Ñaïi Chuùng soá 64 - phaùt haønh ngaøy 15/12/2000

MÖA QUA THI CA VIEÄT NAM

Döông Vieát Ñieàn

"Ñöôøng veà ñeâm nay vaéng tanh

Daït-daøo haït möa rôùt nhanh

Laïnh-luøng möa xuyeân aùo tôi

Möa chaúng yeâu kieáp soáng mong manh

Laày loäi qua muoân loái quanh

Gaäp-gheành ñöôøng ñi toái-taêm

Ngaäp ngöøng döøng beân maùi tranh

Nghe treû thô thöùc giaác buøi-nguøi."

Treân ñaây laø nhöõng lôøi ca thaät uû-doät aâm-u, nhöõng maøu saéc buoàn-baõ cuûa ñeâm möa öôùt-aùt laïnh-luøng trong baûn nhaïc "Kieáp ngheøo" cuûa nhaïc-só Lam-Phöông. Vaâng, nhaïc-só Lam-Phöông ñaõ ñem "Möa" vaøo aâm-nhaïc Vieät-nam.

Nhöõng gioït möa thaùnh-thoùt rôi trong ñeâm khuya thanh-vaéng ñaõ ñöôïc nhaïc-só taïo thaønh moät giai-ñieäu tuyeät-vôøi nghe thaät laâm-ly naõo-nuøng.

Coøn caùc nhaø thô thì sao? Hoï coù ñem nhöõng gioït möa aáy vaøo thi-ca hay khoâng? Noùi ñeán möa trong doøng thô Vieät, ta thaáy nhieàu nhaø thô ñaõ saùng taùc raát nhieàu taùc-phaåm baát huû khi noùi veà möa bay trong ñôøi.

Noùi ñeán trôøi möa laø noùi ñeán caûnh vaät u-buoàn, uû-doät. Ñöôøng saù laày loäi öùôt-aùt trieàn-mieân. Muøa möa laø muøa cuûa buoàn-baõ aâm-u, muøa cuûa hoang-vaéng laïnh-luøng. Nhieàu luùc nhìn möa rôi ta thaáy loøng buoàn vôøi-vôïi. Buoàn vì caûnh vaät sao maø tieâu-ñieàu xô-xaùc, buoàn vì ñeâm khuya nghe nhöõng gioït möa thaùnh-thoùt nhö nöùc-nôû beân theàm.

Ta haõy nghe baø Huyeän Thanh-Quan taû caûnh möa rôi chieàu thu qua nhöõng doøng thô thaät xô-xaùc tieâu-ñieàu:

"Thaùnh-thoùt taøu tieâu maáy haït möa

Khen ai kheùo veõ caûnh tieâu-sô

Xanh om coå-thuï troøn xoe taùn

Traéng xoaù traøng giang phaúng-laëng tôø."

Thaät vaäy,cöù moãi laàn möa rôi bao giôø ta cuõng thaáy caûnh vaät thaät tieâu-sô hiu-quaïnh. Caây coái nhö ruõû-röôïi bô-phôø ñöùng daàm trong möa qua nhöõng thaùng ngaøy reùt möôùt. Nhaát laø caûnh beán ñoù ngaøy möa ôû mieàn queâ hoang vaéng maø thi-só Anh-Thô ñaõ deät neân nhöõng doøng thô töù-tuyeät sau ñaây , laøm cho ta thaáy caûnh vaät sao maø uû-ruõ tieâu-ñieàu :

"Tre ruõ-röôïi ven bôø chen öôùt-aùt

Chuoái bô-phôø ñaàu beán ñöùng daàm möa

Vaø daàm möa doøng soâng troâi raøo-raït

Maëc con thuyeàn caém laïi ñaäu trô-trô."

(Böùc Tranh Queâ )

Cuõng theá nhöng thi-só Traàn Teá Xöông laïi taû caûnh trôøi möa giöõa ñeâm xuaân, nhöng khoâng phaûi vôùi caây coái uû-ruõ bô-phôø maø "Heát ñoái ñeøn khuya laïi ngaém hoa":

"Thaùnh-thoùt möa xuaân öôùt maùi nhaø

Gioù ñoâng goïi khaùch nhôù ngöôøi xa

Beå traàn lai-laùng ,chieàu leân xuoáng

Heát ñoái ñeøn khuya laïi ngaém hoa ."

