Noùi ñeán nhaø thô Buøi Giaùng thì ôû mieàn nam ai cuõng bieát. OÂng laø moät trí thöùc. Trong giôùi vaên hoïc ngheä thuaät, oâng laø moät thi só noåi tieáng vaø dòch thuaät nhieàu taùc phaåm vaên chöông quoác teá vaø oâng coøn laø moät giaùo sö daïy taïi caùc tröôøng.

Sau thaùng tö Ñen, Mieàn Nam rôi vaøo tay coäng saûn thì ngöôøi ta troâng thaáy oâng ñi lang thang treân khaép ñöôøng phoá Saøi Goøn vôùi thaân xaùc tieàu tuïy. Treân ñaàu oâng ñoäi caùi noùn mô, vai ñeo moät caùi bò to, moät tay choáng gaäy vaø cöù theá laàm luõi ñi khoâng ñeå yù ñeán ai caû. OÂng vöøa ñi vöøa laåm baåm nhö noùi chuyeän moät mình, thænh thoaûng laïi nheách meùp cöôøi khoâng ra tieáng.

Baïn beø quen thuoäc vaø caùc hoïc sinh cuõ cuûa oâng ai cuõng noùi laø oâng bò loaïn trí hay bò ñieân roài. Vaø hoï chæ coøn bieát laéc ñaàu thöông haïi vaø toäi nghieäp cho oâng.

OÂng ñi aên xin. Haøng ngaøy, oâng ñi ñeán caùc nôi ñoâng ngöôøi ngaû noùn ra xin tieàn. Ai thaáy oâng cuõng ñeàu cho. OÂng nhaän vaø cuùi ñaàu caùm ôn. OÂng chæ nhaän tieàn maø khoâng nhaän ra ngöôøi cho laø ngöôøi quen hay hoïc troø cuõ cuûa oâng neân ai cuõng yeân trí laø oâng bò ñieân. Khi naøo oâng caûm thaáy ñoùi buïng, oâng gheù vaøo caùc tieäm aên sang troïng, oâng ñöùng chôø thöïc khaùch aên xong lieàn leã pheùp xin caùc ñoà aên thöøa. OÂng ñoå taát caû vaøo caùi caø meøn roài ñem ra ngoaøi tìm choã naøo vaéng veû, laúng laëng aên moät caùch ngon laønh. Khi naøo khaùt nöôùc, oâng ra phong- ten cuùi xuoáng uoáng, xong ñi tìm choã naøo maùt oâng ñeå caùi bò xuoáng goái ñaàu, laøm moät giaác nguû bình an.

Ñoâi khi ngöôøi ta coøn thaáy oâng loâi ra caùc cuoán saùch ngoaïi quoác ôû trong bò, oâng ñoïc vaø ngaâm thô cuûa hoï, vaø cuûa oâng. Roài oâng ghi cheùp caùc caâu thô cuûa oâng môùi laøm xong.

Coù hoâm trôøi Saøi Goøn noùng böùc quaù, theá laø oâng côûi heát quaàn aùo, traàn truoàng töï nhieân, loäi xuoáng caùc boàn nöôùc ôû caùc coâng vieân ñöôøng Nguyeãn Hueä, tröôùc cöûa Toøa Ñoâ Chaùnh oâng taém moät caùch thoaûi maùi. Ñoâi luùc oâng moùt teø, oâng cuõng thaûn nhieân vaïch quaàn ra teø ngay treân ñöôøng phoá truôùc maët nhieàu ngöôøi qua laïi. Moïi ngöôøi troâng thaáy nhöng chaúng ai traùch oâng moät lôøi naøo caû, hoï laéc ñaàu thöông haïi cho oâng giaø ñieân.

Côm thì aên xin, nöôùc coù caùc nôi coâng coäng roài, oâng coù tieàu xaøi gì ñaâu maø caàn ñeán tieàn. OÂng ñi xin nhö vaäy laïi coù raát nhieàu tieàn ngöôøi ta cho. Cöù toái ñeán, oâng loâi heát tieàn ra, oâng ñeám thaáy nhieàu neân vui vaø cöôøi lôùn. Theá laø oâng ñi tìm caùc em beù moà coâi buïi ñôøi lang thang treân khaép heø phoá. OÂng baûo tuïi noù keâu nhau taäp trung laïi chung quanh oâng. OÂng vui ñuøa vôùi chuùng, roài sau ñoù, oâng keùo heát luõ treû ñeán quaùn côm Baø Caû Ñoïi, oâng baûo tuïi noù laø caùc chaùu cöù vieäc aên cho no neâ thoûa thích, ñöùa naøo muoán aên caùi gì thì cöù aên. Xong oâng traû tieàn heát, roài oâng chia tay caùc chaùu. OÂng ñi tìm choã naøo kín oâng laøm moät giaác ñeán saùng.

