Lòch söû voõ hoïc Vieät Nam

GS. Vuõ Ñöùc

Caän kim thôøi ñaïi (1802 – 1975)

Naêm 1802, vua Gia Long thoáng nhaát sôn haø vaãn theo göông xöa cuûa chuùa Saõi Nguyeãn Phuùc Nguyeân (1631). Nhaø vua cho thaønh laäp xöôûng suùng ñaïi baùc, môû tröôøng baén huaán luyeän voi, ngöïa vaø tröôøng huaán luyeän voõ kinh, voõ laâm cho binh só. ÔÛ nhöõng nôi hieåm yeáu, vua chæ thò cho laäp ñoàn aûi. Taïi caùc cöûa beå vaø ñaûo, vua cho laäp ra phaùo ñaøi. Ngoaøi ra, vua coøn cho laäp ra xöôûng ñoùng taøu ñoàng, vaø huaán luyeän thuûy quaân ñeå ñeà phoøng maët bieån.

Naêm 1820, vua Minh Maïng ñaõ chia binh ñoäi ra thaønh boä binh, thuûy binh, töôïng binh, kî binh vaø phaùo binh. Boä binh goàm coù kinh binh vaø cô binh. Kinh binh chia laøm doanh, veä, ñoäi. Kinh binh duøng ñeå ñoùng giöõ ôû kinh thaønh hoaëc ñeå sai phaùi ñoùng giöõ ôû caùc tænh. Moãi doanh coù naêm veä, moãi veä coù möôøi ñoäi, moãi ñoäi coù naêm chuïc ngöôøi. Moãi ñoäi coù suaát ñoäi vaø ñoäi tröôûng cai quaûn. Nhöõng binh khí cuûa moãi veä goàm coù hai khaåu suùng thaàn coâng, hai traêm khaåu suùng ñieåu thöông vaø hai möôi moát ngoïn côø. Coøn cô binh laø lính rieâng cuûa töøng tænh, cuõng ñöôïc chia ra laøm cô, ñoäi. Cô thì coù quaân cô, ñoäi thì coù cô suaát ñoäi cai quaûn.

Töôïng quaân ñöôïc chia ra thaønh töøng ñoäi, moãi ñoäi coù boán chuïc con voi. Soá voi ôû kinh thaønh goàm coù moät traêm naêm chuïc con. ÔÛ Baéc thaønh coù moät traêm möôøi con. ÔÛ Gia Ñònh thaønh coù baûy möôi laêm con. ÔÛ Quaûng Nam coù ba möôi laêm con. Bình Ñònh coù ba chuïc con. Ngheä An coù hai möôi moát con. Taïi Quaûng Bình, Quaûng Ngaõi, Thanh Hoùa, moãi nôi ñeàu coù möôøi laêm con. Coøn ôû Quaûng Trò, Phuù Yeân, Bình Thuaän, Ninh Bình moãi nôi coù baûy con.

Thuûy quaân coù möôøi laêm veä ñöôïc chia laøm ba doanh, moãi doanh ñeàu coù quan chöôûng veä quaân lính, vaø quan ñoâ thoáng chæ huy caû ba doanh.

Ngoaøi ra, vua Minh Maïng coøn cho thaønh laäp ra tröôøng Anh Doanh vaø Giaùo Döôõng Binh ñeå cho caùc con cuûa quan voõ, töø suaát ñoäi trôû leân ai muoán tình nguyeän vaøo hoïc seõ ñöôïc höôûng löông boång. Vieäc huaánluyeän voõ laâm vaø voõ kinh do moät vieân quan ñaïi thaàn chaêm soùc.

Ñeå boå duïng vaøongaønh voõ hoïc, vua coøn cho môû ra caùc khoùa thi voõ laâm, tuyeån choïn ngöôøi ñaäu tuù taøi, cöû nhaân vaø tieán só voõ khoa. Ngöôøi döï thi voõ khoa ñeàu phaûi bieát chöõ nghóa, vì sau khi thi xong caùc boä moân cuûa voõ laâm, thí sinh coøn phaûi döï thi phaàn voõ kinh, ñeå chöùng toû khaû naêng trong caùch duøng binh phaùp ñaùnh giaëc maø trong saùch voõ kinh ñaõ aán ñònh.

