Nhöõng gì ôû gaàn ta haøng ngaøy, ta thaáy quen vaø khoâng caàn nhôù. Nhöng khi xa roài thì raùng nhôù cuõng nhö khoâng. Haøng ngaøy ñi vaøo tröôøng hoïc, ueå oaûi gaàn cheát, nhaát laø sau nhöõng ngaøy nghæ leã daøi söôùng gheâ ñi ngang qua saân tröôøng thaân yeâu. Coù ai nhôù laïi treân saân tröôøng cuûa mình coù maáy caây Phöôïng? Daõy lôùp mình hoïc coù bao nhieâu cöûa soå toång coäng laïi? Roài noùi ñeán nhöõng con ñöôøng quen thuoäc cuûa nhaø mình ôû, queïo ra ngoaøi ñöôøng thì coù maáy caây coät ñeøn ñöôøng? Nguyeân Quaän mình ôû coù ñöôøng naøo ngaén nhaát? daøi nhaát?

Daân Haø Noäi thöôøng ai oaùn ngaäm nguøi veà Thaêng Long, Haø Thaønh... nhöng hoï coù theå keå heát troïn teân 36 phoá phöôøng cuûa hoï hay khoâng? Ñi xa hôn nöõa thì teân Haø Noäi keå töø ñoù ñeán giôø ñöôïc bao nhieâu teân?

Thaêng Long-Haø Noäi laø kinh ñoâ laâu ñôøi nhaát trong lòch söû nöôùc Vieät. Maûnh ñaát ñòa linh nhaân kieät naøy tröôùc khi trôû thaønh thuû ñoâ cuûa nöôùc Ñaïi Vieät döôùi thôøi nhaø Lyù (1010) thaät söï laø quaän khaù lôùn cuûa nhaø Tuøy (581-618), roài ñeán nhaø Ñöôøng (618-907) maø kinh ñoâ cuûa Trung Quoác raát laø xa laéc xa lô. Saùch vôû maát töù tung, tìm kieám cuõng ñuû... vaøo nhaø thöông taâm thaàn cho maø coi. Vaäy noùi xa noùi gaàn mình coù theå noùi teân Haø Noäi theo giaáy tôø vaø theo mieäng daân chuùng. Nhö hieän nay giaáy tôø thaønh phoá ghi laø thaønh phoá Hoà chí Minh, nhöng toâi khoaùi goïi teân cuûa toâi laø Saøi Goøn ñöôïc khoâng?

1a.- Long Ñoã: truyeàn thuyeát cho raèng Thaùi Thuù Cao Bieàn (nhaø Ñöôøng) khi ñaép Thaønh Ñaïi La (vaøo naêm 866) thaáy thaàn nhaân hieän leân, roài xung teân hoï laø Long Ñoã.... Do ñoù söû saùch coøn goïi laø thaønh Long Ñoã. Danh töø naøy neáu truy nguyeân ra töø khi ñôøi vua Traàn thuaän Toâng (naêm thöù 10, goïi laø naêm Quang Thaùi). Hoà quyù Ly muoán soaùn ngoâi vua neân döï ñònh dôøi kinh ñoâ veà ñaát An Toân (phuû Thanh Hoùa) thì Khu maät Söù Nguyeãn Nhö Thuyeát daâng thö can va noùi: "Ngaøy xöa nhaø Chu, nhaø Nguïy dôøi Kinh ñoâ thì muoân söï chaúng laønh. Nay ñaát Long Ñoã ta, coù nuùi Taûn Vieân, coù soâng Loâ Nhò (töùc soâng Hoàng ngaøy nay), nuùi cao soâng roäng, ñaát baèng..." Cho thaáy teân HaøNoäi ñöôïc moïi ngöôøi goïi laø Long Ñoã töø thôùi Cao Bieàn ñeán nhaø Traàn hieän nay.

2a.- Toáng Bình: Ñôøi nhaø Tuøy (581-618) tröôùc ñoù nôi haønh chaùnh cai trò cuûa chuùng laø vuøng Long Bieân (thuoäc Baéc Ninh ngaøy nay) bò dòch teã vaø soát reát, neân chung quyeát ñònh dôøi veà Haø Noäi maø chuùng goïi laø Toáng Bình.

