Ngöôøi xöa thöôøng noùi: "Giang sôn naøo anh huøng ñoù", nghóa laø moãi anh huøng ñeàu coù giang sôn rieâng. Ñoâi khi hoï khoâng coù giang sôn nhöng hoï coù tieàn vaø söùc maïnh cuûa tieàn thì phaûi bieát.

Nhöng duy nhaát coù moät ngöôøi, khoâng coù tieàn, khoâng coù giang sôn vaø cuõng khoâng coù quaân ñoäi, nhöng toaøn theå theá giôùi ñeàu neå troïng oâng ta. Vò ñoù chính laø Toång thö Kyù Lieân hieäp Quoác. Danh töø Toång thö Kyù nghe thaät taàm thöôøng, nhöng quyeàn haïn khoâng thua gì moät vì vua hay Toång Thoáng. Ñaëc bieät hôn nöõa laø ngöôøi naøy coù theå ñeán vuøng ñaát thuoäc veà phe ñòch maø khoâng sôï nguy hieåm. OÂng coù theå ñeán xöù Nga, hay Trung Coäng hoaëc ngay caû Cuba raát deã daøng.

Annan Kofi naêm nay 62 tuoåi, sanh quaùn taïi Ghana. Toát nghieäp taïi Myõ, vaø AÂu Chaâu laøm vieäc taïi Lieân hieäp Quoác töø laâu vôùi taùnh tình ñieàm ñaïm vaø khaû naêng hieåu bieát saâu xa neân oâng trôû neân Toång thö Kyù vaøo naêm 1997. Moät chöùc vuï raát khoù khaên voâ cuøng. Tuy theá giôùi tuï hoïp thaønh moät khoái Lieân hieäp, nhöng raát baát ñoàng chính kieán vôùi nhau. Trong nguõ quoác sieâu cöôøng: Anh, Phaùp, Myõ, Nga, Taøu thì khaùc nhau ñeán 5 yù kieán roài. Töø laâu theá giôùi ñeàu bieát Phaùp khoâng öa Myõ vaø Myõ khoâng öa Phaùp cuõng vaäy, Nga khoâng öa Taøu... nghóa laø 5 ñaïi cöôøng quoác nguyeân töû ñeàu khoâng öa vôùi nhau. Cuøng nôû nuï cöôøi nhöng cuøng gheùt nhau thaäm teä.

Annan luùc 21 tuoåi sang Myõ du hoïc vaøo moät tröôøng ñaïi hoïc taïi Macalester College, taïi St.Paul Minneosota veà moân kinh teá hoïc roài veà Ghana giöõ moät chöùc vuï quan troïng trong chính quyeàn, roài qua AÂu Chaâu du hoïc moät thôøi gian.

Taïi sao oâng mang teân laø Kofi? Bôûi vì oâng sanh taïi xöù Ghana. Moät xöù nhoû ôû Chaâu Phi. OÂng sanh ngaøy thöù saùu. Taát caû con trai sanh vaøo ngaøy thöù saùu thì ñeàu mang teân Kofi, ñaây laø taäp tuïc cuûa Ghana töø laâu. Xöù Ghana coù tuïc leä ñaët teân cho treû sô sanh theo vaøo ngaøy trong tuaàn. Nhö thöù Hai: nam goïi laø: Kvadjo, nöõ laø: Adjua. Thöù Tö, nam: Kvaky, nöõ: Akya. Thöù naêm: nam laø Jau, nöõ laø Jaa. Thöù saùu: nam laø Kofi, nöõ laø: Afua . Thöù baûy, nam laø: Kvame, nöõ: Anna. Chuùa nhaät, nam laø: Kvasi, nöõ laø: Akosua.