Naêm 1837, vaøo thôøi Minh Maïng thöù 18 vua coøn ñònh pheùp cho caùc kyø thi voõ laâm nhö sau:

_ KHOÙA THI HÖÔNG: tröôøng thöù nhaát thi cöû taï, tröôøng thöù hai thi dieãn roi coân (truùc moäc), dieãn quyeàn, muùa kieåm ñoaûn. Tröôøng thöù ba thi veà baén suùng ñieåu thöông (loaïi suùng thôøi xöa). Neáu thí sinh truùng tuyeån caû ba tröôøng, ñöôïc chaám ñaäu cöû nhaân voõ khoa. Neáu thí sinh chæ truùng tuyeån ôû tröôøng thöù nhaát vaø tröôøng thöù hai, ñöôïc chaám ñaäu tuù taøi voõ khoa. Sau ñoù, ñeå saép haïng cao thaáp, caùc voõ tuù, voõ cöû coøn phaûi döï thi vaán ñaùp ñeå traû lôøi nhöõng caåu hoûi coù lieân quan ñeán saùch voõ kinh vaø saùch Töû Tö. Neáu ai traû lôøi thoâng suoát, teân ñöôïc saép haïng ñöùng tröôùc.

_ KHOÙA THI HOÄI: Cuõng nhö khoùa thi Höông, thi Hoäi goàm coù ba tröôøng. Nhöng ôû phaàn dieãn coân roi, thí sinh phaûi duøng ñeán coân roi baèng saét (thieát coân). Thí sinh naøo truùng tuyeån caû ba tröôøng vaø gioûi thoâng chöõ nghóa seõ ñöôïc vaøo kyø thi Ñình.

_ KHOÙA THI ÑÌNH: Sau khi ñöôïc tuyeån choïn ôû kyø thi Hoäi, thí sinh ñöôïc vaøo döï khoùa thi Ñình ñeå laøm moät baøi vaên saùch, traû lôøi nhöõng caâu hoûi veà nghóa lyù trong boä saùch voõ kinh, saùch Töû Tö, vaø nhöõng binh phaùp chính yeáu cuûa caùc danh töôùng thôøi xöa. Nhöõng thí sinh ñöôïc truùng tuyeån ôû kyø thi Ñình ñöôïc chaám ñaäu tieán só voõ khoa. Neáu thí sinh chæ ñöôïc truùng tuyeån kyø thi Hoäi maø khoâng ñaäu ôû kyø thi Ñình ñöôïc chaám ñaäu phoù baûng voõ khoa.

Trong thôøi Phaùp thuoäc, ngöôøi Phaùp ñaõ gaëp phaûi nhöõng söï choáng cöï oanh lieät cuûa ngöôøi daân Vieät, phaàn lôùn caùc toå chöùc khaùng chieán choáng Phaùp, baét nguoàn töø caùc nhaø laõnh ñaïo voõ thuaät. Do ñoù, ñeå voâ hieäu hoùa phaàn naøo söùc khaùng cöï cuûa ngöôøi Vieät, chính quyeàn Phaùp ñaõ ra leänh nghieâm caám caùc hoaït ñoäng voõ thuaät treân toaøn laõnh thoå Vieät Nam. Tuy nhieân, vôùi tinh thaàn aùi quoác vaø baát khuaát cuûa ngöôøi Vieät, caùc vò voõ cöû, voõ gia Vieät Nam vaãn aâm thaàm leùn luùt daïy voõ cho caùc thanh thieáu nieân ñeå nung ñuùc tinh thaàn quaät khôûi, khaùng chieán choáng Phaùp. Maëc duø vôùi khí giôùi thoâ sô, taàm vong chuoát nhoïn, göôm giaùo khoâng theå tröïc dieän ñoái ñaàu vôùi caùc suùng ñaïn toái taân cuûa ngöôøi Phaùp nhöng ngöôøi Vieät ñaõ duøng phöông phaùp du kích, nhieàu phen khieán cho chính quyeàn Phaùp kinh hoaøng vaø ñaõ gieát ñöôïc caùc töôùng taøi Phaùp nhö töôùng Francis Garnier vaø töôùng Henri Riviere taïi OÂ Caàu Giaáy, Haø Noäi (Baéc Vieät).