Cöù nhö vaäy ngaøy naøy qua thaùng khaùc, oâng xin ñöôïc tieàn laø ñem ñi nuoâi caùc chaùu, ñoù laø nieàm vui cuûa oâng.

Moät hoâm, oâng ñi ra ñöôøng Töï Do xin tieàn. Ñaây laø con ñöôøng coù nhieàu ngöôøi baùn ñuû thöù ôû heø phoá vaø raát ñoâng ngöôøi ñi mua saém. OÂng vöøa tôùi nôi thaáy ñoâng neân gheù laïi. OÂng ñònh ngaû noùn ra xin tieàn thì thaáy coù caëp vôï choàng ngöôøi Lieân Soâ ñi mua ñoà. OÂng thaáy con muï Lieân Soâ ñöùng ñang ngaém nghía ñoà ñaïc maëc caùi aùo ñeå hôû caùi ngöïc ra moät chuùt, caëp vuù cuûa noù to quaù! Theá laø oâng tieán ngay laïi, töï nhieân laáy tay boùp caëp nhuû hoa cuûa baø ta.

Con muï Lieân Soâ bò oâng laøm baát thình linh noù hoaûng sôï uù ôù keâu. Choàng muï ñi caïnh thaáy oâng ñang boùp vuù vôï noù, noù söõng sôø vaø noùi gì vôùi oâng. Moïi ngöôøi thaáy oâng raát bình tónh traû lôøi noù baèng tieáng Anh. Sau khi teân Lieân Soâ nghe oâng noùi, noù khoâng coøn söøng soä nöõa maø coøn cöôøi vaø baét tay oâng. Xong xuoâi noù keùo vôï ñi ngay.

Moïi ngöôøi chöùng kieán caûnh ñoù ñeàu ngaïc nhieân. Thaät kyø laï laø oâng giaø chæ coù noùi vaøi caâu thoâi maø teân Lieân Soâ chaúng nhöõng khoâng noåi giaän vì haønh ñoäng cuûa oâng maø coøn baét tay oâng vui veû, hoï thaáy bu laïi hoûi oâng.

_ Thöa cuï, cuï noùi gì maø teân Lieân Soâ ñoù noù cöôøi vaø baét tay cuï vaäy?

OÂng traû lôøi:

_ Noù hoûi toâi laø maøy laøm caùi gì theá? Toâi môùi traû lôøi laø tao thaáy caùi vuù vôï maøy böï quaù, neân tao sôø vaø boùp thöû xem ñaøn baø Lieân Soâ coù ñuû söõa nuoâi daân tao khoâng? Toâi noùi coù vaäy thoâi, theá laø noù vui veû baét tay toâi vaø ñi luoân.

Moïi ngöôøi ai cuõng thaùn phuïc oâng giaø ñieân maø noùi moät caâu quaù chí lyù vaø thaâm saâu. Ai cuõng kính phuïc oâng, vì hoï khoâng ngôø moät oâng giaø aên xin laïi gioûi chöõ nghóa theá.

Moät hoâm khaùc, oâng lang thang ôû khu vöïc chôï trôøi nôi baùn ñoà phuï tuøng xe maùy. OÂng thaáy ñoâng ngöôøi ñi coi ñoà ñeå mua, oâng cuõng döøng chaân laïi vaø ngaém xem haøng hoùa. Luùc ñoù oâng troâng thaáy gian haøng ñang treo luûng laúng caùi ghi ñoâng ngoaøi ñöôøng. OÂng laáy xuoáng xem. OÂng ngaém ñi ngaém laïi vaø thaûn nhieân caép vaøo naùch ñi luoân.