Taïi Ghana khi ñöùa treû sanh ra ñöôïc 8 ngaøy thì ngöôøi ta môùi ñaët teân, vì hoï quan nieäm ñeán ngaøy thöù 8 thì ñöùa beù ñaõ tai qua naïn khoûi roài, khoâng sôï cheát thình lình trong khoaûng thôøi gian ñoù. Neáu ñöùa beù cheát tröôùc ngaøy thöù 8 thì cha meï baø con khoâng ñöôïc pheùp khoùc vì ñöùa beù chæ ñeán traùi ñaát thaêm vaøi ngaøy roài veà nôi khaùc. Leã ñaët teân cho ñöùa beù vaøo ngaøy thöù 8 raát long troïng, Höøng ñoâng ngaøy thöù taùm, ngöôøi meï ñem ñöùa beù ra khoûi leàu. Taát caû gia ñình ñeàu maëc ñoà traéng, teân goïi cuûa noù thì ñaõ noùi töø tröôùc roài. Roài teân keá beân thì tuøy theo hoaøn caûnh ñöùa beù, ví duï ñöùa beù khoâng cha hay cha maát thì ñöôïc ñaët teân laø Adija (nghóa laø naïn nhaân), hay teân Anto ( khoâng gaëp). Tröôøng hôïp khoâng roõ ngöôøi cha thì ñöôïc ñaët teân laø Njamenche (Khoâng coù).

Sau leã thì ñöùa beù ñöôïc chuyeàn tay cho ñuû ngöôøi baø con, moãi laàn chuyeàn tay laø coù quaø keøm theo. Ngöôøi choùt laø OÂng Noäi hay oâng Ngoaïi. Ngöôøi choùt naøy seõ boàng beù vaø chaám chuùt nöôùc uoáng vaøo mieäng ñöùa beù roài noùi "ñaây laø nöôùc", roài oâng chaám moät chuùt röôïu vaøo moâi ñöùa beù roài noùi "ñaây laø röôïu". Tuïc leä naøy raát trang nghieâm vì muoán ñöùa beù ngaøy kia lôùn leân noùi thaät. Nhö nöôùc laø nöôùc, röôïu laø röôïu vaäy. Hoï mong ñöùa beù phaûi noùi thaät troïn cuoäc ñôøi cuûa noù nhö oâng cha ngaøy xöa vaäy. Ngöôøi cha thì giöõ nhieäm vuï daïy con trai nhöõng nghieäp vuï cuûa ngöôøi ñaøn oâng, ngöôøi meï thì daïy con gaùi nhöõng nghieäp vuï cuûa ngöôøi noäi trôï.

Ngöôøi Ghana raát thích ñöùa beù sanh ñoâi vì hoï cho raèng Thöôïng ñeá an baøi söï toát cho ñöùa beù sinh ñoâi naøy, vaø ngöôøi tuø tröôûng boä laïc seõ nhuùng tay vaøo giaùo duïc ñöùa beù sanh ñoâi naøy, vì hoï tin raèng ñöùa treû naøy seõ coù khaû naêng ñaïc bieät nhö trò boï caïp caén hay choù ñieân.

Toång thö Kyù Kofi Annan khi nhaäm chöùc lôùn oâng coù 5 ñieàu taâm nieäm nhö sau:

1. Enyimnyan (taïm goïi laø Dignity: nhaân phaåm hay töï troïng) khi daïy hoïc taïi M.I.T thöôøng xuyeân khi cho hoïc troø thi cöû trong lôùp, oâng raát ít ngoài taïi baøn maø canh me hoïc troø, oâng thöôøng noùi "neáu baïn copy baøi cuûa ngöôøi keá beân thì baèng caáp duø cao caùch maáy cuõng xaáu hoå thoâi".

