieàn lôùn lao ñoù chi phí heát bao nhieâu, duøng vaøo nhöõng vieäc gì, khoâng moät ai trong quaàn chuùng ñöôïc bieát. Rieâng baø quaû phuï Quang Duõng vaø gia ñình 5 ngöôøi con cuaû nhaø thô cuõng chaúng moät ai ñöôïc höôûng moät ñoàng xu naøo!... NGÖÔØI TRONG VAÊN GIÔÙI HAÕY THÖÔNG NHAU CUØNG! Ngaøy nay, theo toâi bieát, ôû haûi ngoaïi coù leõ chaúng maáy ai am töôøng caën keõ veà thöïc chaát cuoäc ñôøi cuaû nhaø thô Quang Duõng hôn nhaïc só Trònh Höng. Theo anh Trònh Höng, moät vaøi nhaø " laøm vaên hoïc" ôû haûi ngoaïi ñaõ luoäc laïi nhöõng taøi lieäu sai laïc nhaém muïc tieâu tuyeân truyeàn cuaû moät nhaø vaên CS ôû trong nöôùc, nay ñaõ xuaát baûn thaønh saùch, ñeå kieám aên. Nhö theá töùc laø moät loái soáng baèng caùch ñaàu cô teân tuoåi vaø vaên taøi cuaû ngöôøi ñaõ quaù coá!... Anh Trònh Höng cho toâi bieát anh ñaõ töøng tham gia boä ñoäi, cuøng chia seû vôùi Quang Duõng nhieàu kyû nieäm trong thôøi gian khaùng chieán choáng Phaùp ôû lieân khu 3. Veà sau , tröôùc khi dinh teâ Haø Noäi ñeå vaøo Nam, anh laïi coøn coù dòp soáng chung trong moät thôøi gian ngaén döôùi maùi nhaø cuaû oâng baø Leâ Khaûi Traïch ( anh reå vaø chò gaùi cuaû Trònh Höng) ôû Thanh Hoaù. Naêm ngoaùi, anh Trònh Höng laïi coøn veà Haø Noäi gaëp chò Quang Duõng ñeå haøn huyeân, oân laïi nhöõng kyû nieäm xöa ñaõ choân vuøi trong kyù öùc töø treân nöaû theá kyû qua. Dó nhieân anh Trònh Höng ñaõ keå cho toâi nghe nhieàu ñieàu khoå cöïc veà cuoäc soáng bò coâ laäp vaø traán aùp cuaû gia ñình nhaø thô Quang Duõng, nhaát laø thaûm caûnh thöông taâm trong cuoäc soáng hieän nay cuaû baø quaû phuï Quang Duõng, naêm nay ñaõ 83 tuoåi, bònh hoaïn, ngheøo ñoùi, côm khoâng bao giôø ñuû no, bònh khoâng bao giôø coù thuoác uoáng. Moãi thaùng nhaø nöôùc CS chæ trôï caáp töû tuaát cho baø voûn veïn 30.000 ñoàng VN, khoaûng 2 Myõ Kim! Tröôùc söï ñoái xöû baát coâng quaù ñaùng cuaû nhaø caàm quyeàn trong nöôùc, vaø tröôùc thaûm traïng cuaû baø goaù phuï Quang Duõng trong nhöõng ngaøy giôø cuoái cuøng cuaû cuoäc ñôøi, coäng theâm loøng yeâu meán thi taøi cuaû nhaø thô cuøng vôùi nhieät taâm muoán traû söï thöïc veà cho lòch söû vaên hoïc daân toäc, toâi ñaõ khoâng ngaàn ngaïi tieáp tay nhaïc só Trònh Höng, khaéc hoaï laïi toaøn boä chaân dung ñích thöïc cuaû nhaø thô Quang Duõng goàm nhieàu khaùm phaù baát ngôø ngoaøi söï hieåu bieát cuaû moïi ngöôøi, ñính chính laïi taát caû nhöõng sai laàm lieân quan ñeán thi phaåm cuaû taùc giaû. Sau cuøng toâi coøn muoán nhaân dòp naøy gioùng leân tieáng chuoâng keâu goïi tinh thaàn töông trôï cuaû anh em trong vaên, baùo giôùi cuõng nhö toaøn theå ñoäc giaû ñoàng baøo haûi ngoaïi. Trong