OÂng ñi ñöôïc moät ñoaïn khaù xa thì chuû tieäm phaùt hieän ra oâng ñaõ laáy maát caùi ghi ñoâng, theá laø muï chuû vaø choàng con la loái om soøm, keâu ngöôøi ñuoåi baét oâng giaø aên caép. Muï chuû vaø con caùi vöøa chaïy vöøa la, oâng bieát nhöng oâng vaãn thaûn nhieân ñi. Khi oâng bieát hoï ñaõ ñeán gaàn, oâng boãng nhieân quay laïi vaø chìa caùi ghi ñoâng ra traû laïi, tay oâng caàm caùi ghi ñoâng, mieäng thì cöôøi vaø thaûn nhieân noùi:

_ Gôùm! Môùi maát coù moät caùi ghi ñoâng chaû ñaùng bao nhieâu tieàn, theá maø caû nhaø, caû hoï chaïy ñuoåi theo vaø la laøng la xoùm oûm toûi caû leân. Theá maø nöôùc maát maáy naêm nay roài khoâng thaáy ai la ñöôïc moät tieáng, cöù eâm re aø!

Noùi xong oâng thuûng thænh böôùc ñi, laøm cho nhöõng keû ñuoåi oâng luùc naõy khoâng coøn hung haêng nöõa, cha con laém leùt nhìn nhau söôïng suøng vì caâu noùi cuûa oâng giaø ñieân chí lyù vaø thaâm saâu quaù. Hoï im laëng keùo nhau veà. Nhöõng ngöôøi ôû ñoù nghe oâng noùi, hoï baûo nhau vaø toû veû thaùn phuïc oâng:

_ Ñoù cöù noùi oâng laø oâng giaø ñieân, oâng ñieân maø oâng noùi ra nhöõng caâu noùi ñaày thaâm thuùy ñoù ñöôïc aø?

Sau ñoù ít ngaøy, oâng ñang nguû ngon giaác thì bò luõ coâng an (CA) ñeán hoát oâng mang veà phöôøng giam vì can toäi nguû ñöôøng. Thôøi ñoù coù quaù ñoâng ngöôøi ôû vuøng kinh teá môùi troán veà Saøi Goøn, nhaø ñaõ bò tòch thu khoâng coù choã nguû neân phaûi nguû ñöôøng quaù ñoâng. Vì theá, CA laøm chieán dòch hoát ngöôøi nguû ñöôøng khoâng coù hoä khaåu. CA noù nheùt ñaày moät xe oâng giaø, ñaøn baø, treû con. Hoï la loái, khoùc loùc, than vaõn laø ñaõ laáy nhaø roài hoï phaûi ra nguû ñöôøng thì laïi baét hoï. Khi veà ñeán phöôøng, tuïi CA luøa taát caû vaøo moät caùi phoøng chaät heïp chæ ñuû choã cho ngoài thoâi. Hoï thu doïn vaø ngoài xích laïi vôùi nhau ñeå chöøa choã cho caùc oâng baø giaø vaø con nít naèm. Caùc oâng baø giaø thì khoùc töùc töôûi, con nít thì khoùc sôï haõi. Rieâng oâng thì cöù laàm lì coi thöôøng, vì ñoái vôùi oâng baây giôø nguû ñaâu cuõng vaäy thoâi, væa heø hay nhaø giam chaû coù gì khaùc nhau caû. OÂng bình thaûn laáy caùi bò ra goái ñaàu vaø naèm nguû yeân.

Ñeán hai giôø saùng thì moïi ngöôøi ñaõ meät khoâng coøn ai coù söùc maø khoùc nöõa. Con nít ñaõ nguû yeân. Trong phoøng giam luùc ñoù thaät yeân laëng, luùc ñoù ñeán löôït oâng phaù. OÂng tænh nguû vaø ra ñöùng tröôùc cöûa song saét. Hai tay oâng naém chaán song, mieäng oâng baét ñaàu cöù theá la to laøm khoâng ai nguû ñöôïc vì oâng la raát lôùn.

_ Ôi! Baùc Hoà ôi laø Baùc Hoà ôi! Baùc coù khoân thieâng thì veà ñaây maø coi naøy. Ngaøy xöa luùc Baùc coøn treû, Baùc cuõng tuùng quaãn khoâng nhaø, Baùc ñi lang thang, Baùc cuõng nguû ñöôøng, nguû chôï nhö toâi maø coù ai baét Baùc ñaâu. Sau Baùc thaønh coâng Baùc veà, con chaùu Baùc luoân moàm ca tuïng Baùc ñaõ hy sinh thaân mình chòu ñoùi chòu khoå ñeå ra ñi tìm ñöôøng cöùu nöôùc, hoï hoan hoâ ca ngôïi Baùc. Baây giôø toâi cuõng ñoùi khoå, ñi nguû ñöôøng nhö baùc ngaøy tröôùc thì laïi bò chính caùc con chaùu Baùc ñaõ hoan hoâ Baùc, hoï laïi baét toâi vaø giam nhö theá naøy ñaây naøy. Ôi! Baùc Hoà ôi laø Baùc Hoà ôi! Baùc veà maø coi con chaùu Baùc haønh haï giam caàm toâi ñaây naøy.

