DAÏO KHUÙC ÑEÂM TRÖÔØNG

Ñoã Bình

Phaûi chaêng nhöõng aâm thanh hoaø trong thieân nhieân laø moät baûn giao höôûng tuyeät vôøi maø taïo hoaù ñaõ ban cho con ngöôøi, hay ñoù chæ laø caûm xuùc cuûa taâm hoàn ngheä só ñaõ phoái hôïp caùc aâm thanh thaønh moät thöù ngheä thuaät goïi laø aâm nhaïc?

Thoaùng nhöõng caùnh buoàm xa xaêm löôùt soùng daàn khuaát boùng hoaøng hoân, hay tieáng möa buoàn tí taùch treân maùi tranh trong xoùm ngheøo… Hình aûnh aáy cuõng ñuû gôïi nguoàn caûm höùng cho ngheä só vuùt hoàn taän choán ngaøn khôi ñeå nghe truøng döông thì thaàm lôøi bieån caû, hay tieáng möa buoàn than thôû! Taâm hoàn ngheä só nhaïy beùn, long lanh nhö moät gioït nöôùc trong naéng. Söï rung ñoäng theo nhòp con tim tuy coù khaùc nhau nhöng vaãn hoaø nhaäp cuoäc soáng. Tình yeâu vaø queâ höông laø nhöõng nguoàn saùng taùc voâ taän cuûa ngheä só. Nhaát laø nhöõng ai ñaõ töøng chöùng kieán söï thaêng traàm cuûa ñaát nöôùc. Coù leõ khoù maø queân ñöïôc nhöõng maát maùt, chia ly, ñoå vôõ cuûa chieán tranh… Cuoäc ñoåi ñôøi bi thaûm daãn ñeán caûnh nguïc tuø vaø böôùc löu vong… Noãi ñau thöông aáy ñaõ baät leân nhöõng hình noát, tieát taáu gieo cung baäc thaønh baûn hoaø taáu mang chung giai ñieäu laø: "tieáng naác ngheïn cuûa taâm hoàn"!

Trong doøng lòch söû taân nhaïc Vieät Nam ñaõ coù hôn nöõa theá kyû khôûi töø nhöõng nhaïc só ñaàu tieân nhö Nguyeãn Vaên Tuyeân, Nguyeãn Xuaân Khoaùt, Leâ Yeân, Döông Trieäu Töôùc, Thaåm Oaùnh, Vaên Chung, Leâ Thöông, Hoaøng Quyù… Nhöõng giai ñieäu tieàn chieán cuûa doøng nhaïc laõng maïn daàn daàn bò chìm vaøo khoâng khí chieán tranh ñaày maùu löûa! Nhöõng khuùc ca vaøng laéng saâu vaøo hoàn khaùch moä ñieäu, nhöôøng choã cho moät loaïi nhaïc khaùc ñöôïc goïi laø thôøi trang ñaõ dieãn taû caùi thöïc traïng cuûa xaõ hoäi bò cuoán huùt bôûi nhöõng quyeán ruõ vaät chaát nhaèm chaïy troán söï vaây haõm cuûa voøng khoùi löûa chieán tranh maø cao ñieåm vaøo giöõa thaäp nieân 60. Chính ôû thôøi ñieåm khoác lieät naøy, laøng taân nhaïc mieàn Nam xuaát hieän nhieàu ca khuùc queâ höông tröõ tình ñöôïm chaát laõng maïn chieán ñaáu qua nhieàu theå ñieäu: Slow nheï nhaøng, Blues laõng maïn buoàn teâ taùi xuaát phaùt töø doøng nhaïc jazz hay theå ñieäu boleùro, rumba, tango habanera dòu daøng phaûng phaát noãi hiu haét voïng theo nhòp soùng voã töø nhöõng haûi ñaûo xa xaêm beân kia bôø ñaïi döông keát thaønh cung baäc gaàn guûi vôùi daân ca Vieät Nam ñeå dieãn taû thaân phaän con ngöôøi qua giai ñieäu traàm boång nguõ cung. Tieáng nhaïc keøn ñoàng trong ñieäu blues vuùt leân töø moät quaùn vaéng beân ñöôøng nghe naõo neà, u uaát, dieãn taû taâm traïng moät ngöôøi lính traän nghæ pheùp trôû veà thaønh phoá, laïc loõng giöõa choán phoàn hoa ñoâ thò ñaày aùnh ñeøn maøu. Nôi ñoù coù moät lôùp ngöôøi soáng voäi vaõ, buoâng thaû trong men röôïu, khoøi thuoác, vuõ tröôøng maø queân hieän traïng ñaát nöôùc ñang mòt muø khoùi löûa… Phaàn ñaát töï do ñang baáp beânh tröôùc söï maát coøn!