3a.- Ñaïi La: ñaây cuõng laø teân moät thaønh trì raát kieân coá, xaây baèng ñaù voâi vaø ñaù ong, cuøng ñaù taûng töø Cao Bieàn khôûi coâng. Thaønh quaùch naøy coù 3 taàng lôùp. Ngoaøi laø thaønh Ñaïi La, giöõa laø trieàu ñình Kinh Thaønh, trong cuøng laø thaønh sôn maùu tía (maøu cuûa vua chuùa: Töû caám thaønh) daønh cho vua vaø gia ñình.

4a.- Thaêng Long: teân naøy nghe khoaùi nhaát, nghóa laø roàng bay leân Trôøi. Vaøo naêm Canh Tuaát (1010) vua töø thaønh Hoa Lö, dôøi ñoâ ra thaønh Ñaïi La, thuyeàn vua taïm nghæ döôùi thaønh, thì thaáy roàng vaøng hieän leân quanh thuyeàn vua, roài bay leân treân khoâng. Neân vua goïi teân laø thaønh Thaêng Long. Luùc ñoù nhaø cöûa khoâng treân 100 noùc gia?

5a.- Ñoâng Ñoâ: Trong saùch Ñaïi Vieät söû kyù toaøn thö ghi nhö sau: "Muøa haï thaùng 4 naêm Ñinh Söûu choïn phoù töôùng Leâ Haùn Thöông (sau naøy laø Hoà haùn Thöông) coi phuû ñoâ hoä laø Ñoâng Ñoâ. Ñeán ñôøi nhaø Nguyeãn chuù thích: "Ñoâng Ñoâ laø Thaêng Long, Taây Ñoâ laø Thanh Hoùa".

6a.- Ñoâng Quan: do quan quaân nhaø Minh cai trò chuùng ta, goïi Ñoâng Quan coù nghóa laø nôi cöûa quan phía Ñoâng. Naêm 1408 quaân Minh ñaùnh baïi Hoà quyù Ly ñoùng ñoâ ôû thaønh Ñoâng Ñoâ, hoï söûa thaønh ÑoângQuan khi laø tôø taáu veà trieàu Minh beân taøu.

7a.- Ñoâng Kinh: teân naøy nghe quen nhö teân Nhaät Tokyo vaäy, nhöng teân naøy coù tröôùc teân Tokyo. Naêm 1427 vua Leâ Lôïi töø cung ñieän baèng tranh ôû Boà Ñeà, vaøo ñoùng ñoâ ôû Ñoâng Kinh vaø ñaïi xaù toäi thieân haï, ñaët teân nöôùc laø Ñaïi Vieät, nieân hieäu laø Thuaän Thieân.

8a.- Baéc Thaønh: Ñôøi TaâySôn Nguyeãn Hueä (1787-1802) vì kinh ñoâ ñoùng ôû Phuù Xuaân (Hueá) neân vua goïi Thaêng Long laø Baéc Thaønh.

9a.- Thaêng Long: vua Gia Long quyeát ñònh ñoùng ñoâ taïi Phuù Xuaân (Hueá), cöû Nguyeãn vaên Thaønh laøm Toång traán mieàn Baéc, vaø chuyeån Baéc Thaønh ra Traán Thaønh, vaø vua cho ñoåi chöõ Long (boä Roàng ra chöõ Long boä Thònh, vì vua cho raèng khoâng ñöôïc xaøi chöõ Long laø Roàng daønh rieâng cho vua maø thoâi.)

10a.- Naêm 1831 khi Minh Maïng leân ngoâi, söûa dôøi toaøn nöôùc cho hôùp caùch, vua ñem kinh thaønh Thaêng Long cuõ hôïp vôùi maáy phuû huyeän chung qunanh gaàn ñoù nhö huyeän Töø Lieâm, phuû ÖÙng Hoøa, phuû Lyù Nhaân, phuû Thöôøng Tín maø laäp thaønh tænh môùi.Vua goïi teân môùi laø Haø Noäi.

Nghóa laø teân Haø Noäi coù khai sinh vaøo naêm 1831 maø thoâi, coøn Saøi Goøn cuûa chuùng ta teân laâu ñôøi hôn.

Caâu ca dao cuûa ngöôøi HaøNoäi noùi raèng:

Phuïng Thaønh: ñaàu theá kyû 16, Traïng Nguyeãn giaõn Thanh (daân Baéc Ninh) coù baøi phuù raát noåi tieáng teân laø: "Phöôïng Thaønh xuaân saéc phuù" noùi veà caûnh ñeïp cuûa ThaêngLong.