OÂng la moãi luùc caøng lôùn laøm cho caû tuïi CA phöôøng noù khoâng nguû ñöôïc vaø noù laïi coøn e ngaïi daân cuõng nghe neân keùo nhau xuoáng laáy suùng ra doïa oâng, baét oâng im laëng. Nhöng oâng ñaâu chòu im, oâng cuõng khoâng sôï suùng, oâng laïi caøng la to hôn, tuïi noù phaûi thua oâng vaø chaïy ñi tìm CA tröôûng phöôøng xuoáng giaûi quyeát. Teân CA phöôøng tröôûng xuoáng, môû khoùa, leã pheùp môøi oâng ra vaø naên næ cuï ra veà cho, ñeå cho im laëng vaø khoûi maát maët vôùi daân. Theá laø oâng thuûng thænh ra veà, vöøa ñi vöøa cöôøi.

Quen leä cöù toái ñeán laø oâng tìm vaøo nhaø haøng lôùn vì nhaø haøng lôùn coù nhieàu khaùch sang hoï aên dö thöøa nhieàu thì oâng coù dö ñoà aên. Hoâm ñoù, oâng ñang ñöùng chôø ôû moät baøn coù boán ngöôøi aên maëc sang troïng vaø aên toaøn ñoà aên sang eâ heà. OÂng nhaãn naïi chôø ñeå xin ñoà dö. OÂng ñang chaêm chuù nhìn vaøo baøn aên coù nhieàu ñoà aên sang, oâng ñang möøng vì hoâm nay laïi ñöôïc aên ngon roài thì boãng nghe baøn phía sau oâng coù tieáng phuï nöõ noùi chuyeän vôùi ngöôøi ñaøn oâng cuøng baøn. OÂng nghe heã ngöôøi phuï nöõ naøy môû mieäng ra noùi laø cöù "Kính thöa ñaïi ca ñaïi thisó". Caùi chöõ ñaïi thi só laøm oâng toø moø vaø laéng tai nghe. Taïi sao laïi coù ñaïi thi só naøo vaäy. OÂng kheõ lieác veà sau xem ai thì thaáy ngöôøi phuï nöõ ñang noùi chuyeän laø ngöôøi mieàn Nam, aên maëc sang troïng, phaán son loøe loeït. Coøn ngöôøi ñaøn oâng ñang ngoài ñoái dieän maø coâ ta ñang ra söùc ca tuïng laø ñaïi thi só kia laø ngöôøi gaày coøm hoác haùc, chöùng toû laø keû thieáu aên laâu ngaøy, quaàn aùo thì roäng thuøng thình baèng vaûi kaki Nam Ñònh ñaõ cuõ, chaân ñi deùp raâu, vaø ngay caïnh baøn choã haén ngoài luø luø moät caùi noùn coái. OÂng hieåu ñoù laø moät teân caùn boä vaên ngheä mieàn Baéc môùi voâ coù danh xöng laø Thu Boàn. OÂng nhìn ngöôøi phuï nöõ thaáy quen quen, hình nhö ñaõ gaëp ôû ñaâu vaøi laàn roài thì phaûi. Moät luùc sau, oâng chôït nhôù ra laø coâ naøy coù vaøi laàn ñeán Hoäi Vaên Ngheä ñeå taëng giai phaåm trong ñoù coù in thô cuûa coâ ta. OÂng nhôù coù moät laàn coâ ta aên maëc raát sang troïng ñi xe xích loâ tôùi, tay oâm caû moät xaáp giai phaåm muøa heø. Trong tôø giai phaåm aáy coù in moät baøi thô cuûa coâ ta laøm ngay trang ñaàu coù veõ hoa laù caønh chung quanh, ôû döôùi ñeà nöõ só Thu Ba.