Trong caùc vò laõnh ñaïo choáng Phaùp, quaân Phaùp ñaëc bieät chuù yù ñeán caùc oâng nhö Phan Ñình Phuøng, Ñinh Coâng Traùng, Leâ Tröïc, Hoaøng Hoa Thaùm...

Naêm 1862 – 1864 OÂng Tröông Coâng Ñònh khaùng chieán ôû Goø Coâng vaø Bieân Hoøa.

Naêm 1875 oâng Nguyeãn Höûu Huaân (Thuû khoa Huaân) noåi leân ôû Myõ Tho vaø Taân An.

Vaøo thaùng 8/1864 oâng Tröông Hueä (con oâng Tröông Coâng Ñònh) noåi leân ôû Taây Ninh.

Vaøo 8/1917 oâng Löông Ngoïc Quyeán vaø Trònh Vaên Caán noåi leân ôû nhaø lao Thaùi Nguyeân.

Naêm 1927 hai oâng Nguyeãn Thaùi Hoïc vaø Nguyeãn Khaéc Nhu laõnh ñaïo Vieät Nam Quoác Daân Ñaûng noåi leân choáng Phaùp ôû Yeân Baùi.

Naêm 1885, oâng Quaûn Hôùn Nguyeãn Vaên Böôøng khôûi binh ôû Baø Ñieåm Hoác Moân, Baø Traø, Taân Khaùnh. Traän ñaùnh noåi tieáng nhaát laø ôû Möôøi Taùm Thoân Vöôøn Traàu (goïi laø Thaäp Baùt Phuø Vieân) trong ñoù nghóa binh bò vaây ñaùnh, sau cuøng coøn laïi baûy chuïc ngöôøi cuøng nhau theà ñaùnh cho ñeán cheát. Vaø hoï ñaõ giöõ vöõng lôøi theà. Töø traän ñaùnh Phaùp noåi tieáng naøy veà sau, danh töø "voõ vöôøn" ñaõ ñöôïc löu truyeàn ñeå noùi leân tinh thaàn voõ duõng cuûa ñòa phöông naøy. Neáu muoán noùi "voõ vöôøn" laø moät moân phaùi voõ thuaät ngöôøi ta cuõng khoâng thaáy ñöôïc moät taøi lieäu saùch vôû naøo ñeå chöùng minh veà nguoàn goác, kyõ thuaät caên baûn cuûa noù, maø chæ ñöôïc nghe nhaéc qua lôøi truyeàn mieäng cuûa caùc daân ñòa phöông. Coù leõ, ñaây chæ laø moät soá ñoøn theá chieán ñaáu töï veä cuûa daân ñòa phöông ñöôïc aûnh höôûng bôûi voõ thuaät Trung Hoa, baét nguoàn töø naêm 1679, töôùng Traàn Thaéng Taøi vaø hôn ba ngaøn binh só nhaø Minh, baát phuïc tuøng Thanh trieàu, ñaõ ñöôïc chuùa Nguyeãn Hieàn Vöông cho pheùp tî naïn, khai hoang, laäp aán ñònh cö doïc theo ñoàng baèng soâng Ñoàng Nai (Bieân Hoøa, Hoác Moân). Ñeå chöùng minh cho luaän cöù treân, chuùng toâi coøn ghi nhaän qua lòch söû bôûi chieán tích voõ duõng cuûa möôøi taùm thoân vöôøn traàu vaøo naêm 1782. Taïi ñaây, quan binh Taây Sôn Nguyeãn Nhaïc ñaõ bò ñaùnh baïi, do söï phuïc kích cuûa ñaïo binh Hoøa Nghóa (ngöôøi Trung Hoa cö nguï taïi 18 thoân Vöôøn Traàu, theo giuùp Nguyeãn AÙnh).