phaïm vi naøy , toâi maïn pheùp duøng 2 caâu ca dao cuaû daân toäc laøm tieâu ngöõ : " Nhieãu ñieàu phuû laáy giaù göông, Ñeán ñaây toâi xin nhöôøng lôøi cho nhaïc só Trònh Höng, keå laïi nhöõng giaây phuùt ñaàu tieân khi gaëp laïi baø goaù phuï Quang Duõng, sau hôn nöaû theá kyû xa caùch, keû Baéc ngöôøi Nam, keû ôû trong nöôùc , ngöôøi soáng löu vong... " ...Toâi ñeán thaêm chò ñeå xem cuoäc soáng cuaû chò hieän nay ra sao, chò coù maïnh khoeû khoâng, vaø nhaát laø mong ñöôïc nghe chính lôøi chò keå laïi taát caû söï thaät veà cuoäc soáng caû chuïc naêm trôøi trieàn mieân ñoùi khoå vì bò cheá ñoä CS truy ñì taøn nhaãn . Ngöôøi baïn daãn toâi tôùi ñöôøng Nguyeãn Coâng Tröù, Haø Noäi, ñi vaøo heûm ñoä 3-4 böôùc thì ñeán nhaø. Ñoù laø moät caên phoøng nhoû beù khoaûng 5 meùt beà ngang 3 meùt beà saâu, naèm ôû töøng treät cuaû moät chung cö xaây caát ñaõ laâu ñôøi, laïi khoâng ñöôïc tu boå gì, neân baây giôø ñaõ hö hoûng raát nhieàu, töôøng voâi loang loå, troâng raát toài taøn. Trong phoøng keâ voûn veïn moät caùi giuôøng goã moäc ñoäc thaân , cuõng ñaõ cuõ kyõ oïp eïp laém roài. Treân maët giöôøng phuû moät taám meàn boâng goøn, cuõ raùch, maøu chaùo loøng, chaéc ñaõ laâu naêm chöa töøng ñöôïc moät laàn naøo ngaâm mình vaøo nöôùc ñeå taåy bôùt nhöõng veát dô baån ñoùng caùu thaønh laùng boùng.Treân ñaàu giöôøng loûng choûng maáy caùi goái. Beân caïnh coù moät caùi baøn con baèng goã taïp vôùi 2 caùi gheá ñaåu thaáp leø teø. Treân maët baøn coù moät aám saønh coå loã só ñöïng nöôùc voái vôùi vaøi caùi cheùn ñaõ söùt meû quanh mieäng nhö bò coùc gaëm. Treân ñaàu giöôøng vaø döôùi cuoái giöôøng chaát chöaù ngoån ngang maáy caùi thuøng giaáy boài cuõ kyõ maø toâi thaàm ñoaùn laø ñoù laø nhöõng"caùi tuû" quaàn aùo , ñoàng thôøi cuõng laø nôi caát giaáu nhöõng vaät duïng linh tinh caàn thieát haèng ngaøy. Phiaù ngoaøi cöaû, toâi coøn thaáy coù moät caùi traïn goã keâ treân moät taám vaùn cuõ sô saøi, thoâ keäch. Ñoù laø nôi trang troïng nhaát trong caên phoøng ngheøo naøn, daønh ñeå chöng taám hình cuaû anh Quang Duõng vaø hình coâ con gaùi. Tröôùc hình nhaø thô coù caém hai caây ñeøn caày vôùi moät baùt nhang ôû giöaõ ñang chaùy giôû. Toâi hieåu ngay caùi traïn keâ treân taám vaùn moäc thoâ sô kia chính laø baøn thôø anh Quang Duõng vaø coâ con gaùi. Beân döôùi baøn thôø laø moät caùi maùy truyeàn hình ñen traéng, cuõ kyõ, nhoû xíu khoaûng chöøng 12 inch. Coù leõ chieác maùy truyeàn hình naøy laø " taøi saûn" quùi baùu nhaát trong caên phoøng ñoù. Phiaù döôùi cuoái giöôøng, toâi thaáy moät baø giaø khoaûng ngoaøi 80 tuoåi, daùng ngöôøi gaày coøm, ñang ñeå heát tinh thaàn chaêm chuù vaøo cuoán