|
|
|
|
|
ÑAÁU VAÄT VUI XUAÂN
Khi ñeà caäp ñeán Hoäi Xuaân Daân Toäc, chuùng ta phaûi trôû laïi thôøi xa xöa, tröôùc naêm AÁt Daäu 1945. Trong thôøi xöa, nhöõng vieäc hay, veû ñeïp cuûa daân toäc tính Vieät Nam ñaõ ñöôïc theå hieän trung thöïc, qua nhöõng taäp tuïc, sinh hoaït coå truyeàn, trong moät xaõ hoäi caên baûn noâng nghieäp cuûa tieàn nhaân. Haøng naêm, trong nhöõng thaùng ñaàu xuaân, daân laøng thöôøng môû hoäi xuaân. Ngoaøi muïc ñích ñeå nghæ ngôi, giaûi trí, sau moät naêm laøm luïng cöïc nhoïc, nhaân dòp naøy, ngöôøi ta coøn muoán theå hieän nhöõng yù nieäm thieâng lieâng nhö: loøng bieát ôn saâu ñaäm ñoái vôùi caùc vò anh huøng lieät nöõ daân toäc, loøng toân kính thôø phöôïng toân giaùo, qua caùc nghi thöùc teá leã coå truyeàn, cuõng nhö, ñeà cao tinh thaàn ñoaøn keát, töông thaân töông trôï cuûa daân laøng, moãi naêm coù dòp thaám nhuaàn söï töôi maùt cuûa tieát xuaân. Cho neân, ca dao Vieät Nam coù caâu: "Thaùng Gieâng aên Teát ôû nhaø. Thaùng Hai côø baïc, thaùng Ba hoäi heø." Trong nhöõng ngaøy hoäi xuaân, daân laøng coù toå chöùc nhöõng troø vui cho ngöôøi döï hoäi, maø caùc cuï thöôøng goïi laø "Troø Baùch Hí", tuøy theo töøng ñòa phöông, "Troø Baùch Hí" ñöôïc thay ñoåi khaùc nhau. Coù nhöõng troø vui tao nhaõ, daønh cho ngöôøi trí thöùc, coù nhöõng troø vui thuù vò, daønh cho ngöôøi bình daân. Cuõng nhö, coù nhieàu thuù vui khaùc nhau, ñeå thích hôïp cho moïi löùa tuoåi, töø tuoåi giaø nhö caùc troø chôi toå toâm, ñaùnh baøi choïi, xem haùt cheøo, haùt boä,... Xuoáng ñeán tuoåi treû thanh nieân tham döï caùc troø chôi nhö: haùt quan hoï, haùt ví, ñoø ñöa, neùm coøn haùt löôïn, trai gaùi töøng caëp ñaùnh ñu,... Cuõng nhö, coøn coù nhöõng troø vui ñeå khuyeán khích tinh thaàn ñoaøn keát nhö ñaùnh pheát, thi bôi thuyeàn, keùo co,... vaø tinh thaàn thöôïng voõ nhö caùc cuoäc ñaáu vaät, ñaáu trung bình tieân, côø lau taäp traän, dieãn traän ñaùnh giaëc AÂn,... Veà tinh thaàn thöôïng voõ, daân toäc Vieät Nam ñaõ minh chöùng trong Vieät söû, töø ngaøy laäp quoác Huøng Vöông ñeán thôøi caän ñaïi, Vieät söû laø caû moät lòch söû tranh ñaáu khoâng ngöøng cuûa daân toäc. Ngöôøi daân Vieät ñaõ tranh ñaáu ñeå soáng coøn, ñoái vôùi phöông Baéc, laãn ngoaïi bang, vaø tranh ñaáu ñeå môû roäng ñaát nöôùc veà phöông Nam. Do ñoù, toå tieân Vieät