Tuy nhieân cho duø "Heát ñoái ñeøn khuya laïi ngaém hoa.", nhöng moät khi trôøi ñaõ möa thì khoâng sao traùnh khoûi söï buoàn- baõ ñöôïc.

Töø coå chí kim, töø ñoâng sang taây, chöa bao giôø ta nghe noùi ñeán caûnh trôøi möa naøo maø vui caû.

Ñaõ noùi ñeán möa laø noùi ñeán buoàn thaûm, tieâu-ñieàu. Nhaát laø ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñang yeâu maø laïi xa nhau, thì trôøi möa laø söï ngaên-caùch, chia-ly. Chính trôøi möa ñaõ laøm cho nhöõng ngöôøi ñang yeâu nhau caûm thaáy buoàn vôøi-vôïi vì phaûi xa caùch nhau, ñeå roài nhìn maây trôøi bay veà nôi voâ-ñònh maø loøng nhung nhôù trieàn-mieân. Nhaát laø luùc ñeâm khuya thanh-vaéng nghe tieáng möa rôi thaùnh-thoùt ngoaøi hieân, roài naèm thao-thöùc nhôù ngöôøi yeâu. Laém luùc chaøng ngoài ñeám töøng ngaøy ñeå xem trôøi möa keùo daøi bao laâu roài maø khoâng chòu taïnh ñeå chaøng gaëp laïi ngöôøi yeâu cho boû nhöõng ñeâm daøi traèn troïc vì nhung-nhôù. Nhaø thô Nguyeãn Bính ñaõ dieãn-taû nhöõng yù-nghóa treân qua nhöõng doøng thô luïc baùt sau ñaây thaät nheï-nhaøng:

"Taàm taàm giôøi cöù ñoå möa

Heát hoâm nay nöõa laø vöøa boán hoâm

Coâ-ñôn buoàn laïi theâm buoàn

Taïnh möa böôm-böôùm bieát coøn sang chôi."

Nhöng ñau-ñôùn thay! Bieát bao ñeâm khoâng nguû vì töôûng nhôù ngöôøi yeâu roài "Muøa thöông tay ñôïi maét chôø." ñeán heùo moøn caû con tim. Nhöng khi trôøi quang maây taïnh, chaøng vaãn khoâng thaáy naøng sang chôi nöõa, neân chaøng ñaõ nöùc nôû leä saàu giöõa doøng ñôøi hiu-quaïnh vì vaãn coøn ñôn thöông ñoäc maõ, moät boùng moät hình:

"Hoâm nay möa ñaõ taïnh roài

Tô khoâng hong nöõa , böôùm löôøi khoâng sang

Beân hieân vaãn vaéng boùng naøng

Röng röng toâi guïc xuoáng baøn röng röng

Nhôù con böôùm traéng laï luøng

Nhôù tô vaøng nöõa, nhöng khoâng nhôù naøng."

(Nguyeãn-Bính)

Vì khoâng gaëp ñöôïc naøng neân chaøng laïi nhôù, nhôù maõi nhôù hoøai, nhôù thöông roài thöông nhôù. Trôøi caøng möa chaøng caøng nhôù nhieàu. Nhaát laø luùc trôøi möa laïi bay veà treân xöù Hueá, khieán cho caûnh vaät sao maø buoàn da-dieát :

"Trôøi möa xöù Hueá sao buoàn quaù

Cöù keùo daøi ra ñeán maáy ngaøy

Nhôù ai, ai nhôù maø thöông nhôù..."