Vaøo naêm 1911, ngaøi Moäc Ñöùc Thieàn Sö, moät trong nhöng vò coá vaán cho Toân Daät Tieân ñaõ thu nhaän boán ñoà ñeä ngöôøi Vieät Nam nhö Traàn Taàn Chaân Nhaân, Thieän Taûo Ñaïo Nhaân, Tö Hôùn Cö Só, vaø Thieän Taâm Thieàn Sö. Veà sau boán vò naøy goùp coâng lôùn vaøo vieäc phaùt trieån ngaønh thieàn toâng vaø voõ laâm taïi Vieät Nam.

Rieâng veà Thieän Taâm Thieàn Sö, teân thaät laø Nguyeãn Vaên Saùu, hieäu Ñoaøn Taâm AÛnh, sanh naêm 1900 taïi Baïc Lieâu, Nam Vieät Nam. Sau möôøi taùm naêm ñöôïc theo thaày Moäc Ñöùc Thieàn Sö ñeå hoïc voõ laâm vaø thieàn toâng taïi chuøa Phi Lai Töï, mieàn Baéc Trung Hoa, oâng trôû veà Vieät Nam vaøo naêm 1930 môû tröôøng daïy voõ thaâu nhaän moân ñoà. Ñoàng thôøi, oâng cuøng moät soá nghóa só aâm thaàm thaønh laäp ñaûng Sao Traéng ñeå choáng Phaùp. Ñaûng Sao Traéng vôùi tinh thaàn nghóa hieäp giuùp ñôõ daân laønh, ñaõ laøm cho nhöõng tay cöôøng haøo aùc baù vaø chính quyeàn Phaùp phaûi nhieàu phen boái roái, taïi mieàn luïc tænh haäu giang, Nam Vieät Nam. Naêm 1960, ñeå höôûng öùng phong traøo thanh nieân voõ thuaät, oâng ñaõ chính thöùc thaønh laäp Hoäi Voõ Laâm Vieät Nam vaø sau ñoù thu nhaän ñöôïc boán vò ñeä töû taâm ñaéc nhö Giaùo Sö Vuõ Ñöùc, Giaùo sö Huøng Phong, Giaùo Sö Haøng Thanh, vaø Giaùo sö Nguyeãn Thieân Taøi. Maõi ñeán naêm 1970, oâng lui veà aån daät chöùc vuï Chöôûng Moân Phaùi Voõ Laâm Vieät Nam ñaõ ñöôïc oâng chính thöùc truyeàn laïi cho Giaùo sö Vuõ Ñöùc (AÂu Vónh Hieàn) ñeå tieáp tuïc coâng vieäc phaùt trieån moân phaùi. Veà sau, ñeå tìm nguoàn an laïc nôi choán thieàn, Thieän Taâm Thieàn Sö ñaõ truï trì taïi chuøa Phaùp Hoa, Saøi Goøn.

Ngoaøi ra, moät soá caùc vò voõ sö Vieät Nam laõo thaønh noåi danh nhö Thaày Voõ Döït (1870 – 1958), hieäu laø Nam Nghóa, ngöôøi laøng An Dinh quaän Bình Kheâ. Thaày Hoà Nhu (1890 - ?) hieäu Hoà Ngaïnh ngöôøi laøng Thöôïng Truyeàn, quaän Bình Kheâ gioûi veà coân phaùp. Thaày Ñaøon Phong vaø Thaày Taøu Saùu ôû quaän Bình Kheâ gioûi veà quyeàn cöôùc. Thaày Trieäu Thuùc Lang ôû quaän Döông Ñoâng ñaûo Phuù Quoác. Thaày cöû nhaân Tröông Thaïch (1880 - ?) ôû Bình Ñònh. Thaày cöû nhaân Ñinh Caùc (1880 – 196?) ngöôøi Qui Nhôn. Thaày Naêm Soai (1880 – 197?) ngöôøi Baïc Lieâu. Thaày Saùu Khaù (1885 – 196?) vaø caùc thaày Tö Coâng, Hai Sình ñeàu ôû Baïc Lieâu. Voõ sö Huyønh Kim Heân (1905 – 1980) hieäu laø Maõ Thanh Long ngöôøi ôû Baïc Lieâu veà sau cö nguï taïi Hoøa Höng, Saøi Goøn. Thaày Haøn Baùi saùng toå heä phaùi Haøn Baùi. Thaày Vuõ Baù Oai (1901 – 28/1/2001) keá nghieäp thaày Haøn Baùi thaønh laäp voõ ñöôøng Haøn Baùi taïi Saøi Goøn. Thaày Truong Thanh Ñaêng (1895 – 197?) hieäu Sa Long Cöông ngöôøi tænh Phan Thieát, veà sau cö nguï taïi Saøi Goøn. Thaày Hoà Hôïi (1896 - ?) saùng laäp Hoäi Cöûu Long Voõ Ñaïo taïi Saøi Goøn. Thaày Baûy Neáp ngöôøi quaän Caàn Ñöôùc, Nam Vieät Nam veà sau laø cö só taïi tænh Gia Ñònh.

