BAÛO QUAÛN SAÙCH VÔÛ, TAØI LIEÄU RA SAO?

Ngaøy xöa, laâu laém roài, nhö chuyeän thaàn tieân vaäy . taïi Saigon, khi tieáng suùng cuûa quaân nhaân phaûn chuû - maø ta goïi laø caùch maïng - vöøa döùt taïi dinh Gia Long, toâi voäi ñaïp xe ñeán ñöôøng Leâ Lôïi thì nhaø saùch Khai Trí bò caïy tung, saùch vôõ ñoát höøng höït ngoaøi ñöôøng. Laïc gioïng toâi la laøng sao maáy anh ñoát saùch laøm chi vaäy? Thì maáy teân baäm trôïn ñang xeù saùch roài ñoát cho ngon laønh hoï chöûi theà "Ñ.M. ra choã khaùc chôi thaèng hoïc troø". Nöôùc maét toâi löng troøng chính quyeån saùch daày naëng naøy maø tuaàn tröôùc toâi ñeán nhôø coâ haøng saùch maëc aùo thieân thanh leo leân thang laáy xuoáng cho xem roài ngaäp ngöøng noùi "Kyø naøy queân mang theo tieàn kyø sau toâi laïi mua". Vaâng, kyø sau heïn nhö vaäy gaàn 3 laàn roài, dó nhieân laàn naøo cuõng ñaâu daùm nhôø coâ haøng saùch quen maët leo leân laáy duøm coi vaøi trang roài traû laïi tænh queo sao ñöôïc.

Neáu nhôù laïi tieàn kieáp thì khoâng chöøng toâi cuõng nöôùc maét löng troøng nhìn vua Taàn ñoát saùch , hay laø moät thaèng AÙ Raäp quaán xaø roâng, ñöùng taïi Ai Caäp nôi thö vieän Alexandria bò giaëc ñoát chaùy roøng raõ 3 ngaøy 3 ñeâm chöa taét löûa. Vuï chaùy thö vieän Alexandria thöôøng ñöôïc nhaân loaïi cho raèng moät trong nhöõng soá thieân tai nhaân taïo lôùn nhaát loaøi ngöôøi taïo neân. Giôø ñaây con ngöôøi laàn laàn queân chuyeän ñoù, nhöng khi nhaéc laïi thì caûm thaáy noãi ñau ñoù khoâng taøi naøo phai môø taâm khaûm ñöôïc. Hình nhö cuõng vì vaäy neân Thöôïng Ñeá phaït daân AÛ Raäp hay Phi Chaâu trôû neân anh chaøng caû ñaãn cho vui daï Thöôïng Ñeá ? Ai bieåu ñoát saùch thì con chaùu sau naøy ngu raùng chòu caâu naøy maáy nhaø Nho cuûa ta caën daën hoaøi cho con chaùu hình nhö linh öùng laém ñoù. Cha meï khoâng troïng saùch vôõ thì coù con ngaøy kia tuy giaøu nöùt vaùch, vaøng ñeå ñaày tuû saét nhöng göông maët haén dó nhieân ñuïc caâm laø caùi chaéc, gaàn ñeøn thì ñeøn taét ngoûm.

