Nguyeân taùc cuûa ñaïi vaên haøo Trung quoác Loã Taán

Ñaëng Vaên Nhaâm chuyeån ngöõ

Sau ñaây laø vaøi haøng giôùi thieäu veà taùc giaû LOÃ TAÁN. OÂng sanh naêm 1881, teân thaät laø Chu Söû-Yeân. OÂng ra ñôøi trong moät gia ñình hoïc thöùc, nhöng sau khi thaân phuï oâng qua ñôøi ñaõ chaúng ñeå laïi cho meï con oâng moät taøi saûn gì. Gia phong raát ñaïm baïc. Caûnh meï goaù con coâi voâ cuøng khoù khaên , khoå sôû. Nhöng veà sau, nhôø baø meï sieâng naêng taàn taûo, oâng cuõng ñaõ ñöôïc nuoâi aên hoïc ñeán nôi ñeán choán. OÂng ñaõ ñöôïc ñi du hoïc ôû Nhaät Baûn veà ngaønh y khoa.

Sau khi cuoäc caùch maïng naêm 1911 thaønh coâng, oâng veà ôû Baéc Kinh, ñoùng moät vai troø quan troïng trong coâng cuoäc thöùc tænh giôùi trí thöùc Trung Hoa. OÂng laø moät taùc giaû vieát truyeän ngaén ñöôïc öa chuoäng nhaát, vaø ñaõ taïo ñöôïc moät aûnh höôûng vó ñaïi trong quaàn chuùng ...

***

Khoâng khí nhöõng ngaøy cuoái naêm ñaõ trôû neân roän ròp khaùc thöôøng. Moãi ngaøy qua söï roän ròp naùo nöùc caøng gia taêng theâm cöôøng ñoä. Nhaát laø trong nhöõng ngaøy gaàn keà 30 teát , nhöõng aâm thanh hoãn ñoän, oàn aøo, laïi caøng theâm kyø laï, khoù taû.

Trong baàu khoâng khí khaùc thöôøng ñoù ,moät ñeâm kia toâi ñaõ trôû laïi xaõ Loä Chinh, queâ höông toâi, ñeå aên teát theo thöoøng leä. Toâi goïi nôi ñoù laø queâ höông , nhöng thöïc söï toâi chaúng coù gia ñình, nhaø cöûa gì ôû ñoù caû. Toâi veà ñoù ,taïm truù nôi nhaø ngöôøi chuù, lôùn hôn toâi ñeán möôøi maáy tuoåi, maø toâi thöôøng goïi laø "Chuù Lao Töù ", hay coøn goïi laø "oâng Haøn Lao Töù ", moät chöùc haøm maø chuù ñaõ daønh tieàn ñeå mua, laøm cho nôû maët nôû maøy vôùi baø con thieân haï. Vì gia ñình chuù thuoäc vaøo haøng khaù gæa. Chuù laïi coù tính raát baûo thuû, yeâu thích nhöõng danh vò, chöùc töôùc, vaø nhaát laø ñaëc bieät toân troïng nhöõng phong tuïc coå truyeàn .

Laàn naøy toâi nhaän thaáy chuù coù veû hôi giaø hôn xöa. Sau khi chaøo hoûi qua loa, chuù cuõng noùi, toâi trong coù veû maäp maïp hôn ngaøy tröôùc. Vì tuoåi taùc vaø taùnh tình khaùc bieät, neân toâi vôùi chuù Lao Töù khoâng maáy hoaø hôïp, nhöng cuõng chaúng coù gì xung khaéc.