kinh Dieäu Phaùp Lieân Hoa, tay phaûi goõ moõ. Tieáng mieäng tuïng nieäm ñeàu ñeàu, thænh thoaûng ñieåm theâm tieáng moõ rôøi raïc, taïo neân moät aâm thanh buoàn ray röùt ñeán xeù ruoät xeù gan. Ngöôøi laõo phuï gaày coøm ñaùng thöông kia chính laø chò Quang Duõng ñang ngoài tuïng nieäm cho choàng vaø cho con theo leä thöôøng haèng ngaøy. Tröôùc caûnh ñoù, loøng toâi se thaét.Toâi caûm thaáy trong khoâng khí bao phuû moät caùi gì thieâng lieâng maø mong manh quaù, neân toâi ñöùng im baát ñoäng hoài laâu... Khi laõo phuï ñaõ tuïng kinh xong, thong thaû ñöùng leân xeáp cuoán kinh laïi vaø caát moõ leân ñaàu giöôøng, roài baø môùi ngaïc nhieân quay ra hoûi chuùng toâi:" Caùc oâng muoán tìm ai?" Luùc ñoù toâi môùi maïnh daïn böôùc vaøo chaøo baø vaø töï giôùi thieäu ngay : _ " Thöa chò, em laø Trònh Höng , em cuaû anh chò Traïch ôû Thanh Hoaù, maø hoài naêm 1952, chò coù ra ñoù ñeå thaêm anh Duõng. Luùc ñoù chò coù aüm theo caû chaùu Nghi. Vaø chò ñaõ ôû laïi chôi vôùi gia ñình em vaø anh Duõng 10 ngaøy maø chaéc chò coøn nhôù?!"_ " UÛa , chuù laø chuù Trònh Höng ñaáy aø? Chuù nhaéc thì chò nhôù ra ngay. Cuõng ñaõ hôn 50 naêm roài coøn gì nöaõ. Thôøi gian quaù laâu, vôùi bieát bao thaêng traàm bieán ñoåi, luùc ñoù chuù môùi lôùn ñoä ngoaøi 20 thoâi.Coøn chò thì khi ñoù môùi 32 tuoåi. Baây giôø chuù cuõng ñaõ 70 roài maø chò thì ñaõ 83 tuoåi roài coøn gì nöaõ. Laøm sao maø nhôù?! Coù gaëp nhau ngoaøi ñöôøng cuõng khoâng taøi naøo nhaän ra.Neáu chuù khoâng ñeán chôi vaø nhaéc laïi thì khoâng nhôù ñöôïc!Hôn nöaõ töø ngaøy hoaø bình laäp laïi, anh ôû khu veà laïi bò baïc ñaõi, gia ñình tuùng quaãn, caû ngaøy chæ coù chaïy aên khoâng ñuû no, ñaâu coøn thì giôø naøo maø nhôù ñeán baïn beø..."Ngöng moät laùt nhö ñeå hoài töôûng veà dó vaõng , chò Quang Duõng tieáp tuïc hoûi: - " Theá baây giôø anh chò Traïch ra sao? ÔÛ ñaâu? Coù maïnh khoeû khoâng?" Toâi ñaùp: _ " Daï , caùm ôn chò. Chò em hieän nay ôû Saøi Goøn vaãn maïnh khoeû. Chò em cuõng ñaõ 89 tuoåi roài. Chæ coù anh Traïch em thì ñaõ cheát.Anh bò baét naêm 1977 cho ñeán naêm 79 thì vaøo moät ñeâm hoï daãn ñi ñaâu maát tích luoân , khoâng veà nöaõ. Nhö vaäy chaéc laø anh ñaõ bò thuû tieâu maát xaùc luoân!"_ " Chuyeän anh Traïch bò thuû tieâu thì chò coù nghe. Naêm 1983, anh Duõng vaøo Nam thaêm chaùu gaùi daïy hoïc ôû Laâm Ñoàng. Anh Duõng coù nghe, nhöng anh bò theo doõi gaét, sôï bò lieân luïy, neân khoâng theå ñeán thaêm chò Traïch ñöôïc.Anh Duõng veà coù keå laïi cho chò nghe, maø anh khoùc quaù chöøng. Anh Duõng noùi laø cuoäc ñôøi cuaû anh chæ coù moät mình anh Traïch laø baïn thaân nhaát ñôøi cuaû anh. Nay anh Traïch ñaõ cheát, coi