Long Bieân: nôi cai trò cuûa quan laïi ngöôøi Taøu, ñôøi haùn, Nguïy Taán, Nam Baéc trieàu ñoùng taïi Giao Chaâu (teân nöôùc Vieät cuûa ta tröôùc ñoù).Vua Töï Ñöùc coù caâu: "Long Bieân taøi höôùng."

Long Thaønh: nhaø thô noåi tieáng Thaêng Long baáy giôø vieát baøi ca ngôïi vua Quang Trung chieán thaéng veõ vang taïi Ñoáng Ña laøm baøi thô ñaàu ñeà laø: Long Thaønh quang phuïc kyõ thöïc. Danh töø sau naøy laø Quang Phuïc ngöôøi ta ñaët moät teân laø Quang Phuïc Hoäi laø laáy töø ñieån tích naøy.

Haø Thanh: nhaân vuï quaân Phaùp bò ñaàu ñoäc, ngöôøi ta goïi laø vuï aùn Haø Thaønh ñaàu ñoäc.

Ngöôøi ta coøn goïi Thaêng Long laø Keû Chôï (trong saùch ghi cuûa nhöõng vò giaùo só ngoaïi quoác ñi truyeàn ñaïo, thöôøng ghi laø ngöôøi keû Chôï (ñoù laø Thaêng Long vaäy)

Thöôïng Kinh: laáy töø danh töø nhöõng ngöôøi kinh kyø. (nhö thöù nhaát Kinh Kyø, thöù nhì phoá Hieán)

Maëc daàu moái tình cuûa toâi sôùm nôû toái taøn, chöa ñaày 3 naêm thì tình... ñoäi noùn ra ñi. Nhöng toâi vaãn nhôù hoaøi moái tình ñoù, loãi taïi Trôøi. Neáu luùc ñoù toâi truùng soá caù caëp thì xong roài, mua giaáy hoaõn dòch vì baát löïc, roài laáy naøng laøm vôï, roài chieàu chieàu daãn naøng ra Chôï Cuõ maø mua vaøng cho naøng ñeo ñoû tay, coøn mình thì voâ Phuù Thoï ñaùnh caù ngöïa löïa teân Tuyeát Tuyeát Hoàng Hoàng laø coù luùc truùng caù. Toâi thì noùi vaøng chôï Cuõ toát hôn vì ba Taøu laøm maø, naøng thì noùi vaøng ôû gaàn chôï Beán Thaønh, tieäm 2 con coïp laø chaùnh goác vaøng cuûa laøng... Caùi Moân, Ñaïi Löôïc.

Soá khoâng truùng, khoâng giaøu, vaø khoâng baát löïc neân ñuû söùc khoûe ñeå ñi quaân dòch ngon laønh chöa? Maát naøng, ñaùnh giaëc khoâng sôï cheát theá môùi oai khoâng? Naøng noùi nhieàu veà laøng cuûa naøng ôû Quaûng Trò teân laø Caùi Moân hay laø Keá Moân? Nghe Caùi Moân thì coù lyù hôn, vì queâ toâi xuoáng mieät Vónh Long roài ñeán laøng Caùi Môn gaùi ñeïp môm môõn thaáy muoán troán quaân dòch luoân.

Laøng Keá Moân, thuoäc huyeän Phong Ñieàn, tænh Thöøa Thieân, Hueá, ngheà laøm kim hoaøn noåi tieáng treân 300 naêm nay. Vò toå cuûa laøng laø oâng Cao ñình Ñoä (ngöôøi laøng Caåm Tuù, huyeän Caåm Thuûy, tænh Thanh Hoùa). Thôï laøm vaøng Keá Moân töøng ñöôïc vua Quang Trung roài trieàu ñình Nguyeãn troïng duïng. Hoï ñeå laïi bieát bao nhieâu coâng lao khoù nhoïc vaø tay ngheà tinh xaûo cuûa hoï khaép nôi, treân vaùch töôøng, treân nhöõng loïng, nhöõng moùn ñoà trang söùc cho trieàu ñình vaø gia quyeán cuûa Vua. Chính hoï ñaõ laøm ra moät caây goïi laø: "Caønh Vaøng Laù Ngoïc" ñeå keá baøn laøm vieäc cuûa vua Minh Maïng.