Hoâm sau, toâi thöùc daäy raát muoän. Sau khi aên côm tröa, toâi ñi thaêm baø con thaân quyeán vaø maáy ngöôøi baïn trong vuøng. Maáy ngaøy lieàn sau ñoù toâi cuõng tieáp tuïc ñi thaêm nhö theá. Toâi thaáy haàu nhö moïi ngöôøi ñeàu coù veû giaø hôn chuùt ñænh, nhöng chaúng coù thay ñoåi gì quan troïng. Nhaát laø ai cuõng toû ra raát baän roän trong nhöõng ngaøy cuoái naêm, lo naáu nöôùng coã baøn, ñeå cuùng gioã toå tieân, oâng baø, cha meï, nhöõng ngöôøi trong gia toäc ñaõ khuaát boùng. Ñaây laø nhöõng ngaøy ñaïi leã ôû Loä Chinh. Moïi ngöôøi ñeàu coá gaéng toû loøng kính tín,vaø baûo toàn truyeàn thoáng gia tieân, cuøng vôùi nhöõng tuïc leä coå truyeàn. Ngöôøi ta ñua nhau gieát gaø, gieát vòt, mua thòt heo ,laøm nhöõng moùn aên ngon ñeå baøy leân baøn thôø gia tieân. Ñoâi tay cuûa maáy ngöôøi ñaøn baø, con gaùi ñeàu ñoû öûng, vì phaûi daàm laâu trong nhöõng chaäu nöôùc soâi ñeå laøm loâng gaø, loâng vòt.

Töø saùng ngaøy 30 teát, treân baøn thôø gia tieân luùc naøo cuõng saùng tröng ñeøn , neán vaø khoùi nhang toûa muø mòt. Nhöõng ngöôøi ñaøn oâng quyø laïy tröôùc baøn thôø, khaán vaùi toå tieân, môøi nhöõng ngöôøi khuaát boùng veà cuøng höôûng thuï coã baøn do con chaùu ñaõ ñaët ra vôùi taát caû taám loøng thaønh. Sau ñoù laø nhöõng traøng phaùo noå roøn tan, vang reàn trong khoâng khí.

Teát naêm naøo caûnh aáy cuõng laäp ñi laäp laïi gioáng heät, trong khaép moïi nhaø, vaø ôû khaép moïi nôi treân queâ höông toâi. Dó nhieân , ngoaïi tröø nhöõng nhaø ngheøo khoù, khoâng coù tieàn aên, laáy ñaâu ra tieàn mua nhang ñeøn ñeå cuùng quaûi.

***

Buoåi chieàu, sau khi ñi thaêm moät ngöôøi baïn ngoaøi tænh trôû veà, baát ngôø toâi ñaõ gaëp chò Lieân beân con raïch. Maëc duø nhöõng ngöoøi ôû Loä Chinh toâi ñaõ gaëp ñeàu chaúng coù gì thay ñoåi maáy, nhöng rieâng chò Lieân thì khaùc haún. Nöôùc da chò traéng beäch, göông maët hoác haùc nhuoám maøu vaøng ngheä. Troâng chò coù veû tieàu tuî raõ rôøi vaø khoâng coøn ra veû moät ngöôøi ñaøn baø giöõa tuoåi thanh xuaân nöõa. Chò troâng gioáng nhö moät böùc töôïng goã, maø nhaø ñieàu khaéc ñaõ duøng ñeå cöïc taû veû ñau buoàn, khoå sôû cuûa con ngöôøi. Nhìn chò, thaáy ñoâi troøng traéng maét ñoäng ñaäy chaäm chaïp, ngöôøi ta môùi bieát raèng caùi töôïng goã khoå ñau kia laø moät ñoäng vaät coøn soáng. Chò Lieân ñöùng ñoù, moät tay choáng chieác gaäy tre, moät tay caàm caùi roå ñöïng voûn veïn moät caùi cheùn baèng voû döøa khoâ. Hieån nhieân chò ñaõ trôû thaønh moät ngöôøi aên maøy.

Toâi vaãn böôùc ñi, nhöng thaáy chò coøn coá ngoaùi theo, neân toâi döøng chaân laïi, coù yù chôø chò ñeán xin tieàn.

_ Chaøo caäu ñaõ trôû veà.

_ Vaâng.

_ Hay laém! Caäu veà raát ñuùng luùc. Caäu laø moät ngöôøi coù hoïc,hieåu bieát roäng raõi vaø doài daøo kinh nghieäm, xin caäu cho pheùp toâi ñöïôc hoûi moät caâu. Ñöôïc khoâng caäu ? ".