Taïi ñaïi saûnh ñöôøng Lieân hieäp Quoác, buoåi hoïp cuûa thieân nieân kyû Year 2000, goàm ñaày ñuû 159 hoäi vieân khaép nôùi treân theá giôùi. New York, moät buoåi hoïp ñoâng nhaát töø tröôùc ñeán nay, ngaøy thaønh laäp United Nations chöa bao giôø ñaày ñuû nhö vaäy. Kofi Annan ñaõ ñoïc moät dieãn vaên quan troïng noùi veà tình ngöôøi vaø nhaân phaåm con ngöôøi. Maëc daàu döôïc dòch ra tieáng Quan Thoaïi, ñaïi söù Trung Quoác taïi United Nations khoâng khoûi ngaäm nguøi rôi leä khi nghe ñeán. OÂng nhaán maïnh moãi quoác gia khoâng nhöõng coù traùch nhieäm ñeán coâng daân cuûa mình maø coøn coù söï lieân quan ñeán tình nhaân loaïi keá beân, ñöøng taøn phaù moâi sinh ñeå ngaøy kia con chaùu sau naøy soáng moät cuoäc ñôøi voâ cuøng khoã sôû vì beänh hoaïn, taät nguyeàn... keøm hình aûnh thaûm thöông cuûa nhöõng ñöùa beù bò nhieãm ñoäc naëng trong khoâng khí vaø taïi gioøng soâng chaûy ngang qua. Ñöùa beù voâ toäi, chuùng ta môùi laø ngöôøi coù toäi. Baøi dieãn vaên naøy töông töï nhö baøi dieãn vaên cuûa Toãng thoáng Hoa kyø Abraham Lincoln ñoïc tröôùc Löôõng vieän quoác Hoäi Hoa kyø caùch ñaây gaàn traêm naêm, phaûi cho moïi ñöùa beù ñeán tröôøng hoïc.

2.- Awerehyemu (Confidence: nieàm töï tin) Coù laàn baø ngoaïi tröôûng HoaKyø Madeleine Albright gaøo trong maùy ñieän thoaïi vôùi Kofi Annan: "OÂng ñöøng laøm nhö vaäy, deïp ñi" (There Is No Way That You are Going To Do This. No Way). Kofi vaãn nhaõ nhaën traû lôøi töø toán vôùi ngöôøi ñaøn baø ñaày quyeàn uy thieân haï nhö treân, vaø Kofi vaãn ñeán gaëp Saddam Hussein roài gaëp Arafat (Palestine). Cho duø sau naøy baø Albright moät möïc caõi chaùnh mình khoâng coù lôùn tieáng trong ñieän thoaïi vôùi oâng Kofi, nhöng theá giôùi ñaõ tröø moät ñieåm xaáu cho baø naøy roài.

3.- Akokodur (Can ñaûm): nhöõng coäng söï vieân cuûa Kofi thöôøng hôi ôùn khi xeáp cuûa mình thình lình leân ñöôøng ñeán nhöõng nôi hieåm ngheøo nhaát, maø khoâng chuaån bò an toaøn gì caû. Nhö taïi Kosovo khi phi cô Hoa kyø vöøa chaám döùt oanh kích thì phi cô cuûa Toång thö Kyù cuõng vöøa ñaùp xuoáng. Taïi Sierra Leone, taïi Congo, taïi Ñoâng Timor. OÂng khoâng ngaàn ngaïi keâu goïi löïc löôïng an ninh Lieân hieäp Quoác laäp töùc leân ñöôøng ngay, chuyeán phi cô ñoå boä quaân só ñaàu tieân thì chuyeán thöù nhì laø coù phi cô cuûa Kofi roài. Ñieàu oâng aân haän laø taïi Rwanda ñaõ xaûy ra 800 ngaøn ngöôøi daân voâ toäi Tutsi bò daân Hutu taøn saùt maø Lieân hieäp Quoác duøng daèng vôùi nhau, Phaùp thì haêng haùi, Myõ thì lô laø... vì luùc ñoù chuyeän quan trong cuûa Hoa kyø laø chuyeän tình aùi cuûa Toång thoáng Clinton bò khui huïi tuøm lum neân vò nguyeân thuû cöôøng quoác soá moät treân theá giôùi ñang lo soát voù... coøn thì giôø ñaâu maø ñoäng binh. Roài taïi Srebrenica, Bosnia nôi maø 8000 ngöôøi Hoài Giaùo ñang bò tuïi Serb choân soáng daõ man, haõm hieáp ñaøn baø con gaùi... Kofi töùc muoán öùa nöôùc maét. Cöôøng quoác ñang tranh daønh aûnh höôõng xem ai laøm chuû cuoäc haønh quaân vaøo Bosnia naøy…