Laøng Keá Moân daøi gaàn 2 caây soá, töïa löng vaøo chaân ñoäng caùt traéng phía sau, ngaên côn gioù ñoäc cuûa gioù Laøo thoåi veà, chaën ngoïn soùng döõ bieån Ñoâng. Tröôùc maët laøng laø caùnh ñoàng chua maën traõi daøi ra phaù Tam Giang. Moãi naêm daân laøng caáy caøy raát cöïc nhoïc moät muøa luùa khoâng ñuû aên maø thoâi. Laøng döïng nhaø, laäp vöôøn, döïng töø ñöôøng, vaên chæ, mieáu maïo, ñình chuøa. Taát caû ñeàu phaûi höôùng veà phía Ñoâng Nam (theo nhö thaày ñòa lyù ngöôøi Taøu quaû quyeát nhö vaäy) laáy Tröôøng Sôn laøm aùn. Laøng caùch xa ñöôøng saét, ñöôøng boä vaø caùch kinh thaønh Hueá chöøng 40 caây soá ngaøn. Moät laøng queâ raát bình thöôøng nhö traêm ngaøn laøng queâ nöôùc Vieät, nhöng gaây moät daáu aán ngaøn ñôøi khoâng phai.

Ñeå laïi tieáng thôm toûa khaép xöù ñaøng Trong, keå töû Keû Chôï (Haø Noäi/ mieàn Baéc) suoát thôøi gian lòch söû, chieàu daày leân ñeán hôn 300 naêm. Ñoù laø do coâng cuûa Ngöôøi vaø Ngheà cuûa laøng Keá Moân.

Daân thôï vaøng Quaûng Trò ñeàu thôø oâng laøm toä thôï vaøng, saùch gia phoå noùi veà oâng nhö sau:

Vaøo cuoái ñôøi Voõ Vöông Nguyeãn phuùc Khoaùt, laøng Keá Moân coù theâm moät ñôn vò gia cö môùi, maø gia chuû laø Cao ñình Ñoä, 1735, töø laøng Caåm Tuù, huyeän Caåm Thuõy, tænh Thanh Hoùa di cö vaøo. Khin oâng ñeán laøng Keá Moân thì trong mình oâng laø coù moät tay ngheà ñaõ cao caáp roài. Theo noäi quy cuûa laøng, thì nhöõng cö daân môùi ñeán phaûi laøm coâng quaû cho laøng ñuùng 3 naêm thì laøng môùi xeùt ñôn.

Coâng quaû goàm: gieát heo, gaùnh nöôùc, röûa nhaø vieäc, ñaép con ñöôøng, troàng caây cho nhaø laøng, roài phaûi khieâng loïng cho chöùc saéc laøng thì toaøn theå gia ñình môùi ñöôïc laøng chaáp thuaän cho vaøo laøng.

Nhöng laøng thaáy OÂng Ñoä gioûi veà ngheà laøm vaøng neân phaù leä cho pheùp oâng vaøo thaúng töø ngaøy ñaàu tieân vaø gia ñình 25 ngöôøi ñöôïc mieãn phu phen taïp dòch vôùi ñieàu kieän laø phaûi daïy laøng laøm ngheà Vaøng. Noùi toùm laïi, töø moät ngöôøi xa laï, vaøo thaúng thaønh. Thaày cuõa laøng luoân. Töø ñaây laøng phaûi nghe oâng maø maøi dao ñeå taùch vaøng, ñoát beå löûa ñeå thoåi vaøng, duøng buøa caây maø neän nhöïng mieáng vaøng moûng. Coi vaäy coøn cöïc hôn gaùnh nöôùc, röûa saân laøng nöõa. Nhöng sau ñoù seõ thaønh thôï gioûi veà vaøng vaø Vua Chuùa khoâng thình lình baét ñi ñaùnh giaëc ngoaøi traän tieàn. Caùi naøo söôùng hôn? Vaø khi trôû thaønh thôï gioûi thì chính vua hay Chuùa coøn cho ngöôøi ra thaêm hoûi khuùm nuùm chöøng naøo caùi khay caùi kim giaét toùc cuûa hieàn theâ ta xong? Oai bieát chöøng naøo.