Coâ ta vaøo vôùi thaùi ñoä raát nhuõn nhaën, nieàm nôõ. Coâ chaøo moïi ngöôøi xong roài ñöa baùo taëng, coâ cuõng khoâng queân vieát taëng töø anh gaùc dan ñeán caùc vaên ngheä só, coâ khoâng boû soùt moät ai. Sau khi taëng baùo xong coâ ra veà thì trong phoøng boãng xoân xao vì coù moät anh vaên ngheä só lôùn tieáng noùi ñuøa chôi:

_ Naøy caùc anh em, coù nhìn kyû nöõ só Thu Ba khoâng? Nöõ só tuy xuaân xanh ngoaøi töù thaäp thoâi maø coøn gin ñaáy, vaãn phoøng khoâng lôõ boùng, chöa tìm ñöôïc ngöôøi naøo xöùng ñaùng ñeå naâng khaên söûa tuùi ñoù. Anh naøo goùa vôï hay vôï noù boû vì laøm vaên ngheä khoâng nuoâi noåi vôï, maø muoán ñöôïc cung baén voâ thì khao tôù moät chaàu caø pheâ, tôù maùch ñöôøng cho. – Anh ta coøn noùi theâm - Baén ñöôïc con se seû naøy laø chuoät sa huû neáp khoûi phaûi coøng löng vieát laùch gì caû.

Theá laø caû phoøng cöôøi vang leân.

Anh noùi tieáp:

_ Vì tôù ôû gaàn nhaø nöõ só neân bieát raát roõ, naøng laø con gaùi cöng cuûa moät nhaø xuaát nhaäp caûng giaøu coù. Naøng laø con nhaø giaøu vaø laïi thích vaên thô neân raát laø keùn, vì vaäy baây giôø vaãn ôû khoâng ñoù_ Thaáy moïi ngöôøi chuù yù caâu chuyeän cuûa mình neân khoaùi chí noùi tieáp _ AÁy, naøng raát yeâu vaên ngheä thi ca, maø naøng coøn laøm nhieàu thô nöõa. Nhöng aùc moät noãi laø naøng ñaõ göûi thô naøng ñi khaép caùc baùo ôû thuû ñoâ maø khoâng coù tôø naøo ñaêng cho naøng baøi naøo caû. Naøng chôø ñôïi, khao khaùt bao nhieâu naêm coù thô ñaêng baùo ñeå ñöôïc mang danh nöõ só duø laø coù teân treân moät tôø baùo laù caûi cuõng ñöôïc. Vaø sau ñoù, coù maáy anh nhaø baùo ngheøo ñöùng ra xuaát baûn tôø giai phaåm muøa heø Möa Thu, chuû ñích xin quaûng caùo ñeå soáng. Hoâm aáy, naøng ñang ôû taïi haõng thaáy moät anh ñem maãu tôø giai phaåm laïi xin quaûng caùo haõng cuûa cha meï. Theá laø naøng möøng, noùi vôùi anh nhaø baùo laø neáu taäp giai phaåm maø chòu ñaêng thô cho naøng ôû ñaàu thì naøng seõ cho quaûng caùo lôùn. Khi in xong naøng höùa mua cho moät soá lôùn ñeå ñi taëng baïn beø. Maáy anh nhaø baùo laù caûi naøy ñaâu coù caàn thô hay hoaëc dôõ thaáy naøng höùa cho tieàn laø nhaän ngay vaø höùa laø seõ ñaêng trang troïng nöõa. Vaø giöõ ñuùng lôøi höùa, giai phaåm ra laø naøng mua cho maáy traêm soá ñeå mang ñi taëng moïi ngöôøi cho bieát danh. Baây giôø thì anh naøo muoán ñöôïc ngöôøi ñeïp ñeå yù loït vaøo maét xanh thì chæ vieäc laøm moät vaøi baøi thô ca ngôïi nöõ só treân baùo vaø chòu khoù ñi naên næ maáy oâng chuû baùo thöông tình ñaêng thô leân baùo laø xong thoâi.

Nghe anh ta maùch nöôùc theá laø caû phoøng laïi coù dòp cöôøi vang vaø xoân xao raát vui.