Nam ñaõ coù nhieàu kinh nghieäm chieán ñaáu, trong vieäc baûo veä ñaát nöôùc. Thuôû xöa, trong thôøi bình, ngoaøi vieäc caàn thieát cuûa vieäc phaùt trieån kinh teá noâng nghieäp, ngöôøi Vieät khoâng bao giôø laõng queân ñeán söï reøn luyeän voõ duõng. Cuõng nhö, tinh thaàn thöôïng voõ luoân ñöôïc ñeà cao trong quaõng ñaïi quaàn chuùng, ñeå nuoâi döôõng söùc maïnh chieán ñaáu tieàm taøng, vaø phaùt huy yù chí quaät cöôøng, baát khuaát cuûa daân toäc. Vì vaäy, nhöõng coå tuïc ñeà cao tinh thaàn thöôïng voõ ñaõ ñöôïc tieàn nhaân theå hieän qua nhöõng troø chôi xuaân nhö ñaáu trung bình tieân, ñaáu vaät,..., trong nhöõng ngaøy Hoäi Xuaân Daân Toäc. Trong caùc troø chôi chieán ñaáu cuûa hoäi xuaân, chæ coù ñaáu trung bình tieân, vaø ñaáu vaät laø hai moân chôi toán nhieàu ngaøy giôø vaø coâng phu taäp luyeän nhaát. Hai moâm chôi naøy ñoøi hoûi ngöôøi döï ñaáu phaûi coù moät trình ñoä caên baûn veà kyõ thuaät laãn coâng phu taäp luyeän vöõng chaéc. Vì vaäy, ngöôøi taäp luyeän hai moân naøy coù dòp öùng duïng taøi voõ ngheä cuûa mình, ñeå choáng baét troäm cöôùp, baûo veä xoùm laøng. Hôn nöõa, hoï coøn ñöôïc xem laø nhöõng taøi nguyeân quaân löïc tieàm taøng ñeå choáng giaëc, baûo veä ñaát nöôùc, trong thôøi loaïn laïc ngoaïi xaâm.
Thuôû xöa, taïi Vieät Nam, moân "Ñaáu Vaät" coøn ñöôïc goïi baèng nhöõng danh töø khaùc nhö: Ñaùnh Vaät, Choïi Vaät, hay Ñoâ Vaät maø danh töø ñöôïc goïi thoâng duïng ngaøy nay. Ñaáu Vaät laø moät moân chôi theå thao caù nhaân, coù tính chaát chieán ñaáu, aùp duïng söùc maïnh, laãn söï nhanh nheïn, kheùo leùo, ñöôïc phoái hôïp vôùi nhöõng kyõ thuaät thaêng baèng, nhaèm muïc ñích laøm cho ñoái phöông bò teù nhaøo, ngaõ ngöûa xuoáng ñaát. Cho neân, Ñaáu Vaät coøn ñöôïc xeáp vaøo moät trong nhöõng moân cuûa voõ thuaät, maø ngöôøi bình daân thöôøng goïi laø ngheà voõ hay voõ ngheä.
Haàu heát caùc tænh mieàn Baéc Vieät, thuôû xöa, haøng naêm, vaøo thaùng Gieâng aâm lòch, ñeàu coù toå chöùc ñaáu vaät, trong caùc hoäi xuaân daân toäc. Nhöõng tay ñaáu vaät noåi tieáng nhaát thöôøng xuaát phaùt töø nhöõng laøng nhö: Chuøng Maäu, tænh Baéc Ninh, Hoài Hôïp vaø Vò Thanh tænh Vónh Yeân, Mai Ñoäng tænh Haø Ñoâng, Thuïc Vuï vaø Löông Xaù tænh Nam Ñònh, laøng Sình huyeän Phuù Vang tænh Thöøa Thieân. Rieâng taïi laøng Mai Ñoäng tænh Haø Ñoâng, moät