Oâng Cao ñình Ñoä thöôøng taâm söï: "voán xöa oâng chæ raønh ngheà ñoàng, ngheà gioûi laø laøm chuoâng laøm troáng cho chuøa ñaâu coù oai, chuøa ngheøo laøm xong cai chuoâng ñoàng thì heát tieàn thôï ñoùi laø caùi chaéc. Roài xoay laøm thôï thieác, bòt khay cheùn, vaù noài maâm cuõ cuûa vaøi gia ñình coù aên, thôï ngheøo vaãn hoaøn ngheøo. Coøn ngheà laøm vaøng thì phaûi qua taän beân Taøu môùi hy voïng, nhöng thôï vaøng beân Taøu ñaâu coù truyeàn ngheà cho daân AÙ Nam daønh? Ñeå hoïc ñöôïc ngheà kim hoaøn, oâng Ñoä phaûi leân kinh ñoâ Thaêng Long môùi ñöôïc, muoán vaøo tieäm kim hoaøn cuûa ngöôøi Taøu laø moät chuyeän khoâng phaûi deã gì... Hoï giaáu ngheà cho ñeán ngöôøi con gaùi ruoät cuûa hoï cuõng khoâng ñöôïc hoïc maø. Vaäy thì phaûi laøm sao? Oâng Ñoä xin vaøo moät chaân gaùnh nöôùc, thoåi loø, vì ngheà kim hoaøn raát caàn ñeán thuûy vaø hoûa môùi ñoäng ñöôïc kim, phaûi bieát chaát sinh khaéc cuûa vaøng, baïc, cuõng phaûi bieát caùch pha troän chaát ñoàng vaøo vaøng bao nhieâu phaân thì vaøng môùi röïc löûa ñöôïc... Nhöng kyõ thuaät khoù nhaát laø caùch moùc khoeùt khuoân, cheá taïo duïng cuï ñoà ngheà baèng tay kheùo cuûa mình, roài phaûi bieát trình baøy maãu haøng cho ñaëc saéc, nhö phaûi bieát ñaùnh daây chuyeàn, bieát caùch loän voøng nhöõng mieáng vaøng nho nhoû cho ñeïp... Moùc khoeùt khuoân theo maët traùi, khi ñoùng daùt vaøng baïc vaøo thì gôõ ra môùi thaønh maët phaûi, noåi coäm v.v... Moùc khoeùt khuoân xem nhö ñi ñöôïc nöûa ñoaïn ñöôøng. Roài phaûi bieát caùch caám kî veà ngheà kim hoaøn, aên thöùc aên gì maø vaøng seõ bò deã hö deã ñöùt... Ñoù goïi laø kieâng kî cuûa ngheà kim hoaøn maø ngöôøi Trung Hoa raát daáu kyõ, coù nhieàu hoïc troø raát kheùo tay, nhöng khoâng bieát kieâng kî thì vaøng ñem ra khoûi khuoân raát deã hö maøu. Oâng Ñoä vôùi 9 naêm roøng raõ töø culi, ñeán thôï sai baûo, roài thôï phuï, roài thôï chaùnh nhôø taùnh tình sieâng naêng, nhaát laø khoâng coù loøng tham thì chuû raát hoan hæ maø daïy ngöôøi thôï khaùc chuûng toäc vôùi mình. Ngöôøi chuû ñaõ thöû loøng tham cuûa oâng Ñoä raát nhieàu laàn. Khi hoïc xong ngheà kim hoaøn cuûa moät tieäm kim hoaøn ngöôøi Taøu taïi Kinh Ñoâ Thaêng Long, thì thôøi gian sau chuû tieäm qua ñôøi, tröôùc khi maát coù nhôø oâng ñöa duøm haøi coát mình veà Taøu taïi Long Chaâu (gaàn Thöôïng Haûi baây giôø), nôi ñaây oâng döôïc ngöôøi Hoa thöông meán daïy cho oâng nhieàu kyõ thuaät tinh xaûo maø taïi Thaêng Long chöa coù ñöôïc.