Trong thôøi Phaùp thuoäc, moân quyeàn anh ñöôïc du nhaäp vôùi kyõ thuaät tay ngheà ñaám giaûn tieän vaø raát ñöôïc söï ngöôõng moä cuûa quaàn chuùng ngöôøi Vieät. Vaøo giöõa thaäp nieân 1960 – 1970, caùc voõ sö huaán luyeän quyeàn anh ñaùng keå nhö Minh Caûnh, Huyønh Tieàn, Kidemsey, Traàn Moäng Laân, Nguyeãn Son, Lyù Huyønh, Minh Thaønh, ... Boä moân quyeàn anh ñöôïc hoaït ñoäng döôùi söï chaêm soùc cuûa Toång Cuoäc Quyeàn Thuaät Vieät Nam. Toång cuoäc naøy ñaõ ñöôïc thaønh laäp vaøo naêm 1956 taïi Saøi Goøn do söï goùp maët cuûa caùc voõ sö vaø voõ só thuoäc nhieàu moân phaùi voõ thuaät Vieät Nam khaùc nhau.

Ngoaøi ra vaøo naêm 1960, caùc vò voõ sö coøn thaønh laäp Toång Hoäi Nghieân Cöùu Voõ Hoïc Vieät Nam vôùi öôùc voïng ñeå khaûo cöùu caùc ngaønh voõ thuaät Vieät Nam. Trong suoát 15 naêm (1960 – 1975) thaønh hình, toång hoäi naøy khoâng coù moät bieåu hieän naøo ñaùng ñöôïc ghi nhaän. Phaàn lôùn noå löïc hoaït ñoäng voõ thuaät Vieät Nam trong quaûng ñaïi quaàn chuùng ñeàu do coâng trình cuûa Toång Cuoäc Quyeàn Thuaät Vieät Nam ñaåy maïnh, döôùi söï yeåm trôï cuûa chính quyeàn thanh nieân. Maëc duø coù raát nhieàu voõ phaùi Vieät Nam hoaït ñoäng son song vôùi Toång Cuoäc Quyeàn Thuaät Vieät Nam, nhöng chæ coù vaøi voõ phaùi ñaït ñöôïc söï toå chöùc moät heä thoáng voõ ñöôøng qui cuõ, thu huat ñöôïc nhieàu voõ sinh treân toaøn quoác nhö Hoäi Voõ Thuaät Vovinam, do Voõ Sö Nguyeãn Loäc saùng laäp, veà sau voõ sö Leâ Saùng keá nghieäp; hoäi Voõ Laâm Vieät Nam do laõo sö Ñoaøn Taâm AÛnh (phaùp danh Thieän Taâm Thieàn Sö) saùng laäp, veà sau giaùo sö Vuõ Ñöùc keá nghieäp; Hoäi Cöûu Long Voõ Ñaïo do voõ sö Hoà Hôïi saùng laäp, ...