(Nguyeãn-Bính)

Khoâng phaûi chæ coù nhaø thô Nguyeãn-Bính môùi nhôù ngöôøi yeâu khi trôøi möa maø baát cöù ai khi coù ngöôøi yeâu cuõng ñeàu nhôù nhung chaát-ngaát, nhaát laø khi ngöôøi yeâu ñoù ñaõ laø ñaáng phu-quaân cuûa mình roài. Ta haõy nghe nhaø thô Vi-Anh baøy toû noãi nieàm nhung nhôù cuûa mình ñoái vôùi choàng qua baøi " Möa tím hoøang-hoân" vôùi nhöõng doøng thô nguõ-ngoân thaät deã thöông vaø nheï nhaøng:

"Möa chieàu beân soâng vaéng

Nhôù anh buoàn baâng-khuaâng

Ngoùn tay em thaàm laëng

Ñöa tình vaøo meânh-moâng

Sôïi toùc daøi thöông nhôù

Beành-boàng troâi trong möa

Côn möa chieàu voäi-vaõ

Öôùt ñaãm chieàu hoang-lieâu

Möa hoøang-hoân tím ngaét

Tím taø aùo maây bay

Tím khung trôøi öôùc heïn

Tím loøng em nhôù anh."

(Vi-Anh)

Tuy-nhieân, coù nhieàu ngöôøi baát chaáp caû trôøi möa vaãn coá-gaéng tìm caùch gaëp ngöôøi yeâu vì ñaõ lôõ heïn-hoø töø tröôùc. Chaøng ñi ñeán quaùn nhoû beân ñöôøng nôi heø xöa phoá cuõ, quyeát chí ngoài ñôïi chôø roài quay maët ra coâng-tröôøng nhìn möa rôi laù ñoå maø loøng buoàn vôøi-vôïi, vì vaãn chöa thaáy boùng daùng ngöôøi yeâu xuaát- hieân ôû coâng- tröôøng:

"Muøa thu ñeâm möa

Phoá cuõ heø xöa

Coâng-tröôøng laù ñoå

Ngoùng em kieân-khoå phuùt giôø."

(Cung Traàm Töôûng )

Ñaõ theá, nhieàu ngöôøi laïi thích ñi trong möa ñeå tieãn ngöôøi yeâu veà nhaø sau giôø tan hoïc.

Hình aûnh chaøng daét tay ngöôøi yeâu ñang coøn tuoåi hocï-troø ñi döôùi möa khi laù vaøng rôi phuû ngaäp caû ñaïi loä hoân-hoaøng laø hình aûnh ñeïp tuyeät-vôøi cuûa nhöõng moái tình laõng-maïn nhaát trong thi-ca Vieät-nam. Sau khi tieãn ñöa naøng veà nhaø, chaøng baét ñaàu nhôù-nhung buoàn-baõ ñeå roài phoá-xaù cuõng buoàn theo döôùi côn möa taàm-taû ôû phoá ñoâng:

"Ñaõ moät laàn hình nhö xa xöa

Ta ñöa em veà döôùi phoá trôøi möa

Côn möa taàm cuoái giôø tan hoïc

Roài nhôù thöông nhau maáy chaúng vöøa

Ñaõ moät laàn trôøi möa phoá ñoâng

Ta nghe nhö öôùt caû trong loøng

Ñöa em con phoá buoàn nhö nöôùc

Moät keû ñi roài ta nhôù troâng."

(Song-Nhò )

Ngöôïc laïi, coù nhieàu ngöôøi heïn maø laïi khoâng ñeán , ñeå ngöôøi yeâu moûi maét chôø troâng. Chieàu thöù baûy trôøi möa bay bay, naøng ngoài moät mình trong phoøng vaéng, tay ñôïi maét chôø maø loøng buoàn vôøi-vôïi. Naøng öôùc mô ñöôïc chaøng ñeán thaêm roài trao cho naøng nhöõng nuï hoân say ñaém. Nhöng chaøng vaãn khoâng ñeán, chaøng ñaõ loãi heïn.

Ñuùng laø "heïn maø khoâng ñeán, sao ñaøy-ñoaï nhau. OÂâi, chieàu thöù baûu aâu-saàu!":

"Chieàu nay thöù baûy trôøi möa

Sao anh khoâng ñeán heïn-hoø vôùi em

Trôøi möa öôùt caû moâi meàm

Sao anh khoâng ñeán hoân em ngheïn ngaøo?

Cho em tìm aùnh traêng sao

Ñoïng trong ñaùy maét anh ngaøo-ngaït höông"

"Trôøi möa moät boùng em gaày

Heïn maø khoâng ñeán, sao ñaøy-ñoïa nhau?

Oâi! Chieàu thöù baûy aâu-saàu!!!"