Thö Vieän Quoác Gia Paris: Keå töø ngaøy vua Phaùp Charles V (1364-1380) taäp hôïp ñöôïc treân 2 ngaøn baûn vieát tay trong thö vieän rieâng cuûa nhaø vua taïi ñieän Louvre thì caùc trieàu ñaïi sau naøy, vua chuùa ñeàu mong coù ñöôïc moät thö vieän caøng nhieàu caøng toát hôn thö vieân hoaøng gia caùc nöôùc laân bang. Roài sau naøy thö vieän hoaøng gia Phaùp ñöôïc chuyeån cho chính phuû, nay trôû thaønh thö vieän quoác gia Paris Nôi naøy coù nhöõng söu taäp noåi tieáng treân theá giôùi ñaïc bieät cuûa theá kyû vaên hoïc 19 vaø 20 ñaõ ñöôïc chính phuû vaø moät soá tö nhaân giaøu coù mua roài göûi taëng thö vieän nhö di caûo cuûa Victor Hugo, Flaubert, Zola, Apollinaire, Barres, Anna de Noailles, Romain Rolland, Martin du Gard, Jules Romain, Miguel Angel Asturias. Coù moät soá chuyeân gia thö vieän ngaøy ngaøy raùng ñoïc treân baùo chôï, baùo ñaáu giaù coù theå khaép nôùi treân theá giôùi hay taïi laõnh thoå Phaùp cho duø nôi baùn ñaáu giaù saùch ôû taïi nôi khæ ho coø gaùy hoï cuõng raùng leát ñeán vaø neáu truùng tuû thì hoï chôø ngöôøi mua giaù choùt buùa goõ xong thì hoï chaïy ñeán chìa söï vuï leänh cuûa nhaø nöôùc roài traû tieàn vôùi giaù goõ buùa. Baùn maéc caùch maáy nhaân vieân naøy cuõng khoâng sôï vì tieàn Chuøa maø! Naêm 1988 laø naêm may maén cho thö vieän quoác gia Paris hoï mua ñöôïc toaøn boä nguyeân caûo cuûa taùc phaåm Mon Coeur mis aø nu cuûa Beaudelaire, roài truùng maùnh nöõa vôùi toaøn taäp thô baûn nhaùp cuûa nhaø thô noåi tieáng Apollinaire, Verlaine, Proust, Valeùry, Claudel, Bernados, Colette, Sartre.

Ñeå chaën ñöùng nhöõng tay nhaø giaøu troïc phuù cuûa Myõ, mieäng nhai hotdog, tay caàm lon bia, maét ngoù tröøng tröøng tuïi ñaù banh caø na, football laâu laâu ra ñöôøng gaây söï vôùi Myõ ñen laø vui, nay coù nhieàu tieàn quaù mua ñaïi nhöõng tuyeät baûn cuûa nguyeân caûo maø veà caát trong tuû chôi neân chaùnh phuû Phaùp coù saéc leänh cho Quan Thueá (Haûi Quan) phaûi khaùm xeùt nghieâm ngaët nhöõng loaïi ñoù ra khoûi nöôùc, hoï caàn phaûi coù moät giaáy pheùp cuûa nhaø nöôùc môùi ñöôïc baèng khoâng chính phuû mua laïi theo gia khai baùo khai ít thì loã raùng chòu coøn khai nhieàu thì choïc giaän nhaân vieân Haûi Quan giaät mình caùi saùch gì ñaét döõ vaäy caø?

Thö Vieän Vatican: Kho löu tröõ taøi lieäu maät cuûa Vatican (goïi nhö vaäy vì töø theá kyû 16, caùc tö lieäu löu tröõ cuûa vua chuùa ôû Aâu Chaâu thöôøng goïi laø "maät"). Nôi naøy ñöôïc xem laø nôùi quyù giaù nhaát vì nhôø nhöõng tö lieäu ñöôïc khaép nôi gôûi veà cuûa nhöõng nhaø truyeàn giaùo, khi nhöõng nhaø truyeàn giaùo naøy vieát göûi veà Vatican thöôøng coù raát nhieàu chi tieát veà xöù sôû maø hoï ñeán keå caû chính trò, quaân söï vaø phong tuïc taäp quaùn cuûa ngöôøi daân baûn xöù nhö tröôøng hôïp Vieät Nam cuõng vaäy, ñoàng thôøi ta cuõng coù theå bieát phong tuïc taäp quaùn cuûa ngöôøi daân xöù Peru hay Aztec khi haäu quaân cuûa Columbus coù ñeán. Naêm 1880 Giaùo hoaøng Leo XIII ñaõ môû cöûa moät phaàn kho tö lieäu naøy (hay goïi laø Thö Vieän Vatican) cho coâng chuùng ñeán khaûo cöùu. Cho ñeán nay haøng ngaøy treân 100 nhaø hoïc giaû khaép nôi ñeán nghieân cöùu tö lieäu naøy. Haàu nhö nhöõng nhaø vieát söû lieäu ñöùng ñaén baét buoäc phaûi gheù ñeán thaâm cöùu daønh cho rieâng xöù mình. Rieâng taïi ñaây cuõng coøn löu tröõ moät phaàn khaù lôùn cuûa nhöõng trieàu ñaïi Hoaøng ñeá xöù Rome coøn soùt laïi.