Oâng Ñoä trôû veà laøng Caåm Tuù (laøng naøy raát gaàn thaønh taây Ñoâ nhaø Hoà), ñöa caû gia quyeán vaøo ñaøng Trong laäp nghieäp, roài môû lôùp daïy ngheà taïi laøng Keá Moân (ñaõ noùi phaàn treân). Oâng Cao ñình Ñoä coøn coù ngöôøi con trai tröôûng raát kheùo tay teân laø Cao ñình Höông giuùp söùc. Roài taát caû laøng Keá Moân ñeàu laø hoïc troø cuûa oâng heát. Laøng naøy coøn goïi tuïc danh laø laøng Kim Hoaøn hay laøng Thôï Vaøng xöù Keá Moân/ Quaûng Trò. Ñeán döôùi trieàu taây Sôn, cha con oâng Ñoä ñöôïc vua Quang Trung vôøi vaøo cung / kinh ñoâ Phuù Xuaân daïy cho thôï kinh ñoâ cuûa vua, roài oâng ñöôïc laäp laøm chuû soaùi ñoäi "Ngaân Töôïng " (nghóa laø ñoäi chuyeân ngheà laøm vaøng cho trieàu ñình Taây Sôn), oâng ñöôïc chöùc Laõnh Binh coi hôn 100 tay thôï. Sau khi Quang Trung maát vaø trieàu ñaïi Nguyeãn Aùnh leân, taát caû ngaønh ngheà coù lieân quan ñeán vua Quang trung ñeàu bò vua Gia Long tru luïc, ñaøy aûi rieâng ngaønh Ngaân Töôïng vua vaãn giöõ nguyeân, ñöôïc caáp theâm löông boång vaø haäu ñaõi hôn nöõa. Vì luùc naøy söù giaû nhaø vua sang Taøu nöôøm nöôïp ñeå xin xoû vua Taøu, neân nhöõng moùn haøng kim hoaøn bieáu xeùn khoâng theå nhìn thaáy toâ keäch, nhaø queâ ñöôïc.

Naêm 1810 oâng Cao ñình Ñoä qua ñôøi, naêm 1821 oâng Höông cuõng qua ñôøi trieàu ñình nhaø Nguyeãn cho cöû haønh nghi taùng raát long troïng, cho ñaát choân gaàn taây nam kinh thaønh (taïi Aáp Tröôøng An), roài ñöôïc phong laø Ñeä Nhaát Toå Sö Kim Hoaøn nöôùc Vieät, oâng Höông ñöôïc phong laø ñeä Nhò Toå Sö Kim Hoaøn nöôùc Vieät, moät ngöôøi tay thôï gioûi khi cheát ñöôïc phong taëng laø ñieàu voâ cuøng khoù thaáy trong trieàu ñaïi vua chuùa töø tröôùc ñeán giôø. Roài haøng naêm vua ra leänh cho laáy ngaøy moàng 7 thaùng 2 (aâm lòch) laøm gioã Ñeä Nhaát, vaø ngaøy 27 laøm gioã Ñeä Nhò Toå Sö. Tröôùc ñaây nhöõng ngöôøi con chaùu töøng hoïc qua ngheà cuûa Oâng ñeàu coù hình thôø oâng khaép nôi treân nöôùc Vieät hay nhöõng ngöôøi haønh ngheà Kim Hoaøn cuõng thôø hình aûnh cuûa oâng. Roài hoï laäp moät nhaø thôø toå Kim Hoaøn gaàn chuøa Dieäu Ñeá (phöôøng Phuù Caùt, Hueá) ñeå töôûng nhôù coâng ñöùc khai saùng ngheà kim hoaøn nöôùc Vieät khoâng thua keùm ngheà kim hoaøn cuûa ngöôøi Taøu beân coá quoác.

Döôùi baøn tay meàm maïi cuûa Oâng thì thoûi vaøng voâ tri giaùc seõ bieán hình thaønh moät con sö töû hay moät con Roàng vöôn mình chöïc bay leân vôùi vi vaåy loùng laùnh treân aùnh saùng ñeøn hay aùnh saùng Thaùi Döông... Vôùi 30 naêm daïy ngheà, 2 Vò ñaõ taïo treân ngaøn ngöôøi thôï gioûi tinh xaûo vaø haøng ngaøn ngöôøi naøy laïi daïy con chaùu ñôøi sau lieân tieáp keá truyeàn maõi. Thöû nhìn treân Theá Mieáu, Phuû Ñieän, Chuøa Chieàn, nhöõng chöõ Vaøng tröôùc coång Ngoï Moân, caùc hoaønh phi böûu taùn, caâu ñoái trong ñieän Thaùi Hoøa, nhuû vaøng bòt baïc ngai vua gheá chuùa, aán trieän, traùp vaên, giaøy haøi, aùo muû caân ñai, tieàn Phi Long Ñai Haïng (seõ noùi kyø sau), laøm Kim saùch (cuûa vua Minh Maïng cho con chaùu tröïc heä Minh Maïng ), laøm Ngaân Saùch (cho con chaùu tröïc heä doøng Gia Long). Caây vaøng laù ngoïc, khí töï thôø cuùng caùc mieáu ñöôøng laêng vua. Roài nhöõng moùn trang söùc cho caùc cuïc cöng cuûa vua chuùa v.v...