ñòa phöông noåi danh veà Ñaáu Vaät laâu ñôøi nhaát, theo lôøi truyeàn khaåu, "Baø Leâ Chaân, moät nöõ töôùng tieân phuoâng cuûa Hai Baø Tröng, ñaõ duøng moân Ñaáu Vaät laø moân chaùnh trong nhöõng cuoäc tuyeån choïn caùc quaân só. Veà sau, baø Leâ Chaân ñaõ bò töû chieán, taïi laøng Mai Ñoäng tænh Haø Ñoâng, sau khi thua traän taïi Baïch Ñaèng Giang, vôùi quaân Haùn do Maõ Vieän caàm ñaàu, baø phaûi ruùt quaân veà Hoà Laêng Baïc ñeå anh duõng choáng cöï, sau cuøng vì quaân ít theá coâ neân baø Leâ Chaân phaûi töû thuû taïi laøng Mai Ñoäng tænh Haø Ñoâng. Ñeå toû loøng kính meán moät lieät nöû daân toäc, daân laøng Mai Ñoäng ñaõ laäp ñeàn thôø baø. Veà sau, ngöôøi ñôøi phong taëng baø Leâ Chaân vôùi töôùc hieäu laø "Thöôïng Ñaúng Phuùc Thaàn Coâng Chuùa". Ngoaøi ra, ñeàn thôø cuûa baø coøn ñöôïc döïng leân taïi nhieàu tænh khaùc nhö: laøng An Bieän, huyeän Ñoàng Trieäu, tænh Haûi Döông, vaø Ngoõ Ngheà tænh Haûi Phoøng,... Cho neân, haøng naêm, vaøo dòp ñaàu xuaân ñeå kyû nieäm baø Leâ Chaân, taïi laøng Mai Ñoäng, cuõng nhö caùc laøng coù ñeàn thôø baø, ñeàu coù toå chöùc moân vui Ñaáu Vaät. Coù leõ, moân Ñaáu Vaät ñaõ ñöôïc phoå thoâng ñaïi chuùng keå töø thôøi ñoù, do coâng khôûi xöôùng cuûa baø Leâ Chaân, trong vieäc tuyeån choïn quaân só chaêng?...
Thoâng thöôøng, khoaûng chöøng moät hai thaùng tröôùc ngaøy coù hoäi Xuaân, phaàn ñoâng, caùc löïc só döï ñaáu vaät phaûi taäp hôïp taïi nhaø cuûa oâng thaày voõ trong laøng mình ñeå taäp döôït. Thuôû xöa, vì baûo veä xoùm laøng khoûi bò aên cöôùp, moãi laøng ñeàu coù moät oâng thaày daïy voõ cho daân laøng. Neáu laøng naøo khoâng coù thaày daïy voõ, ngöôøi ñaïi dieän laøng phaûi qua môøi röôùc oâng thaày voõ ôû laøng beân caïnh veà ñeå daïy voõ cho daân laøng cuûa mình. Khi taäp döôït, cuõng nhö luùc döï ñaáu tranh giaûi, löïc só ñaáu vaät khoâng coù maêc quaàn aùo, thaân hình ñeå traàn, phía döôùi, phaàn haï boä ñöôïc che kín bôûi moät caùi khoá (nhö quaàn xì líp ngaøy nay) baèng vaûi, luïa hoaëc nhieåu, coù maøu traéng, ñen, xanh hoaëc ñoû, naâu tuøy yù, nhöng khoâng ñöôïc duøng maøu vaøng, vì lak maøu daønh rieâng cho vua chuùa, ngöôøi daân thöôøng bò caám duøng ñeán maøu naøy. Phaàn ñoâng, caùc löïc só tham döï ñaáu vaät, khoâng nhieàu thì ít, ñeàu coù hoïc qua caên baûn cuûa quyeàn voõ coå truyeàn. Cho neân, khi tham döï hoïc taäp ñaáu vaät, hoï khoâng laáy chi laøm khoù khaên. Khaùi löôïc kyõ thuaät cuûa moân ñaáu vaät Vieät Nam goàm coù nhöõng theá mieáng ñöôïc xeáp vaøo 3 loaïi chính yeáu nhö sau:
Tröôùc khi hoïc nhöõng theá mieáng, ngöôøi hoïc phaûi hoïc taäp caùch ñöùng thuû theá, vôùi hai tay ñöa voøng ra phía tröôùc (töôûng töôïng nhö ñang oâm baáu vaøo thaân hình ñoái thuû), gioáng nhö hai caøng cua, maét nhìn chaêm chuù vaøo phía tröôùc maët, vôùi nhöõng böôùc chaân tieán, lui, voøng qua laïi hai beân, moät caùch chaäm chaïp, vöõng chaéc. Tieáp theo, oâng thaày môùi daïy theâm cho bieát caùch thöùc taäp nhöõng theá teù saáp, teù ngöûa, vaø teù qua moät beân, ñeå khoûi bò tai naïn gaõy xöông. Sau ñoù, hoïc laàn löôït nhöõng kyõ thuaät caên baûn, ñeå aùp duïng nhöõng mieáng Ngaùng hoaëc Ñeäm, mieáng Ñoäi hoaëc Boác, vaø nhöõng mieáng caàn thieát khi Haï Thoå hoaëc Naèm Boø. Taát caû caùc mieáng theá ñeàu ñöôïc oâng thaày giaûng giaûi, phaân raønh ñeå aùp duïng vaøo nhöõng tröôøng hôïp, hoaëc hoaøn caûnh khaùc bieät ñeå töï veä vaø thuû thaéng tröôùc ñoái thuû. Ñeán khi hoïc thaønh thuoäc, nhöõng ngöôøi hoïc môùi baét ñaàu thöïc taäp, ngöôøi naøy nhöôøng ngöôøi kia. Daàn daàn, hoï ñaõ quen vôùi traän ñaáu, vaø aùp duïng taäp ñaáu thöïc söï, vôùi söùc maïnh, söï lanh leï vaø khoân ngoan cuûa rieâng mình.
Khi tham döï ñaáu vaät, caùc ñaáu thuû phaûi tuaân theo caùc luaät leä cuûa ñaáu vaät. Ñeå thuû thaéng, ñaáu thuû phaûi aùp duïng nhöõng theá mieáng ñeå vaät cho ñoái thuû cuûa mình bò teù naèm xuoáng, trong tö theá ngaõ ngöûa, löng chaïm ñaát, maø danh töø ñaáu vaät goïi laø "Vaät Ngaõ Traéng Buïng". Hoaëc aùp duïng nhöõng mieáng Ñoäi (Boác) ñeå nhaác boång ñoái thuû leân cao, vôùi hai chaân cuûa ñoái thuû hoång leân khoûi maët ñaát. Khi ôû tö theá Haï Thoå (Naèm Boø) ñaáu thuû chæ ñöôïc pheùp duøng hai caùch Ngaùng, Ñoäi ñeå ñoái phoù, traùi laïi, khoâng ñöôïc duøng tay chaân ñaám ñaù, hay duøng nhöõng haønh ñoäng xaáu xa khaùc. Ngoaøi ra, trong khi ñaáu, caùc ñaáu thuû khoâng ñöôïc pheùp naém toùc, moùc maét, choït leùt laøm cho nhoät, caén, ngaét veùo, ñaâm, boùp haï boä, hoaëc phun nöôùc boït vaøo maët, vaøo ngöôøi ñoái thuû. Cuõng nhö khoâng ñöôïc duøng lôøi thoâ tuïc ñeå chöûi bôùi, hoaëc xeù khoá (quaàn xì líp) cuûa ñoái thuû.