Söï rung ñoäng cuûa moãi nhaïc só tuy coù khaùc nhau veà caûm nhaän vaø caùch dieãn ñaït, nhöng nhöõng ca khuùc thôøi chieán döôøng nhö laïi gaàn guõi nhau, quyeän vaøo nhau veà caáu truùc laãn giai ñieäu. Phaûi chaêng söï ñoàng ñieäu ñoù ñaõ bieán nhöõng caûm aâm thaønh doøng nhaïc lieân khuùc ñi vaøo loøng ngöôøi sau naøy?

ÔÛ mieàn Nam, thôøi kyø nhaïc thôøi trang cöïc thònh tröôùc 75 goàm nhöõng ca khuùc coù noäi dung: Tình yeâu, queâ höông ly loaïn, taâm söï ngöôøi lính, tình yeâu ñoâi löùa ñöôïm maøu saéc dang dôû, bieät ly v.v… ñöôïc phoå bieán haøng ngaøy treân caùc baêng, ñaøi… Do nhu caàu phaùt trieån vaên hoaù vaø tuyeân truyeàn, chính phuû mieàn Nam ñaõ khuyeán khích giôùi vaên ngheä só ñöôïc quyeàn töï do saùng taùc nhaèm phaûn baùc laïi neàn vaên ngheä cöôõng baùch cuûa mieàn Baéc ñang bò o eùp moät chieàu, ñieån hình laø vuï aùn " Nhaân Vaên Giai Phaåm", giôùi ngheä só khoâng nhöõng bò caám saùng taùc maø coøn bò caàm tuø nhieàu naêm daøi! Trong khi aáy, nhöõng nhaïc phaåm thôøi trang ôû mieàn Nam thi nhau nôû roä. Ñaây laø cô hoäi cho nhöõng con buoân vaên ngheä laøm giaøu, khai thaùc böøa baõi, quaù ñoä, khieán cho ngöôøi nghe caûm thaáy nhaøm chaùn vaø hôø höõng vôùi nhöõng nhaïc phaåm thôøi ñaïi! Ñoù laø chöa keå nhöõng nhaïc phaåm vieát voäi ñeå tung ra thò tröôøng, hoaëc nhöõng nhaïc phaåm vieát xong chöa raùo möïc ñaõ baùn ñöùt baûn quyeàn cho ngöôøi khaùc ñöùng teân… neân nhaïc thôøi trang tuy coù raàm roä khaép nôi nhöng vaãn bò nhìn moät caùch phieán dieän, hôøi hôït! Trong khi ñoù, doøng nhaïc coù tính chaát thính phoøng trôû neân khan hieám chæ xuaát hieän ôû nhöõng tuï ñieåm quaùn nhaïc sinh vieân hoaëc nhöõng ñeâm nhaïc chuû ñeà do vaên ngheä só thöïc hieän. Nhöng cuõng ôû thôøi ñieåm chieán tranh höøng höïc löûa aáy, neáu baïn chæ caàn rôøi xa thaønh phoá mình cö nguï ít ngaøy hoaëc bò ñoäng vieân vaøo quaân ñoäi hay baïn ñang haønh quaân nôi röøng saâu nuùi thaúm… vaøo nhöõng luùc döøng chaân, tình côø thoaùng nghe laïi nhöõng gioïng ca truyeàn caûm cuûa ngöôøi ca só quen thuoäc ngaøy naøo ñang nöùc nôû qua ca khuùc thôøi ñaïi phaùt ra töø moät maùy thu thanh nhoû trong saéc ba loâ cuûa ngöôøi baïn chieán ñaáu, chaéc haún baïn khoâng khoûi buøi nguøi xao xuyeán veà moät khung trôøi kyû nieäm maø chính ca khuùc aáy boãng trôû neân thaân thöông gaàn guõi. Töøng lôøi ca, ñieäu nhaïc theo chaát gioïng cuûa ca só ñaõ len vaøo da thòt thaám vaøo maïch maùu, khieán hoàn ta ngaây ngaát! Do doù, giaù trò ñích thöïc cuûa moät taùc phaåm khoâng haún ôû lôøi khen tieáng cheâ, maø tuyø thuoäc vaøo chính baûn theå cuûa taùc phaåm coù thöïc ñi vaøo loøng ngöôøi hay khoâng?