Ngaøy nay vôùi Hieäp Hoäi Kim Hoaøn maø ngöôøi Keá Moân laøm ñaàu naõo coù lôøi theà tröôùc khi nhaäp moân, vaäy ñoá baïn lôøi theà theá naøo? Xin thöa "tröôùc Toå Sö caám laøm vaøng giaû. Vaø neáu thôï naøo môû tieäm laøm vaøng, ngoaøi giaáy pheùp haønh ngheà cuûa nhaø nöôùc, thì anh ta phaûi coù giaáy chöùng nhaän cuûa Hieäp Hoäi Kim Hoaøn Keá Moân thì anh ta môùi ñöôïc ngöôøi ta Tín vì anh ñaõ coù lôøi theà tröôùc baøn thôø Nhò Vò Sö Toå roài.

Toâi ñaõ thaáy tieäm vaøng haønh ngheà taïi Pleiku (gaàn raïp haùt Dieäp Kính) cuõng laø ngöôøi Quaûng Trò Keá Moân, roài taïi Saigon (gaàn cöûa Ñoâng chôï Beán Thaønh ) coù tieäm vaøng 2 con coïp (maø luùc nhoû toâi leo nhöng vì löng coïp doác vaø sôn vaøng trôn laùng neân toâi teù daäp muõi, roài coøn veà bò aên ñoøn nöõa chôù) ñoù laø tieäm vaøng teân laø Theá Naêng, Theá Taøi cuõng daân Keá Moân. Hieän nay taïi thaønh phoá Saigon coù hôn 2000 tieäm kim hoaøn, maø hôn ñeán 1700 tieäm tieäm laø ngöôøi laøng Keá Moân roài.

Taïi nhaø thôø hoï Phan (Keá Moân) Oâng Hoaøng Ñieäc (ngöôøi tinh thoâng Haùn Vieät vaø Phaùp, giöõ chöùc kyù laïi cho laøng chuyeân ghi nhöõng gia phaû con chaùu trong laøng cuøng laøm hoä tòch tröôùc naêm 1945 hoï truyeàn tuïng vaøng raát nhieàu, raát toát, raát ñuùng phaân löôïng ngaøy xöa laø cuûa oâng Vieân Haï nhöng ñaëc bieät laøng Keá Moân tuy vang danh thieân haï, nhöng khoâng moät con chaùu naøo ñoâ ñaït laøm quan ñöôïc heát, nhöng ngaøy nay hoï xuaát döông ra haûi ngoaïi thì ñòa lyù phong thuûy laøng Keá Moân thay ñoåi roài, coù ngöôøi ñaäu kyõ sö, Baùc Só, Döôïc Só nhöng taát caû ñeàu queân heát ngheà toå. Khi hoïc ngheà toå cho duø 1 ngaøy thì seõ khoâng thaønh danh ñoã ñaït ñaâu, vaø neáu hoïc ngheà vaøng thì luoân luoân khoâng ngheøo. Kyø sau toâi seõ noùi ñeán vaøng nguyeân chaát cuûa Quaûng Trò, maø ngöôøi Chaøm ñeå laïi, toâi seõ noùi ñeán nhöõng tinh vaøng hieän khi traêng saùng ngaøy raàm, vaø caùch laáy khi tinh vaøng hieän leân. Chuyeän naøy khoâng phaûi ñuøa, maëc daàu ngöôøi Keá Moân hay nhöõng ngöôøi hoïc vaøng töø ngöôøi Keá Moân ôû taïi ñaây raát nhieàu (trong nöôùc hay taïi haûi ngoaïi). Noùi moät chuyeän khoâng coù ñoái vôùi nguôøi coù ngheà Vaøng laø chuyeän khoâng phaûi dôõn chôi. Vaâng kyø sau toâi seõ noùi (coù theå hoûi anh Thinh Quang, nhaø hoïc giaû, nhaø vaên laõo thaønh coù bieát phaàn naøo caâu chuyeän tinh vaøng hieän leân khi traêng raàm.)