nhö ñaõ heát. Cöø moãi laàn nhaéc ñeán anh Traïch laø anh Duõng laïi khoùc.Toäi ngieäp quaù!..." Vöaø gaït nöôùc maét, chò vöaø quay sang hoûi toâi: - " Theá coøn chuù thì ra sao?Baây giôø ôû ñaâu vaø laøm gì?" _ " Thöa chò sau 75, maát mieàn Nam, thì em ôû laïi Saøi Goøn. Ñeán naêm 1982 thì em bò baét ñi tuø 8 naêm. Ñeán naêm 1990 , em môùi ñöôïc thaû ra vaø ñi Phaùp ôû vôùi con caùi. Hoâm nay em veà thaêm queâ laàn ñaàu, em nhôù anh chò em ñeán thaêm... Vì anh Traïch cheát naêm 1979, vaø naêm 1982 thì em bò baét ñi tuø, neân khi anh Duõng vaøo Saøi Goøn ñaâu coøn ai maø gaëp. Em bieát anh Duõng ñaõ maát naêm 1988, neân hoâm nay em ñeán thaêm chò vaø cuõng ñeå thaép cho anh moät neùn nhang!"Nghe toâi noùi , chò thôû daøi vaø tieáp tuïc keå: - " Sau khi thaéng Phaùp roài, hoaø bình thì ai cuõng töôûng laø ñöôïc soáng trong haïnh phuùc, coù ngôø ñaâu hoaø bình roài caùc gia ñình maø anh chò quen bieát nhaø naøo cuõng bò traán aùp, baïc ñaõi , sau khi ñaõ chòu hy sinh vaø bò maát maùt quaù nhieàu. Ngoaïi tröø lôùp ngöôøi thoáng trò, kyø dö ñeàu ñoùi khoå. Rieâng caûnh gia ñình cuaû anh chò laïi caøng bi thaûm hôn nöaõ. Khoâng ñeám xiaû gì ñeán nhöõng coâng lao chieán ñaáu gian khoå ôû maët traän, laäp töùc hoï ñem caùc baøi thô cuaû anh ñaõ laøm trong thôøi gian chieán ñaáu ngoaøi khu ñaõ ñöôïc moïi ngöôøi ca tuïng- nhaát laø baøi " Taây Tieán"- ñeå moå xeû.Hoï môû ra caû moät chieán dòch baùo chí huøng haäu, hoï xuùm nhau vaøo pheâ bình, chæ trích, keát toäi töøng lôøi töøng caâu , roài ñua nhau suy dieãn, leân aùn gaét gao, cho laø thô cuaû anh coøn naëng tinh thaàn tieåu tö saûn vaø naëng ñaàu oùc gia ñình.Nhaát laø caâu thô cuoái cuaû baøi Taây Tieán " Ñeâm mô Haø Noäi daùng kieàu thôm"...Hoï gheùp toäi: Trong khi khaùng chieán, moïi ngöôøi ñeàu haêng say gieát giaëc maø anh laïi coù tö tuôûng phaûn ñoäng , nhaéc ñeán Haø Noäi daùng kieàu thôm ñeå laøm giaûm tinh thaàn khaùng chieán cuaû toaøn daân, roài cuoái cuøng hoï qui keát laø loaïi vaên ngheä xaáu, coù tính phaûn ñoäng! Vôùi côù ñoù, hoï – chính laø Toá Höõu - ra lònh treo buùt anh, khoâng cho laøm baát cöù moät vieäc gì nöaõ. Caû gia ñình anh chò vaø caùc chaùu ñeàu bò coâ laäp vaø ñoùi khoå. Caùc chaùu ñeàu bò thaát hoïc caû, vì khoâng ñöôïc pheùp ñeán tröôøng. Tuy anh bò beänh teâ thaáp naëng , nhöng chieàu chieàu vaãn phaûi coá gaéng cuøng chò ra ngoaøi ñöôøng queùt laù ruïng ñem veà ñeå naáu aên thay cuûi. Caû nhaø goàm 7 mieäng aên ( 2 vôï choàng vaø 5 con) chæ troâng vaøo moät tay leøo laùi cuaû chò.Chò ñi ñan thueâ.Caây kim ñan khoâng luùc naøo rôøi tay, ñeå kieám töøng lon gaïo veà cho choàng con aên. Maø naøo