Thö Vieän Lieân Soâ: Thaät laø ñaùng tieác cho thö vieän naøy vì bò phaù huûy raát nhieàu trong thôøi kyø caùch maïng voâ saûn. Nhöõng khoái löôïng taøi saûn vaên hoïc raát phong phuù cuûa theá kyû 19 vaø 20 ñöôïc caát giöõ taïi caùc thö vieän lôùn vaø thö vieän tö, noåi tieáng laø thö vieän Pushkin (hay Nhaø ñoïc saùch cuûa Pushkin) taïi Leningrad (tröôùc ñoù goïi laø Saint Petecburg) bò phaù huûy trong traän ñaùnh vôùi Ñöùc Quoác Xaõ trong thôøi kyø Ñeä Nhò Theá Chieán Taïi thö vieän Moscova (Moscow). Nhöõng phöông caùch baûo quaûn hay löu tröõ raát keùm coûi so vôùi moät kho taøng ñoà soä ñeå laïi phích ghi hoà sô hay theû löu tröõ khoâng theo moät phöông caùch nhaát ñònh naøo caû. Cho ñeán khi Coäng Saûn thaønh hình vaø kieåm soaùt hoaøn toaøn xöù LieânSoâ thì coù moät ñôït caøn queùt nhöõng loaïi saùch maø hoï cho laø khoâng phuø hôïp vôùi ñaïo ñöùc caùch maïng voâ saûn hoï tieâu huûy heát hay laø hoï söûa chöõa heát nhöõng baûn vieát tay chaùnh. Ngaøy nay haàu nhö nhöõng nhaø vieát söû lieäu raát ít ñeán nhöõng thö vieän naøy tham cöùu vì cuõng voâ ích maø thoâi. Nhö taäp truyeän noåi tieáng treân theá giôùi Dr. Zhivago cuûa nhaø vaên Boris Pasternak baûn vieát tay laïi khoâng coù taïi thö vieän Nga, vì caùch maïng voâ saûn ñaõ coù leänh thuû tieâu heát nhöõng gì noùi ñeán nhaø vaên Pasternek naøy. Nhöng rieâng nhöõng gì noùi ñeán Ngaøi vó ñaïi Stalin thì ngheït heát thö vieän Nga nhöng coâng chuùng Nga ngaøy nay khoâng buoàn thoït taïy ñeán vì cuøng moät khuoân maãu ca tuïng Ngaøi Stalin vó ñaïi hay Ngaøi Lenin ñaïi vó ñaïi.

Thö Vieän Aán Ñoä : Xöù naøy coù truyeàn thoâng töø laâu laø khi saùch ñöôïc xuaát baûn thì hoï tieâu huûy ngay nhöõng baûn thaûo, thaønh thöû raát khoù xaùc ñònh laïi nhöõng saùch naøo cuûa taùc giaû naøo, ñoâi khi coù söï truøng hôïp laïi cuøng 2 taùc giaû thì raát khoù truy cöùu neáu thôøi gian quaù laâu treân traêm naêm. Nhöng rieâng taïi Ñaïi hoïc Visva Bharati coù löu tröõ baûn thaûo cuûa thi haøo Rabindranath Tagore. Gaàn ñaây nhôø cô quan UNESCO vieän trôï neân Vieän Haøn Laâm Vaên Hoïc Quoác Gia Aán Ñoä ñaõ tích cöïc xaây döïng kho löu tröõ caùc baûn thaûo vaø tö lieäu töø vaøi chuïc naêm trôû laïi ñaây. Sôû dó noùi ñeán thö vieän AÁn Ñoä vì taïi xöù naøy phaùt sinh ra 2 tö töôûng toân giaùo raát lôùn treân theá giôùi laø Baøla Moân vaø Phaät Giaùo maø ngaøy nay haàu nhö raát khoù tìm ñöôïc nhöõng baûn thaûo vieát baèng giaáy möïc, coøn nhöõng baûn thaûo ngaøy xöa vieát treân loaïi laù keø (palm) thì haàu nhö tuyeät dieät. Loaïi laù keø raát ñaëc bieät duøng ñeå vieát kinh vì laù khaù daøi (treân ½ khoaûng nöûa meùt). Vieát xong thì ngöôøi xöa nhuùng laù vaøo moät loaïi daàu giöõ laâu khoâng cho moái moït aên maát. Hieän taïi coøn moät boä kinh nhoû vieát treân laù keø naøy ñöôïc löu giöõ treân moät ngoâi chuøa cao cuûa giaùo phaùi Taây Taïng gaàn Taân Cöông/ Moâng Coå.