Naêm 1945, sau khi quaân ñoäi Nhaät Baûn thaéng Phaùp taïi Vieät Nam, cuõng nhö tinh thaàn voõ só ñaïo Nhaät vang danh khaép theá giôùi, moân voõ Nhaät noåi danh luùc baáy giôø laø moân Nhu Ñaïo (Judo) vaø Nhu Thuaät (Jiu-Jittsu) raát ñöôïc ngöôøi Vieät Nam haâm moä. Vò voõ sö ngöôøi Nhaät ñaàu tieân ñeán giaûng daïy Nhu Ñaïo taïi Vieät Nam laø voõ sö Yonka, veà sau laïi coù caùc voõ sö Watanabe, voõ sö Ishikawa. Naêm 1948, giaùo sö Hoà Caåm Ngaïc trôû veà nöôùc sau 5 naêm du hoïc taïi Nhaät Baûn. Giaùo sö Hoà Caåm Ngaïc laø ngöôøi Vieät Nam ñaàu tieân ñaõ toát nhieäp moân Nhu Ñaïo taïi tröôøng Ñaïi hoïc Nhu Ñaïo Kodokan, Nhaät Baûn. Ngoaøi ra oâng coøn toát nghieäp caùc boä moân voõ Nhaät khaùc nhö Karatedo (KHoâng thuû ñaïo) thuoäc tröôøng phaùi Yosheikan. Vaøo naêm 1956, giaùo sö Hoà Caåm Ngaïc ñaõ xuaát baûn quyeån Nhu Ñaïo Taïp Phöông. Vaøo naêm 1955, Giaùo sö Phaïm Lôïi töø Phaùp veà Vieät Nam vaø ñaõ xuaát baûn quyeån Kyõ Thuaät Nhu Ñaïo vaøo naêm 1956. Ngoaøi ra coøn coù moät soá giaùo sö Nhu Ñaïo ñaùng keå nhö giaùo sö Ñaëng Thoâng Trò, giaùo sö Phan vaên Quan, giaùo sö Thaùi Thuùc Thuaàn, giaùo sö Vöông Quang Ba, thöôïng toïa Thích Taâm Giaùc. Nhöõng vò giaùo sö Nhu Ñaïo vöøa keå treân ñeàu laø nhöõng vò ñaõ goùp coâng thaønh laäp Toång Cuoäc Nhu Ñaïo Vieät Nam vaøo naêm 1956. Rieâng giaùo sö Ñaëng THoâng Trò ngoaøi moân Nhu Ñaïo, oâng coøn laøm giaoù sö Aikido ñaàu tieân ñaåy maïnh phong traøo Hieäp Khí Ñaïo taïi Vieät Nam. Vaøo naêm 1964 baøo ñeä cuûa giaùo sö Trò laø giaoù sö Ñaêng Thoâng Phong thaønh laäp Toång Cuoäc Hieäp Khí Ñaïo Vieät Nam.

Vaøo naêm 1960 quaân ñoäi vieãn chinh Ñaïi Haøn ñeán tham chieán choáng coäng saûn taïi Vieät Nam, moân voõ Ñaïi Haøn Taekwondo (Thaùi Cöïc Ñaïo) do töôùng Choi Hong Hi laõnh ñaïo ñaõ ñöôïc chính quyeàn quaân ñoäi VNCH yeåm trôï phaùt ñoäng moân voõ naøy trong quaûng ñaïi quaàn chuùng. Sau ñoù Toång Cuoäc Thaùi Cöïc Ñaïo Vieät Nam ñöôïc ra ñôøi do Trung Taù Phaïm Vaên Cö laøm chuû tòch saùng laäp. Ñeán nieân khoùa 1973 – 1975, Ñaïi taù Traàn Thanh Ñieàn keá nhieäm chöùc chuû tòch Toång Cuoäc Thaùi Cöïc Ñaïo Vieät Nam. Moân voõ Thaùi Cöïc Ñaïo ñaõ lôùn maïnh taïi Vieät Nam trong cao traøo thanh nieân khoûe vôùi nhieàu voõ phaùi traêm hoa ñua nôû.