coù gaïo, chæ toaøn aên ñoän ngoâ, khoai hay cuaû saén thoâi! Laém khi kieám cuõng khoâng ñuû tieàn mua khoai saén, chò ñaønh baám buïng, caén raêng chòu nhòn ñoùi ñeå nhöôøng töøng mieáng khoai, töøng cuû saén giaø cho choàng con an loùt daï. Chò cô cöïc nhö vaäy, nhöng thöông anh quaù, neân luùc naøo chò cuõng coá cöôøi, khoâng daùm loä chuùt gì buoàn phieàn caû. Chò sôï anh baét gaëp chò buoàn laïi tuûi thaân, vaø lo nghó, thì bònh caøng naëng theâm. Chò coá nhaãn naïi cho anh vui. Laém khi anh ñau, chò luoân luoân gaàn guõi, saên soùc, quaït cho anh vaø an uæ anh. Nhöng anh voán laø moät ngheä só raát nhaïy caûm.Anh bieát chò quaù vaát vaû maø chò coá giaáu, coá ñeø neùn, neân nhöõng luùc ñoù anh ñaõ naém tay chò thaät chaët, nöôùc maét ñaàm ñiaø.Anh ñaõ khoùc vaø ñaõ noùi vôùi chò moät caâu maø chò nhôù maõi khoâng bao giôø queân:"Ngöôøi ôi, ta naëng kieáp phong traàn!" Lôøi noùi ñoù cuaû anh, chò coù ngôø ñaâu laïi laø lôøi caûnh baùo chöù khoâng phaûi lôøi hoái loãi ñaõ gieo phieàn luïy khoå ñau cho chò...Sau khi anh ñaõ qua ñôøi laïi ñeán löôït moät chaùu gaùi naèm xuoáng, vì bònh tim vaøo tuoåi 35 son treû, ñeå laïi cho chò moät ñöaù chaùu ngoaïi moà coâi coøn maêng söõa..." MOÄT DUYEÂN, HAI NÔÏ, BA TÌNH... Nghe chò keå, trong trí toâi hình aûnh soáng ñoäng cuaû anh Quang Duõng thôøi trai treû ñaõ trôû veà nguyeân veïn nhö baèng xöông baèng thòt cuaû ngaøy naøo ôû Thanh Hoaù. Thaân hình cöôøng traùng, to cao, khoeû maïnh, göông maët raén roûi, ñeïp trai, moät caùi ñeïp raát nam nhi chí khí, hieân ngang vôùi boä raâu meùp daày ñaäm. Luùc ñoù beân tai toâi vaãn nghe lôøi chò eâm ñeàm, thong thaû nhaéc laïi chuyeän yeâu ñöông, duyeân nôï ngaøy xöa, khi hai ngöôøi coøn son treû: - " Khoâng hieåu taïi sao, taïi duyeân nôï, hay soá phaän theá naøo maø cuoäc ñôøi chò laïi dính lieàn vaøo vôùi anh...Caùc naêm ñaàu, luùc ñoù anh môùi ôû beân Taøu veà nöôùc, anh qua Yeân Baùi, tình côø ñeán troï gaàn nhaø chò nhö moät caùnh chim giang hoà laïc böôùc trong khoaûng thôøi gian ngaén nguûi. Töø ñoù hai ngöôøi quen nhau. Nhöng chò vaãn khoâng daùm mô öôùc cao xa. Vì luùc baáy giôø chaúng nhöõng anh laø moät thanh nieân trí thöùc, cöôøng traùng, ñeïp trai, tính tình khaû aùi, laïi ña taøi, bieát ñuû caû caùc moân caàm, kyø thi, hoaï...Chò cuõng thaàm bieát con ngöôøi nhö theá thì chaéc chaén ñaõ phaûi coù nhieàu coâ gaùi nhan saéc Haø thaønh vaên minh meâ meät. Coøn chò laïi chæ laø moät thieáu nöõ taàm thöôøng vuøng queâ laøm sao so saùnh kòp! Nhöng trong thôøi gian ngaén ôû ñoù chieàu chieàu anh vaø chò thöôøng ngoài beân cöaû soå nhìn nhöõng toaùn tuø nhaân bò cuøm chaân leâ böôùc qua