Phaûi chaêng ngheä só vaø taùc phaåm laø hai thöïc theå taùch rôøi nhau nhöng laïi khaéng khít, coù chung moät nieàm baát haïnh chöùa ñaày ruûi ro, bò vuøi daäp vì ngoä nhaän?! Taâm hoàn ngöôøi ngheä só chaân chính raát phoùng khoaùng, bao dung, yeâu thieân nhieân, tha nhaân, yeâu cuoäc ñôøi, duø ñôøi muoân cay ñaéng…Vaø yeâu töï do nhö hôi thôû maïch soáng! Nhöõng tinh hoa vaên ngheä saùng röïc giöõa voøm trôøi mieàn Baéc moät thôøi, khoâng nhöõng ñöôïc ca ngôïi veà taùc phaåm maø coøn ôû phong caùch ngheä só nhö: Vaên Cao, Höõu Loan, Quang Duõng, Traàn Daàn, Leâ Ñaït, Hoaøng Caàm, Phuøng Quaùn, Phuøng Cung Thuî An, Phan Khoâi…Hoï ñaõ töøng aáp uû hoaøi baõo ñöôïc töï do saùng taïo, nhöng mô öôùc aáy chæ laø maây khoùi! Nieàm vui chaúng bao laâu ñaõ bò baïo löïc nhaân danh chuû nghóa vaø quyeàn lôïi Ñaûng boùp cheát maàm soáng cuûa muoân ñoaù hoa vaên ngheä xöù Baéc…Vaø töø ñaáy nhöõng vì sao saùng kia ñaõ taét lòm trong taêm toái, buoàn thaûm!

Phaûi chaêng ngay nhöõng luùc taùc phaåm ôû vò theá saùng choùi nhaát taùc giaû vaãn caûm thaáy coâ ñôn vaø ñaõ nghe töøng con chöõ nhoaø theo boùng thôøi gian torng laõng queân hôø höõng cuûa ngöôøi ñôøi?! Ñoù laø chöa leå coøn bieát bao ngöôøi taøi hoa khaùc vieát xong taùc phaåm ñaõ khoâng may maén ñöôïc trình laøng, ra maét coâng chuùng vì nhieàu lyù do maø trong ñoù coù caû lyù do taùc giaû vieát cho mình hoaëc baøi vieát coù yù töôûng khaùc quan ñieåm chính kieán neân chòu söï haåm hiu vaø muïc raõ vôùi thôøi gian!

Soá phaän cuûa moät taùc phaåm chìm noåi tuyø theo taùc ñoäng cuûa xaõ hoäi. Sau 75, ngoïn löûa baïo löïc ñaõ thieâu ruïi maïch soáng cuûa vöôøn hoa vaên ngheä mieàn Nam! Bieát bao vaên ngheä só, tinh hoa cuûa ñaát nöôùc bò töôùc ñoaït ngoøi buùt, khoâng nhöõng theá coøn bò ñaøy aûi, caàm tuø maø coù nhieàu ngöôøi ñaõ cheát trong traïi taäp trung nhö: Hoà Höõu Töôøng Nguyeãn Maïnh Coân, Phaïm Vaên Sôn, Hieáu Chaân, Ngoïc Thöù Lang, Döông Huøng Cöôøng, Minh Voà, Thuïc Vuõ, Minh Kyø, Hoà Ñình Phöông…hoaëc ñöôïc thaû ñeå veà nhaø cheát nhö Vuõ Hoaøng Chöông…Baïo löïc coù theå cöôùp ñi maïng soáng cuûa con ngöôøi, nhöng vaãn khoâng theå naøo huyû dieät ñöôïc taâm hoàn ngheä só chaân chính vaø nhöõng ngöôøi yeâu töï do. Nhöõng höông thôm ñoù vaãn coøn ñoïng vôùi thôøi gian.

ÔÛ phöông trôøi vieãn xöù, thôøi gian troâi nhanh nhö maây thoaûng! Nhìn haï ñeán, thu ñi, ñoâng taøn tuyeát rôi, xuaân veà hoa laù naåy maåm…ñoâi khi nghó veà thaân phaän ngöôøi chôït phaùt hieän ra nhöõng maát coøn quanh ta! Khoùi löûa thôøi chinh chieán môùi hoâm naøo nay ñaõ thaønh coå tích. Chuyeän queâ höông ñaày huyeàn thoaïi laãn ñaéng cay vaãn coøn ræ maùu! Haøng caây xanh boùng maùt vaø thaønh phoá coù doøng soâng nhoû…Taát caû ñeàu boû laïi?!…Duy chæ coù lôøi ca, tieáng haùt vaø kyû nieäm xöa laø coøn mang theo. Nhieàu luùc ñoïc laïi quyeån saùch cuõ, nghe laïi cuoán baêng xöa, caû khung trôøi thô moäng thuôû naøo nhaäp vaøo trang saùch, theo tieáng haùt hieän veà. Quanh ta chöøng nhö soáng laïi nhöõng phuùt giaây eâm ñeàm cuûa dó vaõng, duø raèng trong ñoù coù laãn nhöõng gioït nöôùc maét queâ höông! Xin thaønh kính thaép neùn höông töôûng nieäm nhöõng vaên ngheä só moät ñôøi yeâu töï do, ñaõ cheát vì nguïc tuø CS! Xin caûm ôn nhöõng ngheä só ñaõ vieát leân nhöõng giai ñieäu buoàn cuûa daân toäc, lôøi ca vaø tieáng haùt ñaõ xoa dòu moät phaàn naøo noãi coâ ñôn nhôù nhaø treân böôùc ñöôøng tha höông.

Ñoã Bình