Nghe coâ naøng luoân luoân xöng tuïng teân caùn boä laø ñaïi thi só vaø coâ naøng coøn ba hoa leân aùn vaên ngheä mieàn nam, neân oâng laúng laëng laéng tai nghe. Coâ naøng noùi:

_ Anh Thu Boàn aø, sau caùch maïng muøa thu thì anh ñi theo caùch maïng, coøn em thì theo gia ñình di cö vaøo Nam, em khoâng coøn bieát gì veà anh nöõa. Laém khi nhôù anh, em cöù nghó laø khoâng bieát giôø naøy anh ôû ñaâu vaø ra sao. Anh coøn soáng khoâng hay ñaõ hy sinh cho Toå Quoác vaø caùch maïng roài. Sau ngaøy Mieàn Nam ñöôïc giaûi phoùng em coù ñoïc treân baùo thaáy hoï ñaêng thô anh döôùi kyù teân Thu Boàn, em möøng. Em ñeán toøa baùo hoûi tin anh, hoï cho bieát anh baây giôø laø moät ñaïi thi só Mieàn Baéc roài. Thô anh laøm chæ ñöùng sau nhaø thô laõo thaønh Toá Höõu thoâi. Hoï noùi muoán lieân laïc vôùi anh thì cöù vieát thö ra Hoäi Vaên Ngheä Haø Noäi ñeà Ñaïi Thi Só Thu Boàn laø tôùi. Em ñang ñònh vieát thö cho anh thì anh laïi vaøo ñaây vaø tìm ñeán thaêm em.

Khi thaáy anh, em thaät laø thöông anh vì anh gaày yeáu vaø giaø ñi nhieàu. Em raát thöông anh caû moät ñôøi hy sinh cho caùch maïng soáng thieáu thoán neân em môùi môøi anh ñi aên toái nay ñeå boài döôõng cho anh. Anh cöù töï nhieân aên uoáng cho thoûa thích ñeå buø ñaép laïi bao naêm gian nan, cô cöïc.

Tieáp theo coâ ta coøn say söa ba hoa vaø heát lôøi ca ngôïi teân naøy roài coøn maït saùt neàn vaên ngheä mieàn Nam:

_ Anh Thu Boàn aø, em khoâng nhöõng baùi phuïc anh veà thô, maø em coøn sung söôùng ñöôïc ñoïc caùc baøi anh vieát pheâ bình vaø giaùo duïc höôùng daãn cho anh em vaên ngheä só mieàn Nam ñi ñuùng höôùng cuûa vaên hoïc xaõ hoäi chuû nghóa nöõa. Ñoïc caùc baøi vieát cuûa anh em môùi tænh ngoä vaø ñoâi khi thaáy xaáu hoå cho giôùi vaên ngheä Mieàn Nam maø trong ñoù coù em, bao nhieâu naêm u meâ vì bò Myõ Nguïy noù ñaàu ñoäc vaø bòt maét khoâng nhìn thaáy ñöôøng ñi sai laàm cuûa mình. Em caøng ñoïc caøng suy gaãm nhöõng lôøi chæ baûo cuûa anh maø khaâm phuïc, Anh noùi thaät chí lyù laø theo lôøi Baùc daïy laø laøm vaên ngheä thì ñöôøng höôùng chính laø phaûi phuïc vuï cho nhaân daân vaø quaàn chuùng. Neáu khoâng phuïc vuï ñöôïc cho nhaân daân thì laø sai vaø khoâng xöùng ñaùng.

Em suy nghó vaø nhìn laïi thì ra neàn vaên ngheä Mieàn Nam tröôùc ñaây khoâng ñi ñuùng vôùi lôøi Baùc daäy maø chæ phuïc vuï cho moät thieåu soá ñaàu oùc tö saûn vaø ñoài truïy thoâi. Caùc baøi thô hoï laøm chæ toaøn laø thöông vay khoùc möôùn, thôû than veà tình yeâu, nhö vaäy hoï coù phuïc vuï cho ai ñaâu vaø laøm uûy mò con ngöôøi ñi. Ñoâi luùc em ñoïc nhöõng baøi thô, em thaáy hoï chæ thích duøng nhöõng chöõ vaø töø ngöõ saùo roãng ñeå khoe mình laø coù hoïc thoâi. Ñeán nhö em, bieát laøm thô maø ñoïc thô cuûa hoï em khoâng hieåu noåi hoï noùi gì huoáng hoà nhaân daân laøm sao hieåu ñöôïc. Em thí duï cho anh thaáy laø ôû mieàn Nam ñaõ ñeû ra nhieàu quaùi thai veà thô, hoï laøm khoâng luaät leä, khoâng vaàn ñieäu luûng ca luûng cuûng, caâu thì hai chöõ, caâu thì ba chöõ, vaø caâu thì daøi thoøng ra, maø hoï ra söùc ca ngôïi goïi ñoù laø saùng taïo laø tröôøng phaùi Töï Do nöõa. Ñöùng ñaàu phaùi naøy coù teân Thanh Taâm Tuyeàn. Thô gì laï quaù theá maø cuõng goïi laø thô ñöôïc nhö:

Coâ ta ba hoa chích choeø:

_ Anh nghe xem coù chòu ñöôïc khoâng? Neáu laøm thô nhö vaäy maø khen hay, khen taøi thì em chæ ngoài moät luùc laø laøm caû traêm baøi, vì cöù ñem cöûa soå ra maø tính thì deã ôït aø. Em cho ñoù laø moät quaùi thai vaø coøn nöïc cöôøi hôn nöõa, laø coù teân Buøi Giaùng maø hoï ra söùc ca ngôïi laø vua thô luïc baùt môùi laï chöù. Coù hoâm em ñoïc ñöôïc hai caâu haén ta laøm thì em cöôøi quaù. Laøm coù moät caâu luïc baùt maø khoâng xong, khoâng bieát gieo vaàn. Ñoïc leân nghe noù ngoä quaù! Em ñoïc cho anh nghe nheù:

Chaû coù vaàn gì maø hoï cöù taâng boác laø vua thô luïc baùt ñoù, anh nghe thaáy coù ngaùn khoâng?

Caùi teân naøy em môùi nghe laø haén bò ñieân, ñieân vì cuoàng chöõ ñaáy, toäi nghieäp cho laõo ta.

Buøi Giaùng thaáy coâ naøng ñaõ maït saùt vaên ngheä Mieàn Nam roài laïi coøn loâi caû oâng ra sæ vaû thì oâng khoâng coøn chòu ñöôïc nöõa. OÂng quay laïi, roài töø töø tieán tôùi tröôùc baøn hai ngöôøi. OÂng leã pheùp ngaû noùn ra chaép tay laïi xaù daøi vaø noùi:

_ Toâi thaät laáy laøm vinh haïnh baát ngôø ñöôïc nghe hai vò noùi chuyeän. Hoaù ra hai vò laø hai nhaø thô loãi laïc. Thaät laø vinh döï cho toâi may maén ñöôïc gaëp hai vò. Moät nhaø ñaïi thi só laø ñeøn trôøi soi saùng vaø laø moät caây coå thuï cuûa neàn thi ca Vieät Nam. Coøn nöõ só laø ngoâi sao mai röïc saùng cuûa Mieàn Nam maø toâi khoâng bieát, thaät laø ñaéc toäi. Vöøa roài toâi coù nghe loûm ñöôïc nöõ só Thu Ba pheâ bình vaên ngheä Mieàn Nam. Nöõ só laïi pheâ bình caû thô nöõa, maø trong ñoù nöõ só coù nhaéc ñeán teân toâi. Toâi xin ñöôïc haân haïnh giôùi thieäu toâi laø Buøi Gíang ñaây.

Thu Ba nhìn oâng söûng soát vaø coù yù hôi theïn vì vöøa roài troùt sæ vaû oâng laø laøm thô sai luaät. Nöõ só cuõng lòch söï ñöùng daäy cuùi ñaàu chaøo laïi. OÂng noùi:

_ Thaät haân haïnh ñöôïc bieát nhò vò. Toâi khoâng coù gì ñeå laøm quaø taëng nhò vò vì toâi laø teân aên maøy. Toâi chôït nghó ra ñöôïc hai caâu thô ñeå laøm quaø taëng nhò vò. Toâi caûm ôn nöõ só Thu Ba vöøa roài coù cheâ toâi laø laøm thô luïc baùt khoâng ñuùng vaàn ñieäu. Sau khi höùng khôûi laøm hai caâu thô môùi, toâi nhaåm ñoïc thaáy quaû thaät chöa ñöôïc ñuùng vaàn ñieäu. Toâi nghó maõi khoâng bieát laøm sao cho noù coù vaàn, nhò vò thaáy sai thì xin thöông tình söûa laïi giuøm. Vì laâu nay toâi bò maéc beänh thaàn kinh ñaàu oùc khoâng ñöôïc saùng suoát nöõa.

OÂng noùi xong, laáy tôø giaáy hoïc troø trong bò ra vieát hai caâu thô chöõ lôùn. Vieát xong oâng coøn ngaâm vang leân:

Taát caû thöïc khaùch nghe oâng ngaâm thô neân chuù yù nghe vaø khi oâng ngaâm xong taát caû thöïc khaùch cöôøi oà leân. OÂng cuõng cöôøi to, roài oâng chaép tay xaù vaø ñi luoân.