4. Ehumbobor (thaønh taâm) Taïi Kosovo moät laõo baø tuoåi treân 100 vöøa khoùc vöøa laäp ñi laäp laïi: "Taïi sao Trôøi cho toâi gaëp caûnh naøy vôùi soá tuoåi naøy neø Trôøi" (Baø khoùc cho toaøn boä gia ñình bò lính Serb thaõm saùt saïch khoâng chöøa moät ngöôøi naøo, ñöùa chaùu gaùi 10 tuoãi bò lính Serb haõm hieáp cheát, moät chaùu gaùi 7 tuoåi cuûa laõo baø bò laïc maát trong ñaùm chuïc ngaøn ngöôøi di taûn. Kofi naém tay baø laõo raát laâu, khoâng noùi gì, nhöng baø laõo ñaõ ñöôïc moät söï thaønh taâm cuûa Kofi laøm baø an loøng. Kofi ra leänh cho lính Lieân hieäp Quoác ñi tìm ñöùa chaùu gaùi 7 tuoåi ñoù. 4 ngaøy sau chaùu gaùi ñoù xum hieäp vôùi laõo baø. Toaøn theå truyeàn thanh vaø truyeàn hình theá giôùi quay caûnh xum hoïp naøy, nhöng ñi tìm ngöôøi coù coâng laø Kofi thì oâng ñaõ rôøi xöù tröôùc ñoù vaøi giôø roài. Ñaøi BBC raát coù thieän caûm vôùi vò Toång thö Kyù naøy hôn moïi ngöôøi naøo khaùc tieàn nhieäm tröôùc ñoù.

5. Gyedzi (loøng tin Thöôïng Ñeá): taïi khu bieät thöï sang troïng daønh cho Toång thö Kyù Lieân hieäp Quoác, nhìn xuoáng doøng soâng East River (New York), oâng coù thoùi quen thöùc daäy raát sôùm, ngoài tónh taâm nhö thieàn ñònh treân moät gheá ñaù. Nôi xa laø caàu Brooklyn aån hieän. OÂng traàm tö cho coâng vieäc haøng ngaøy seõ ñeán. Oâng ñang caàu ôn treân cho oâng ñöôïc moät ngaøy an vui cuøng toaøn theå theá giôùi loaøi ngöôøi. Oâng thöôøng taâm vaán: "Taïi sao cho ñeán ngaøy nay, moät theá kyû taân tieán maø vaãn coøn coù nhieàu söï aùc ngöôøi xaûy ra cho ngöôøi moät caùch khoâng töôûng töôïng noãi vaäy?" "Toâi ñang ñoái dieän vôùi theá giôùi ñaày thuø haän hôn laø theá giôùi ñaày thöông yeâu nhö baûn hieán chöông Lieân hieäp Quoác thöôøng tö haøo ca ngôïi ñoù sao?"

OÂng thöôøng nhôù ñeán göông maët khaù hieàn töø cuûa Milosevic luùc haén ta ñang laøm vieäc cho moät ngaân haøng taïi New York City, haén ta deã daõi vaø cöôøi noùi luoân mieäng. Nhöng roài vaøi naêm sau haén trôû thaønh moät trong nhöõng toäi phaïm saùt nhaân cuûa theá kyû. Haén ñang bò Lieân hieäp Quoác truy naõ vì toäi dieät chuûng taïi xöù sôû cuûa haén. Maø nuï cöôøi cuûa haén luùc leân caàm quyeàn vaãn coøn deã thöông. Haén laø ngöôøi hay laø aùc quyû ñaây? Môùi coù vaøi naêm tröôùc ñaây maø

caâu ngaïn ngöõ cuûa boä toäc Fante, xöù Ghana nhö sau:

Se eye ndzeye pa enum yi a, na eye barima: enyimnyam, awereheyemu, akokodur, ehumbobor, gyedzi. (Ngöôøi ñaøn oâng maø coù naêm ñieàu taâm nieäm trong loøng thì ngöôøi ñoù môùi chính laø keû tröôïng phu quaân töû trong coõi ñôøi naøy vaäy).

Khoâng khaùc gì maáy caâu cuûa Khoång Töû noùi veà ngöôøi quaân töû vaäy: Haïnh, Taâm, Tin, Tín, Thaønh. Quaân töû phaûi coù loøng Thaønh, phaûi coù nieàm tin, phaûi coù haïnh kieåm, phaûi can ñaûm vaø coù Taâm ñaïo.