Taïi HoaKyø: Ngoaøi thö vieän quoác gia taïi Washington D.C chuùng ta coøn raát nhieàu thö vieän tö nhaân, sau naøy hoï ñeå di chuùc laïi cho ñaát nöôùc. Thöôøng thöôøng laø nhöõng nhaø ñaïi taøi phieät tieàn cuûa quaù nhieàu nhö Huntington/ California. Tröôùc ñoù oâng tích tuï saùch raát nhieàu, nhöng khi oâng gaëp moät tay laùi buoân saùch ngöôøi Anh khuyeân oâng neân vuït thuøng raùc nhöõng loaïi saùch maø oâng mua töøng xe cam nhoâng thì oâng nghe lôøi vaø söu taäp nhöõng loaïi saùch thuoäc loaïi quyù treân theá gian dó nhieân coù nhieàu loaïi raát quyù maø oâng cuøng coäng söï vieân khoâng tai naøo ñoïc noãi, nhö moät quyeån kinh Koran vöøa goïn ñuû trong loøng baøn tay, muoán ñoïc thì phaûi duøng kính phoùng ñaïi môùi xem chöõ ñöôïc. Noù giaø treân 300 tuoåi maø vua chuùa AÙ Raäp raát theøm thuoàng giaù naøo cuõng chòu heát. Nay thuoäc taøi saûn tieåu bang California, thuoäc County Los Angeles.

Rieâng taïi Saigoøn ngaøy xöa, chuùng ta ai ai cuõng bieát ñeán nhaø hoïc giaû Nguyeãn Hieán Leâ troïn ñôøi veà saùch vôõ vaø dòch thuaät. Haønh vi cuûa oâng ñaõ ñöôïc 2 beân ngöôõng moä, phe beân Coäng Saûn vaø beân Quoác Gia. Hoïc giaû Nguyeãn hieán Leâ thaønh danh cuõng nhôø moät phaàn naøo nhaø hoïc giaû Will Durant. Nhaø hoïc giaõ Myõ naøy vang danh thieân haï töø quyeån saùch nhoû noùi veà Trieát Lyù, quyeån naøy ñöôïc nhöõng ñaïi hoïc treân theá giôùi laøm saùch caên baûn cho hoïc trình Trieát hoïc. Nhôø coù tieàn baùn saùch neân Oâng Baø Will Durant ñi khaép nôùi treân theá giôùi vieát veà moät boä saùch coù moät khoâng hai treân theá giôùi laø Vaên Minh Loaøi Ngöôøi (The Story of Civilization). Boä naøy vieát troøn 50 naêm môùi xong, khi oâng maát thì ngöôøi vôï vieát tieáp 3 quyeån choùt. Taïi Phaùp raát ngöôõng moä nhaø hoïc giaû naøy. Lyù do khi oâng muoán vieát lòch söû vaên minh Aán Ñoä thì oâng ñeán ôû Aán Ñoä treân 5 naêm, Oâng möôùn nhaø daøi haïn, tung tieàn truy luøng nhöõng baûn thaûo quyù veà Aân Ñoä ñem veà nhaø chaát. Nhieàu ñeán noãi nhöõng ngöôøi aên troäm cuõng heát bieát ñöôøng maø luïc loïi tieàn baïc cuûa oâng. Vaø khi nghieân cöùu veà Trung Hoa thì oâng cuõng qua taän Trung Hoa maø ôû treân xöù ñoù khoaûng 7 naêm. Nhö vaäy ngöôøi ñôøi sau naøy khoâng sôï sao ñöôïc?