Thu Boàn thaáy vaäy lieàn toû veû giaän döõ vaø baûo:

_ Ñuùng laø teân ñieân. Thô vôùi phuù, laøm coù caâu luïc baùt khoâng xong maø cuõng ñoøi laø thi só_ Thu Boàn noùi vôùi Thu Ba_ Aáy, giaän thì noùi theá thoâi, chöù cuõng toäi nghieäp cho haén. Duø sao thì haén cuõng bieát phaän vaø bieát kính phuïc anh em mình, noù xin söûa giuøm, vaäy em xem theá naøo ñeå giuùp noù.

Thu Ba caàm tôø giaáy do Thu Boàn ñöa thì naøng maët ñoû leân. Coâ naøng lanh yù baùn caùi laïi cho Thu Boàn:

_ Trôøi ôi! Ñaïi ca laø ñaïi thi só sao khoâng söûa cho haén maø laïi ñaåy cho em. Em laø em uùt maø ñaâu daùm qua maët anh söûa ñi.

Bò Thu Ba baùn caùi laïi, Thu Boàn voäi caàm tôø giaáy ñoù ñuùt vaøo tuùi roài baûo vôùi Thu Ba:

_ Thoâi ñeå ñoù, veà nhaø coù thì giôø anh söûa cho, coøn baây giôø anh em mình aên ñaõ keûo thöùc aên nguoäi caû. Noùi xong laø haén caém cuùi aên nhö teân cheát ñoùi laâu ngaøy.

Hôn moät thaùng coâng taùc ôû mieàn Nam, Thu Boàn trôû veà Baéc vaø ñeán Toá Höõu ñeå baùo caùo. Toá Höõu nghe Thu Boàn baùo caùo xong thì khen:

_ Toâi thaønh thaät ca ngôïi vaø khen chuù ñaõ hoaøn thaønh coâng taùc do Ñaûng giao phoù cho. Baây giôø chuù keå cho toâi nghe xem moät thaùng ôû mieàn Nam coù gì vui khoâng?

Thu Boàn môùi keå laø gaëp laïi coâ em nuoâi ôû mieàn Nam cuõng laø thi só vaø ñöôïc coâ em chieâu ñaõi aên nhaø haøng ra sao. Thu Boàn cuõng khoâng queân keå laïi caâu chuyeän gaëp Buøi Giaùng vaø ñöôïc Buøi Giaùng taëng thô:

_ Em ñang ngoài aên thì gaëp moät teân aên xin, noù xöng laø thi só Buøi Giaùng. Noù kinh sôï tuïi em laém vaø laøm hai caâu thô taëng tuïi em. Em nghe noù ngaâm maø buoàn cöôøi vì noù laøm coù caâu hai luïc baùt thoâi maø cuõng khoâng xong. Nhöng em thöông laø noù bieát ñieàu vaø kính sôï em neân coù ngoû lôøi laø xin söûa giuøm neáu thaáy sai, nghe noùi noù bò ñieân nöõa.

Noùi xong Thu Boàn luïc tuùi laáy baøi thô ñöa cho Toá Höõu xem vaø noùi:

_ Ñaïi ca xem coù thì giôø söûa giuøm noù, vì em quaù baän.

Toá Höõu ñoùn laáy hai caâu thô. Sau khi ñoïc xong thì Toá Höõu cau maøy laïi vaø noùi vôùi Thu Boàn:

_ Naøy chuù aï, chuù noùi teân naøy noù ñieân khuøng, maø toâi ñoïc qua hai caâu thô naøy cuûa noù thì toâi coù caûm nghó laø noù khoâng coù ñieân, noù coøn laø moät teân vaên ngheä cöïc kyø phaûn ñoäng nöõa laø khaùc. Noù laøm hai caâu thô naøy raát thaâm thuùy. Noù laïi coá yù naøi næ xin chuù söûa laø noù muoán thöû söùc, thöû taøi chuùng ta ñoù. Thô noù raát laø khoù maø söûa noåi, ngay toâi cuõng xin chòu thua thoâi. Tieác raèng Baùc Hoà maát roài, chöù neáu Baùc coøn soáng thì caû 100 caâu khoù hôn theá naøy thì chæ moät tich taéc laø Baùc söûa xong ngay.

Keå ra, soáng ñöôïc döôùi cheá ñoä coäng saûn thì ñieân ñöôïc nhö oâng cuõng neân ñieân laém chöù, vaø khoâng bieát oâng ñieân coøn mình tænh, hay laø oâng tænh hôn caû mình.