(Hoøang ngoïc Thuyù )

Nhöng neáu chaøng khoâng coù ngöôøi yeâu thì moãi luùc möa bay veà trong ñôøi, chaøng cuõng caûm thaáy loøng buoàn man-maùc vaø "nghe trôøi naèng naëng, ta nghe buoàn –buoàn", ñeå roài naèm nghe möa "rôi rôi... dìu-dòu rôi rôi... traêm muoân gioït nheï noái lôøi vu-vô ."

Nhaø thô Huy-Caän vôùi baøi "Buoàn ñeâm möa" ñaõ cho ta thaáy roõ ñieàu ñoù qua maáy doøng thô luïc baùt ñaày tieáng möa rôi:

"Ñeâm möa laøm nhôù khoâng-gian

Loøng run theâm laïnh noãi haøn bao-la

Tai nöông nöôùc gioït maùi nhaø

Nghe trôøi naèng-naëng, nghe ta buoàn- buoàn

Nghe ñi rôøi-raïc trong hoàn

Nhöõng chaân xa vaéng daëm moøn leû loi...

Rôi rôi... dìu-dòu rôi rôi...

Traêm muoân gioït nheï noái lôøi vu-vô...

Töông-tö höôùng laïc, phöông môø...

Trôû nghieâng goái moäng, höûng-hôø naèm nghe

Gioù veà loøng roäng khoâng che

Hôi may hiu-haét boán beà taâm-tö..."

Vaø ñieàu chaéc-chaén khi thaáy möa rôi, ai ai cuõng caûm thaáy loøng buoàn da-dieát, nhaát laø luùc "möa mòt môø ngoïn caây, möa xoâ röøng nuùi ngaõ." Ta haõy nghe nhaø thô Hueä-Thu noùi veà noãi buoàn xa vaéng khi thaáy trôøi möa maõi möa hoøai:

"OÂ hay trôøi laï quaù

Möa hoøai maáy böõa nay

Möa buoàn khoâng theå taû

Möa chaûy daøi ngoïn laù

Möa mòt môø ngoïn caây

Möa xoâ röøng nuùi ngaõ

Möa gioù ñuøa toùc bay."

(Hueä-Thu)

Noùi chung, baát cöù ngöôøi naøo khi thaáy caûnh möa rôi, duø laø gioù möa baõo-buøng hay möa buïi bay bay giöõa phoá-phöôøng cuõng caûm thaáy buoàn man-maùc .

Coù theå buoàn vì quang-caûnh tieâu-ñieàu xô-xaùc,öôùt-aùt laïnh-luøng. Buoàn vì nhung-nhôù ngöôøi yeâu ñoâi bôø ngaên caùch. Buoàn vì ñang giang hoà phieâu-baït ôû ñaát khaùch queâ ngöôøi neân nhôù queâ nhaø, khi thaáy caûnh trôøi chieàu möa rôi taàm-taû vì tình hoøai-höông luoân luoân tieàm-taøng maõi trong loøng ngöôøi löõ-khaùch.

Nhieàu nhaø thô khi thaáy möa rôi raû-rích loøng mình boãng nhieân buoàn dieäu vôïi. Maëc daàu ngoøai trôøi möa rôi nhö thaùc ñoå, nhung trong loøng vaãn khoâ caèn khoâng coù moät gioït nöôùc nhö bò haïn haùn nhieàu naêm, bôûi taâm-hoàn buoàn-baõ trieàn mieân vì nhöõng noãi uaån-khuùc u-saàu cöù hieän veà trong taâm-khaûm. Nhöõng noãi uaån-khuùc u-saàu ñoù laø tình hoøai-höông, laø nhöõng öôùc mô ñöôïc trôû veà queâ meï. Nhöng vì nghòch-caûnh cuûa cuoäc ñôøi neân nhöõng mô-öôùc ñoù vaãn chöa thöïc-hieän ñöôïc, ñaønh phaûi taïm-thôøi tha phöông caàu-thöïc theâm moät thôøi -gian nöõa. Vaø ngaøy veà cuõng chæ "ñoä ñaøo boâng ." Qua baì möa rôi choán cuõû sau ñaây, nhaø thô Duy-Lam ñaõ cho ta thaáy nhöõng u-uaån ñoù vaãn tieàm-taøng maõi trong loøng ñeå roài "ngoài buoàn ñeám caû meânh-moâng cuûa ñôøi":

