Đại Chúng số 79 - phát hành ngày 1/8/2001

Giới Thiệu
Sách Mới

MÙA HÈ VÀ ÂM NHẠC

Phương Pháp Trị Liệu Bằng Âm Nhạc (Musicothérapie)

Trương Thị Quỳnh Hạnh

Đàn Bầu ai gãy này nghe
Làm thân con gái cho nghe Đàn Bầu

Quỳnh Hạnh xin phép mượn hai câu ca dao Việt Nam để mở đầu cho bài viết về Musicothérapie.

Musicologie là một môn học đã có lâu đời, chương trình nghiên cứu các loại hình âm nhạc đã có của một dân tộc. Từ các thăng âm, điệu thức các làn điệu trong từng vùng văn hóa địa lý âm nhạc.

Musicothérapie hay phương pháp trị liệu bằng âm nhạc dùng âm nhạc để trị bệnh về tâm thần. Thực vậy ngày nay với sự tiến bộ của khoa hoc, nhiều thuốc men được bào chế ra do các hãng dược viên nổi tiếng trên thế giới nhằm xoa dịu phần nào hoặc là trị dứt những loại bệnh nào đó. Nhưng về những bệnh thuộc về trung tâm thần kinh não tủy, những bệnh thuộc về tâm bệnh, thần kinh các bộ phận trong cơ thể như thần kinh tiêu hóa v.v... chúng ta nhờ một phương pháp trị liệu khác, ít dùng thuốc mà là dùng âm thanh, điệu nhạc để giúp đỡ người bệnh trở lại trạng thái bình thường.

Về lịch sử thì musicothérapie (phương pháp trị liệu bằng âm nhac) có từ thời Hy Lạp. Nền văn minh Hy Lạp đã có nhiều phương pháp trị bệnh mà không cần dùng hay ít dùng đến thuốc men như thalasso-thérapie là một điển hình giúp con người trở về trạng thái thoải mái, hết bẹng hoạn, vui vẻ yêu đời.

Theo lịch sử âm nhạc thì nước Việt Nam chúng ta cũng có Musicothérapie. Theo huyền thoại trong truyền thuyết thì Ca Trù (một loại ca cổ truyền với kỹ thuật ca hát, phát âm hoàn toàn Việt Nam) thì vào thế kỷ 15 đời Lê, nước ta có mọt danh cầm, danh thu kỳ tài về đàn dân tộc. Chàng tên là Đinh Lê, nhờ có vị tiên Lý Thiết Hoài, và Lu Đại Tiên cho chàng miếng gỗ ngô đồng để làm đàn, nên tiếng đàn của chàng có thể trù ma, diệt quỷ, trị lành bệnh nan y và làm hết đau nhức. Chàng lạy tà hai vị tiên, cám ơn Trời Đất đã cho chàng một cây đàn cứu nhân độ thế. Với tài ba nghệ thuật đàn, chàng có thể làm cho cá trong hồ ngừng lội, chim đậu trên cành quên bay, người ta quên đường về nhà. Tiếng đàn của chàng Đinh Lê có thể làm cho người ta hết buồn, hết bệnh u uất.

Tại một làng kia có một trưởng giả tên là Bạch Đinh Sa giàu có vô song, tiền bạc, của cải nhiều vô hạn, nhung vì trưởng giả vẫn buồn vì cô con gái duy nhất, đẹp nhất bị câm từ thuở nhỏ. Nàng tên là Hoa, mặc dù đã tốn rất nhiều tiền, đã rước biết bao thầy hay thuốc giỏi, cuối cùng cô gái vẫn hoàn câm. Theo truyền thuyết, nàng rất đẹp, cặp mắt nàng là cả bầu trời thỏ, suối tóc nàng là trời mây, dáng đi của nàng thanh thản, nhẹ nhàng. Đẹp, rất đẹp, rất dịu dàng nhưng có điều không nói được, có lẽ nàng đã biết bằng lòng với số phận tật nguyền nên nàng bình thản. Suốt ngày nàng cùng thị nữ thơ thẩn vào ra vườn hoa, rất nhiều kỳ hoa dị thảo, mà vị trưởng giả đã tốn công sức vun trồng để làm vui cho cô con gái không nói được.