Khi veà höu bieát mình ñeán thôøi kyø quy khöù lai töø thì OângBaø hieán taëng nguyeân caên nhaø cuûa mình cho thaønh phoá Hollywood duøng laøm thö vieän coâng coäng. Hieän nay vaãn coøn coâng chuùng ñeán nöôøm nöôïp truy cöùu. Moät boä Vaên Minh Loaøi Ngöôøi goàm 11 quyeån nhöng taïi thö vieän naøy bò maát heát 2 quyeån noùi veà neàn vaên minh Aâu Chaâu. Raát tieác heát söùc. Nay boä naøy ñöôïc thö vieän duøng laøm Reference (nghóa laø xem taïi choã khoâng ñöôïc ñem veà nhaø).

Neáu baïn laø tay ghieàn cine phim aûnh chaéc chaén baïn khoâng theå boû qua moät ñaïi taøi töû, doùng ngöôøi hôi luøn thaáp nhöng chaéc nòch oâng teân laø Anthony Quin vai troø noåi nhaát laø vai Mahomed, Zorbra the Greek oâng ta hieán taëng nguyeân moät thö vieän cho County Los Angeles, gaàn downtown Los Angeles, thö vieän ngaøy nay mang danh oâng luoân. Oâng laø ngöôøi goác Latin.

Nhöõng ngaàn ñoù ñuû hieåu ngöôøi Taây Phöông raát troïng vaø thöông meán thö vieän coøn nhieàu nhieàu nöõa cuûa nhöõng tö nhaân di taëng cho daân chuùng nhöõng taøi lieäu saùch vôõ, ngöôøi thì cho heát gia taøi, ngöôøi thì cho heát moät thö vieän söu taäp töø haøng chuïc naêm nay khoâng keå heát ñöôïc. Nhöng taïi xöù Vieät cuûa chuùng ta, mang danh 4000 naêm vaên hieán, maø khoâng coù moät thö vieän mang teân moät tay tæ phuù naøo, tæ phuù Nguyeãn taán Ñôøi, gia ñình hoï Baïch mieàn Baéc, gia ñình hoï Hui bon Hoa mieàn Nam, tieàn cuûa giaøu sang nhôø tieàn thieân haï, nhöng khi maát ñi nhö moät boùng môø treân moät böùc töôøng lòch söû vaên hoïc.

Vieäc baûo toàn taøi lieäu so vôùi thôøi gian: Khi con ngöôøi baét ñaàu duøng voû caây, hay boät caây nghóa laø hôïp chaát cellulose cho ra giaáy thì thôøi gian seõ nhuùng tay vaøo laøm cho chaát cellulose hö ñi chaát cellulose raát deã bò chaát acid huûy hoaïi. Ngaøy nay chaát naøy caøng luùc caøng nhieàu trong khoâng khí thöû caát rieâng moät xaáp baùo môùi ngaøy hoâm qua ñeå chöøng 3 naêm thì taát caû tôø baùo aáy duø gioøn khuôùu vaø vaøng kheø boùp moät caùi laø gaõy vuïn. Moät phöông phaùp khaù môùi do moät ngöôøi Myõ taïi Canada (nôi naøy saûn xuaát giaáy coù haïng treân theá giôùi nhôø röøng thoâng baït ngaøn).

Hoï khöû acid raát höõu hieäu treân giaáy maø ngaøy nay coâng thöùc naøy ñöôïc Paris aùp duïng voâ cuøng höõu hieäu vì Paris laø nôi ñaàu naõo vaên chöông theá giôùi saùch vôõ maø baïn khoâng dòch ra Phaùp Ngöõ thì ñöøng hy voïng ñoaït giaûi Nobel vaên chöông ñi nhöng chính ngöôøi Phaùp laïi raát ít ñöôïc giaûi vaên chöông Nobel naøy (hình nhö lo nhaäu röôïu vang aên baùnh mì Phaùp laø vui roài). Öu ñieåm cuûa vieäc xöû lyù acid trong giaáy laø coù theå aùp duïng cho nguyeân quyeån töï ñieån loaïi daøy maø khoâng caàn phaûi thaùo rôøi töøng tôø ra. Coù theå xöû lyù moät laàn treân 250 quyeån saùch trong voøng 2 giôø laø coù theå baûo ñaõm cho 100 naêm tôùi. Hoï duøng moät noài to nhö thuøng phuy vaäy, coù nhieàu oáng hôi aùp vaøo .