Caùc hoäi xuaân thöôøng ñöôïc toå chöùc vaøo nhöõng ngaøy ñaàu hoaëc raèm thaùng Gieâng, nôi ñaáu tröôøng thöôøng laø caùi ñaøi ôû tröôùc saân ñình, thuaän tieän cho caùc ñaáu thuû laøm leã baùi höôùng vaøo ñình, moãi khi baét ñaàu moät traän ñaáu. Ñeå chuaån bò döï ñaáu, caùc ñaáu thuû mình traàn, ngoài xeáp thaønh hai haøng ñoái dieän ôû hai beân saân ñình. Laàn löôït, töøng caëp ñaáu thuû ñöôïc goïi leân thöôïng ñaøi. Sau khi hoï laøm leã baùi, cuoäc ñaáu baét ñaàu, vôùi nhöõng cöû chæ thaän troïng, hoï muùa tay, co chaân, tôùi lui, caëp maét laàm lì, chaêm chuù göôøm nhau, ñeå tìm hieåu nhöõng sô hôû cuûa nhau. Moät vaøi phuùt sau ñoù, hoï xoâng vaøo nhau, vôùi hai tay oâm choaøng baáu chaët vaøo thaân hình ñoái thuû, ñeå löøa theá mieáng vaät ngaõ ñoái thuû. Trong luùc ñoù, vôùi phaän söï cuûa vieân troïng taøi, moät ngöôøi ñaùnh troáng, tay caàm chieác troáng khaåu, gheù vaøo gaàn tay caùc ñaáu thuû maø ñaùnh ba tieáng lieân hoài, nhö ñeå kích thích tin thaàn chieán ñaáu, coøn ngöôøi phaát côø, tay caàm côø caùn daøi, ñeå ngaên giöõ khoâng cho ngöôøi xem tieán saùt gaàn saân ñaáu, vaø chæ phaát côø theo nhòp troáng, khi coù ngöôøi thaéng cuoäc. Theo taùc giaû Toan AÙnh, trong caùc saùch bieân khaûo phong tuïc Vieät Nam: "- Taïi nhöõng hoäi queâ nhö ôû laøng Hoài Hôïp huyeän Tam Döông, tænh Vónh Yeân, môû hoäi vaøo ngaøy raèm (15) thaùng Gieâng AÂm Lòch, laøng Mai Ñoäng tænh Haø Ñoâng môû hoäi vaøo caùc ngaøy moàng 4, 5 vaø 6 thaùng Gieâng AÂm Lòch,... laø nhöõng laøng coù ñaáu vaät, thöôøng bao giôø cuõng coù nhöõng "Giaûi Vaät". Giaûi Vaät coù nhieàu giaûi phuï vaø ba giaûi chính. Nhöõng giaûi phuï goïi laø giaûi haøng. Cöù ha ñaáu thuû vaät nhau, ngöôøi naøo thaéng, ñeàu ñöôïc giaûi haøng. Haøng naêm, nhöõng giaûi chính ñeàu coù ngöôøi giöõ giaûi, ngöôøi giöõ giaûi, tuøy theo giaûi nhaát, giaûi nhì, giaûi ba, phaûi giöõ cho heát thôøi gian môû hoäi. Neáu khoâng coù ñaáu thuû naøo thaéng ñöôïc ngöôøi giöõ giaûi, luùc ñoù, ngöôøi giöõ giaûi môùi ñöôïc laõnh giaûi. Thöôøng nhöõng giaûi chính cuûa caùc hoäi laøng, chæ ñöôïc tranh ñaáu vaøo nhöõng ngaøy chính cuûa hoäi naøy. Neáu coù nhieàu ngöôøi phaù giaûi, ngöôøi giöõ giaûi nhaát, nhì, hoaëc ba sau khi vaät thaéng moät soá ñaáu thuû, tuøy theo, moãi giaûi seõ ñöôïc tuyeân boá truùng giaûi. Giöõ giaæ nhaát caàn phaûi vaät ñöôïc ít nhaát 6 ñaáu thuû khaùc. Giaûi nhì phaûi vaät thaéng ñöôïc 5 ñaáu thuû, giaûi ba phaûi vaät ñöôïc 4 ñaáu thuû. Ngöôøi phaù giaûi, sau khi ñaõ vaät thaéng ñöôïc ngöôøi giöõ giaûi, khoâng phaûi laø ñöôïc giaûi ngay, maø coøn phaûi vaät ngaõ theâm moät soá ñaáu thuû khaùc. Phaù giaûi nhaát phaûi thaéng theâm 4 ngöôøi, giaûi nhì 3 ngöôøi, giaûi ba 2 ngöôøi. Ñoái vôùi ba giaûi chính, phaù xong moãi giaûi, hoaëc do ngöôøi giöõ giaûi ñaõ vaät ñuû soá ngöôøi theo leä ñònh, hoaëc do ngöôøi phaù giaûi ñaõ toaøn thaéng, daân laøng thöôøng ñoát moät baùnh phaùo toaøn hoàng ñeå möøng ngöôøi ñöôïc giaûi.