"Con không nói được, thì cha làm vườn hoa để con thưởng thức vẻ đẹp của trời đất, của thiên nhiên, của vườn hoa cây cảnh, để cha cũng bớt buồn vì cha thấy con vui ». Vị trưởng giả thường ưa nói thì thầm với cô con gái, cô gái quay lại nhìn cha, đôi mắt nàng mở to, cả bầu trời tự hiêu như muốn nói với cha rằng « Thật là cảm ơn tấm lòng trời biển, cha mẹ thương con biết chừng nào"

Ngày kia Đinh Lê vì mãi mê bầu rượu túi thơ mà tới ngôi làng vào lúc trời tối. Không có quán trọ chàng đành tá túc vào nhà người nông dân trong xóm, nghỉ đêm, và sáng mai chàng sẽ tiếp tục đi.

Rạng ngày mai tiếng chim hót líu ló làm chàng thức giấc, ánh sáng xuyên qua khung cửa như báo hiệu của một ngày nắng ấm, chan hòa ánh sáng và tiếng chim hót, và mùi hương thơm của các loài hoa, các loài cây của miền đồng quê làm chàng cảm thấy vui vẻ yêu đời.

Chàng từ giã người chủ nhà, rồi ra đi, bước chân lần theo đường mòn, nhưng chàng bỗng sửng sốt vì nhà ai có khu vườn đẹp quá. Chàng xin phép vào hỏi thăm chủ nhân ngôi nhà để thưởng thức vẻ đẹp thiên nhiên của trời đất bao la và vườn hoa cây cảnh. Tức cảnh sinh tình, chàng ngâm thơ, tiếng của chàng trầm ấm, thơ của chàng như vang dội vào vách đá, vườn hoa cây cảnh như bừng sống dậy với tiếng thơ của chàng.

Vị trưởng giả đã thức dậy từ lâu, sau vài tuần trà, ông đã thấy tâm hồn thư thái và rất hoan hỉ khi thấy có người thi nhân nhạc sĩ thăm viếng vườn nhà.

Sau vài đoạn hàn huyên tâm sự, thì người nhạc sĩ xin từ giã, cất bước ra đi theo tiếng gọi của tâm hồn thơ và nhạc, sau khi chúc vạn sự bình an cho chủ nhà. Vị trưởng giả nhận lời chúc bình an và chúc lại chàng thượng lộ bình an nhưng nét mặt vẫn có một sự u hoài, một nét buồn uẩn khúc. Người nhạc sĩ tìm hiểu nguyên nhân gia cảnh và vị trưởng giả kia có lòng mời người thi nhạc sĩ ở lại để có người nói chuyện, bàn chuyện thi phú.

Nhìn thấy nét khẩn khoản và tấm lòng tốt của vị trưởng giả, Đinh Lê nhận lời ở lại.

Ngày kia như thường lệ, vị tiểu thư đi ngoạn cảnh cùng vài thị nữ. Cảnh đẹp, không khí trong lành, yên tĩnh, màu sắc muôn vẻ của các kỳ hoa dị thảo, hoa lan hương thơm của các loài hoa làm nàng vui vẻ. Nàng mỉm cười khi ngắm nhìn dung nhan xinh đẹp của mình soi bóng trên mặt hồ. Khi ấy Đinh Lê và vị trưởng giả cùng đi dạo, tiểu thư thi lễ chào cha, chào khách và theo thị nữ bước đi. Tất cả là yên lặng, một sự yên lặng dịu dàng, khó nói. Ngày qua ngày, những sự gặp gỡ tình cờ như thế làm chàng ngây ngất. Nàng đẹp quá, đôi mắt nàng muốn nói, đôi môi mấp máy, náng cười qua đôi mắt dịu dàng, suối tóc mây chập chờn bay trong gió, hương gây mùi nhớ, dù chỉ là sự nhớ nhung ảo tưởng nào đó không có thật. Bởi vì nàng có nói gì đâu, có hứa hẹn gì đâu.

Qua những lần tâm sự với vị trưởng giả, Đinh Lê biết rằng nàng Hoa bị câm từ thuở nhỏ. Ngậm ngùi cho số phận an bài trong cảnh tật nguyền của người con gái đẹp, chàng ôm đàn gãy khúc nhạc Tương Tư.

"Những gì không thể nói được, không thể bày tỏ được trong kiếp số này, thì ta nguyện nhờ âm thanh tuyệt diệu của tiếng đàn mà nói dùm ta", chàng thì thầm với cây dàn thần tiên của chàng

 (còn tiếp một kỳ nữa)