Caên cöù vaøo lòch söû tranh ñaáu Vieät Nam, voõ hoïc coå truyeàn Vieät Nam laø moät neàn taûng caên baûn cho quaân söï quoác phoøng. Do ñoù, voõ hoïc ñaõ ñoùng moät vai troø raát quan troïng trong vaän maïng thònh suy cuûa ñaát nöôùc. Keå töø thöôïng coå thôøi ñaïi, vaøo ñôøi vua Huøng Vöông laäp quoác, maëc duø con ngöôøi chöa bieát duøng chöõ vieát ñeå ghi cheùp laïi söï dieãn tieán cuûa voõ hoïc nhöng nhôø vaøo moät soá di tích cuûa caùc moùn binh khí nhö buùa, rìu, dao, duøi, caøo, troáng ñoàng vaø moät soá tranh aûnh chieán ñaáu ñöôïc khaéc veõ treân nhöõng phieán ñaù taïi caùc vuøng ñaát thuoäc Baéc Vieät Nam, ñöôïc tìm thaáy bôûi caùc nhaø khaûo coå ñaõ noùi leân ñöôïc phaàn naøo khoa voõ hoïc laäp quoác cuûa toå tieân ngöôøi Vieät Nam.

Vôùi voán lieáng caên baûn khoa voõ hoïc laäp quoác ñaàu tieàn, sau ñoù trong caùc dòp giao tieáp vôùi laân bang, ngöôøi Vieät ñaõ bieát khoân kheùo thaùi naïp caùi hay cuûa ngöôøi ñeå bieán cheá vaø ñoàng hoùa vaø saéc thaùi rieâng bieät cuûa mình. Ñieån hình laø söï aûnh höôûng ôû neàn voõ hoïc Trung Hoa vaø AÁn Ñoä xuyeân qua caùc nhaø truyeàn giaùo, hoaëc caùc quaàn binh ngöôøi Trung Hoa trong thôøi kyø moät ngaøn naêm Baéc thuoäc. Ñeå roài sau ñoù neàn voõ hoïc kieán quoác ñöôïc phaùt huy trong caùc trieàu ñaïi Ngoâ, Ñinh, Leâ, Lyù, Traàn, Nguyeãn... Maõi ñeán theá kyû 17, ngöôøi AÂu Chaâu ñeán buoân baùn vaø truyeàn ñaïo Thieân Chuùa taïi Vieät Nam, vaø ñeán theá kyû 19, cuoäc tranh chaáp baèng voõ löïc giöõa Vieät Nam vaø Phaùp buøng noå, neàn voõ hoïc kieán quoác cuûa Vieät Nam ñaõ bò voâ hieäu hoùa tröôùc ñaïn suùng oáng toái taân cuûa Phaùp. Sau ñoù, Vieät Nam phaûi chòu ñöïng hôn taùm möôi naêm leä thuoäc ngöôøi Phaùp. Trong thôøi gian tieáp xuùc vôùi ngöôøi AÂu Chaâu, ngöôøi Vieät ñaõ hieåu ñöôïc raèng söï tieán hoùa cuûa nhaân loaïi treân theá giôùi hieän nay ñaõ böôùc qua moät kyû nguyeân tieán boä môùi treân nhieàu phöông dieän. Cuõng nhö voõ hoïc coå truyeàn vôùi göôm giaùo laøm caên baûn, khoâng coøn laø moät yeáu toá chính yeáu thích nghi cho quaân söï quoác phoøng nöõa, maø ñaõ ñöôïc thay theá baèng nhöõng ñaïn döôïc, suùng oáng toái taân hieân ñaïi hoùa quaân söï vôùi nhöõng kyõ thuaät chieán tranh maùy moùc. Keå töø ñoù, neàn voõ hoïc kieán quoác cuûa Vieät Nam khoâng coøn ñoùng moät vai troø chính yeáu quaân söï trong lòch söû maø ñaõ bieán theå trôû thaønh moät boä moân theå thao töï veä cuõng nhö caùc boä moân theå thao thuaàn tuùy khaùc, nhaèm muïc ñcíh phuïng söï cho phong traøo khoûe cuûa nöôùc nhaø, theâm phaàn phong phuù.

Gs Vuõ Ñöùc