nhaø. Nhöõng luùc ñoù anh môùi keå chuyeän cuaû hoï cho chò nghe, vaø ñoàng thôøi cuõng ngaàm hieåu taâm tö vaø chí höôùng cuaû anh..." Ñang keå leå taâm söï , ñeán ñaây boãng chò ngöng baët, nhö vöaø môùi xaûy ra ñoät bieán gì trong taâm hoàn. Song chò laïi tieáp tuïc ngay: -" Thaät chò ñaõhoaøn toaøn khoâng ngôø ngöôøi thanh nieân aáy laïi ñem loøng yeâu mình: Chaúng bao laâu sau, anh veà suoâi, anh aáy môùi vieát moät böùc thô toû tình vôùi chò. Chò vui laém , nhöng khoâng khoûi caøng ngaïc nhieân hôn khi nghe anh noùi raèng ñoù laø moái tình ñaàu cuaû anh.Luùc baáy giôø chò cöù cöôøi thaàm vaø noùi moät mình:" Anh maø laø moái tình ñaàu! Chaéc laø moái tình ñaàu thöù maáy möôi aáy chöù!"... Sau ñaùm cöôùi, chò ñaõ theo anh veà Haø Noäi. Nhöng ñeán khi vöaø sanh ñöôïc ñöaù con trai ñaàu loøng môùi 29 ngaøy thì coâng cuoäc taûn cö dieãn ra. Luùc baáy giôø anh ñaõ ñi theo tieáng goïi cuaû nuùi soâng, gia nhaäp ñoaøn thanh nieân yeâu nöôùc khaùng chieán choáng thöïc daân Phaùp. Coøn chò moät mình phaûi töï lo lieäu laáy. Moät tay beá con coøn ñoû hoûn, moät tay mang tay naûi, chò ñem con chaïy giaëc veà Yeân Baùi, nôi queâ nhaø cuaû chò. Doïc ñöôøng, ñi ñeán ñaâu, ñoùi thì xin aên , khaùt thì xin uoáng. Nhöng khoå nhaát laø thænh thoaûng chò laïi bò nhöõng côn soát reùt röøng haønh haï. Laém luùc ñang khi côn soát leân cao ñoä, con ñoøi buù, ñaønh phaûi cho buù. Nhöng söõa noùng quaù , con laïi khoùc theùt leân vaø daãy naûy ra khoâng chòu buù... Coù traûi qua thaûm caûnh bònh hoaïn, coâ ñôn, laïi phaûi ñeøo boøng con thô, chaïy giaëc vôùi hai baøn tay traéng treân quaõng ñöôøng daøi röøng nuùi chaäp chuøng, khoâng côm aên , khoâng nöôùc uoáng, ngöôøi ta môùi hieåu ñöôïc noãi khoå sôû gian truaân cuaû phaän ñaøn baø VN trong thôøi loaïn nhö theá naøo... ( Coøn tieáp nhieàu kyø. Xin baïn ñoïc caát giöõ ñeå coù moät taùc phaåm giaù trò ñoäc ñaùo trong vaên hoïc söû VN thôøi khaùng chieán ). [CHUÙ YÙ: Baïn ñoïc hay quí vaên thi höõu coù loøng haûo taâm, nghó ñeán caûnh"laù laønh ñuøm laø raùch, moät mieáng khi ñoùi baèng moät goùi khi no" , muoán giuùp baø quaû phuï Quang Duõng, xin cöù göûi thaúng vaø göûi ngay keûo quaù treã veà cho baø, theo ñiaï chæ sau ñaây: Baø BUØI THÒ THAÏCH, 145 / 5 ÑÖÔØNG Nguyeãn Coâng Tröù, Haø Noäi, Vieät Nam. Hoaëc quùi vò göûi ñeán toaø soaïn nhôø nhaø baùo chuyeån giao. Chaéc chaén danh saùch quí vò haûo taâm seõ ñöôïc coâng boá treân maët baùo vaø seõ coù bieân lai göûi tieàn laøm baèng - ÑAËNG VAÊN NHAÂM ]. Tröôùc khi baùo leân khuoân, moät nhaø haûo taâm, Phaïm Lang (Waldorf – MD) ñaõ göûi ñeán toøa soaïn soá tieàn $40.00 giuùp baø quaû phuï Quang Duõng:
|