"Trôøi möa raû-rích trôøi möa

Loøng ta nöùc-nôû gioù ñuøa haét-hiu

Möa giaêng maéc ñoùn buoåi chieàu

Loøng ta haïn-haùn bao nhieâu naêm roøng

Xeáp choàng u-uaån trong loøng

Ngoài buoàn ñeám caû meânh-moâng cuûa ñôøi

Tha-phöông caàu-thöïc moïi nôi

Trôû veà choán cuõ tôi-bôøi gioù möa"

(Duy-Lam)

Nhaéc ñeán queâ-höông taát caû moïi ngöôøi ôû ñaát khaùch ai cuõng caûm thaáy loøng buoàn da-dieát.

Buoàn vì xa queâ nhaø bieàn-bieät khoâng bieát ñöôïc ngaøy veà thaêm queâ cuõ, buoàn vì nhôù luõy tre xanh bao boïc quanh laøng, buoàn vì nhôù nhöõng caùnh ñoàng luaù baùt-nghaùt nhö nhöõng soùng luïa troâi treân luùa ôû khaép mieàn thoân-daõ.

Ñaõ theá nhìn möa rôi, loøng ngöôøi thöôøng quaën-thaét vì nhung nhôù queâ nhaø nghìn truøng xa caùch. Ta haõy nghe nhaø thô Cung-Dieãm taû caùi buoàn khi möa bay veà treân phoá vaéng chieàu ñoâng:

"Trôøi buoàn trôøi ñoå möa bay

Ta buoàn khoâng röôïu ñeå say theâm buoàn

Giaêng-giaêng töøng sôïi möa tuoân

Leâ-theâ nhö keùo noãi buoàn voâ-bieân

Möa gieo töøng haït öu-phieàn

Doøng taâm-tö chaûy vaøo nieàm thöông ñau

Gioït möa khoâng gioït öu-saàu

Buoàn chi trôøi cuõng rôi chaâu suït-suøi

Laïc-loøai moät boùng chim coâi

Baâng-khuaâng ñoâi caùnh giöõa trôøi tha-höông

Beân kia bôø Thaùi-Bình-Döông

Tre xanh luùa ngaùt queâ höông moät trôøi

Möa buoàn chi laém möa ôi!

Trôøi möa – khoâng gioït möa rôi trong loøng."

(Cung-Dieãm)

Xem theá, ta thaáy raèng noãi buoàn man-maùc cuûa caùc nhaø thô thöôøng laø baát taän. Vì nhöõng noãi buoàn naøy voâ bôø beán keùo daøi trieàn-mieân, khi chuùng baét nguoàn töø caùi nhìn veà phía möa rôi raû-rích.

Nhieàu ngöôøi, cuoäc soáng ñaõ gaëp nhöõng ñau buoàn chua xoùt vì phaûi soáng beân caïnh ngöôøi choàng chöa bao giôø toû tình yeâu thöông vì nhöõng aùi-aân laït-leõo, laïi thaáy caûnh möa rôi bay veà giöõa cuoäc ñôøi aûm-ñaïm, coâ-tòch neân caûm thaáy taâm-hoàn quaù ñau-khoå nhö con chim ñang bò nhoát trong loàng.

Ta haõy nghe nhaø thô T.T KH nöùc-nôû saàu-thöông nhö con chim ñang quaèn-quaïi:

"Ngoøai trôøi möa gioù xoân-xao

Ai ñem khoùa cheát chim vaøo loàng nghieâm

Ai ñem leã giaùo giam em

Soáng hôø troïn kieáp trong duyeân traùi ñôøi"

Toùm laïi qua thi-ca Vieät-nam, ta thaáy haàu heát caùc nhaø thô ñaõ nguïp laën trong möa gioù baõo-buøng ñeå saùng-taùc neân nhöõng doøng thô phuû ngaäp caû möa rôi, gioù thoåi, ñeå laïi cho ñôøi nhöõng taùc-phaåm veà möa thaät baát-huû, tuyeät-vôøi.

Döông Vieát- Ñieàn