Ngaøy tröôùc hoï duøng phöông phaùp saáy khoâ, trong khoâng khí naøy coù dung dòch kieàm (alkalin) troän vôùi moät chaát röôïu deã boác hôi, aùp xuaát khoaûng 4 bar phöông phaùp naøy hôi baát tieän laø duøng quaït noùng ñeå saáy khoâ (nhö quaït gioù noùng, duøng taám kim loaïi moûng ñun noùng, hay tia hoàng ngoaïi) chæ baûo ñaûm ñöôïc 20 naêm maø thoâi vì noù seõ laøm sôïi giaáy cellulose mau cöùng gioøn. Phöông phaùp naøy khoâng theå aùp duïng cho nhöõng vaên thö quyù baùu nhö cuûa vua Napoleon töø chöùc vì noù seõ khöû giaáy thaønh môùi tinh nhö baïn vöøa laøm giaû ngaøy hoâm qua vaäy phaûi laøm sao cho noù coù maøu thôøi gian thì thieân haï môùi tin chôù!

Hoï duøng naêng löôïng cuûa microwave (y nhö loø microwave cuûa baïn vaäy) naêng löôïng naøy seõ thaám thaáu heát töøng chöõ töøng trang trong moät quyeån saùch daøy ngaøn trang noù seõ khöû nöôùc naèm trong cellulose vaø neáu maùy coù bò hö hoûng thình lình thì khoâng nguy haïi gì ñeán saùch heát. Duøng phöông phaùp viba (microwave) cho pheùp taát caû loaïi giaáy môùi cuõ, maø vaãn giöõ ñöôïc tính chaát hoùa hoïc vaø vaät lyù nhö: caêng keùo, co voø naùt. Vaäy saáy viba duøng ôû nhieät ñoä 30 ñeán 40 ñoä C khoâng gaây ra nhöõng ñieåm noùng cho saùch. Ngaøy nay taïi Vieän baûo toàn thö vieän quoác gia Paris ôû Sable-sur-Sarthe vaø moät taïi Champ-sur-Marne (naêm 1989) ñaõ thaønh coâng vaø haàu heát nhöõng tröôøng ñaïi hoïc hay nhöõng thö vieän treân theá giôùi ñeàu aùp duïng heát.

Baïn cuõng neân nhôù laïi ngaøy nay taïi HoaKyø giaáy cuûa Hoa kyø tuy toát vaø nhieàu hôn giaáy cuûa Phaùp, nhöng hoï khoâng coù moät loaïi giaáy moûng goïi laø giaáy pellure (maø hoïc troø ngaøy xöa nhö toâi chaúng haïn mua töøng xaáp veà ñeå vieát thö tình vieát xong xeù boû coù daùm gôûi cho ngöôøi mình yeâu ñaâu! Lôõ loït vaøo tay oâng giaø cuûa naøng thì vaïn söï kinh khuûng xaûy ra laäp töùc). Sôû dó giaáy loaïi naøy ít thònh haønh taïi Myõ naøy vì taát caû ñeàu in baèng maùy ñaùnh chöõ hay baèng maùy in cuûa computer, neáu duøng giaáy moûng dính thì keït maùy lieàn taïi xöù mình hieän giôø cuõng coù raát ít ngöôøi coù maùy ñaùnh chöõ, duøng maùy ñaùnh chöõ maø ñaùnh thö tình moûng dính thì giaáy bò luõng loã naøng coi sao ñöôïc? Thaø vieát tay lieám moâi lieám meùp môùi coù nhieàu thi vi hôn. Lôõ Trôøi thöông xoùt ngoù laïi naøng traû lôøi cuõng baèng giaáy moûng thö tình thì con cheát cuõng vui aï!