Thuôû xöa, vaøo ngaøy hoäi xuaân, ngoaøi caùc cuoäc thi ñaáu vaät, ngöôøi ta coøn coù toå chöùc caùc cuoäc ñaáu "Trung Bình Tieân". Trung Bình Tieân coøn ñöôïc goïi vôùi nhöõng teân khaùc nhö: "Coân", "Roi". Ñaây laø moät caây gaäy daøi khoaûng 2 thöôùc. Theo truyeàn thuyeát, pheùp ñaùnh Trung Bình Tieân (hay Coân, Roi) ñaõ coù töø ñôøi Vaïn Thaéng Vöông Ñinh Boä Lónh, vua Ñinh Tieân Hoaøng ñaõ aùp duïng moân naøy vaøo vieäc huaán luyeän quaân só, ñeå kyû nieäm troø chôi côø lau taäp traän cuûa mình trong thôøi thô aáu. Ñaáu Trung Bình Tieân laø moät traän ñaáu, trong ñoù ñaáu thuû söû duïng moùn binh khí baèng moät caây gaäy daøi, ñeå ñaùnh ñôõ, vôùi tö theá hai chaân ñöùng dang roäng ra, cuøng hai ñaàu goái cong gaäp laïi, maø trong ngheà voõ goïi laø tö theá ñöùng taán nhö: Taán Trung Bình, Taán Ñinh, vaø Taán Chaûo Maõ. Ngöôøi chôi troø ñaáu Trung Bình Tieân phaûi maát nhieàu coâng phu, ngyø giôø ñeå luyeän taäp kyõ thuaät ñaáu, vôùi nhöõng mieáng ñaùnh, mieáng ñôõ, vaø coù nhöõng böôùc tieán, böôùc lui, ñeå löøa ñoái thuû. Ngoaøi ra, ñoâi tay chaân cuûa ngöôøi taäp ñaáu phaûi luyeän cho maïnh meõ, cöùng raén. Caëp maét phaûi saùng toû, lanh leï, ñeå nhaän roõ nhöõng ñoøn ñaùnh ñôõ cuûa ñoái thuû, maø tieân lieäu caùch tieán thoaùi, traùnh neù. Cuõng nhö, tìm ra nhöõng sô hôû cuûa ñoái thuû ñeå taán coâng thuû thaéng. Trong cuoäc ñaáu, thöôøng thöôøng hai ñaáu thuû giao ñaáu tay ñoâi vôùi nhau. Ngöôøi naøo ñaùnh truùng nhieàu leân treân thaân hình, hay nhöõng choã hieåm yeáu cuûa ñoái thuû laø ngöôøi ñöôïc thaéng cuoäc. Caùc chieác gaäy cuûa hai ñaáu thuû ñeàu ñöôïc bòt vaûi daày ôû hai ñaàu, ñeå traùnh söï nguy hieåm cho caùc ñaáu thuû. Hai ñaàu bòt vaûi daày ñöôïc taåm nöôùc voâi traéng, ñeå moät khi ñaáu thuû naøo ñaùnh truùng vaøo ñoái phöông seõ coù daáu veát ghi laïi. Veát voâi treân moãi ñaáu thuû seõ giuùp cho ban giaùm khaûo xeùt ñònh ñieåm hôn thua. Thuôû xöa, Ñaáu Trung Bình Tieân vaø Ñaáu Vaät, haøng naêm, ñeàu ñöôïc daân Vieät ngöôõng moä trong hoäi xuaân daân toäc, vôùi muïc ñích ñeà cao tinh thaàn thöông voõ vaø nuoâi döôõng söùc maïnh chieán ñaáu tieàm taøng, ñeå baûo veä an ninh xoùm laøng, quoác gia, daân toäc.
|