Maëc duø toâi ñaõ töï hoûi vaø öôùc ñoaùn ñeán haøng ngaøn laàn trong ñaàu, nhöng vaãn khoâng theå naøo bieát ñöôïc raèng chò aáy muoán hoûi toâi ñieàu gì. Toâi boãng trôû neân boái roái vaø chæ ñöùng im moät choã.

Chò nhích laïi gaàn toâi hôn moät chuùt, vaø haï gioïng noùi vôùi veû bí maät vaø nghieâm troïng.

_ Caâu hoûi nhö theá naøy ñaây caäu: "Khi ngöôøi ta cheát, linh hoàn coù coøn toàn taïi hay khoâng ?"

Töï nhieân toâi caûm thaáy moät luoàng khí laïnh chaïy daøi trong xöông soáng. Ñoâi maét cuûa chò caém thaúng vaøo maét toâi nhö nhöõng caùi gai. Toâi caûm thaáy voâ cuøng boái roái, hôn caû khi coøn laøø moät ñöaù hoïc troø nhoû ñi thi , coù vò giaùm khaûo ñöùng keá beân, neâu leân moät caâu hoûi baát ngôø .

Vaán ñeà linh hoàn thì toâi ñaâu coù laï gì cho laém.Nhöng toâi phaûi traû lôøi theá naøo ñaây ? Trong moät thoaùng, toâi chôït nhôù ra, nhöõng ngöôøi daân trong vuøng Loä Chinh naøy vaãn thöôøng tin raèng, linh hoàn con ngöôøi , baèng caùch naøy hay caùch khaùc, vaãn coøn toàn taïi. Nhö vaäy , chaéc haún chò Lieân cuõng bò tieâm nhieãm aûnh höôûng cuûa hoï maø tin töôûng nhö hoï. Toâi nghó ,toâi cuõng coù theå traû lôøi chò moät caâu löng chöøng, raèng vaán ñeà aáy haõy coøn laø moät nghi vaán. Nhöng khoâng, toâi thaáy toát hôn neân trao cho chò moät nieàm tin, moät hy voïng , ñeå chò soáng vôùi nieàm hy voïng aáy. Taïi sao toâi laïi nôõ nhaãn taâm ñaët caû moät gaùnh naëng leân ñoâi vai cuûa moät ngöôøi ñaøn baø ñaõ suy nhöôïc ñeán raõ rôøi, vaø ñang phaûi leâ böôùc treân khuùc ñöôøng cuøng cuûa cuoäc ñôøi. Ñeå giuùp chò phaàn naøo, toâi nghó neân traû lôøi laø coù.

Toâi ñaùp:

_ Coù theå. Toâi nghó laø coøn toàn taïi.

_ Nhö vaäy thì cuõng coù caû Ñòa Nguïc nöõa chöù ?.

_ "Ñiaï Nguïc" aø ? Toâi laïi bò theâm moät cuù baát ngôø nöõa. Laàn naøy toâi chæ bieát tìm lôøi an uûi chò. Ñiaï Nguïc aø ? Theo leõ thoâng thöôøng thì chaéc phaûi coù ñiaï nguïc ñaáy. Nhöng veà maët khaùc, ngöøôi ta e raèng khoâng coù. Caùi ñoù ñaâu coù nghóa lyù gì ?

_ Taát caû nhöõng ngöôøi trong moät gia ñình, sau khi ñaõ cheát ñi roài seõ gaëp laïi nhau, dieän ñoái dieän döoùi ñiaï nguïc. Coù phaûi theá khoâng caäu ?

_ "Dieän ñoái dieän" ? Töï nhieân toâi caûm thaáy mình nhö moät keû ngu ñaàn, ngôù ngaån. Taát caû nhöõng hoïc hoûi, khoân ngoan, hieåu bieát cuûa toâi baây giôø boãng trôû thaønh hoaøn toaøn voâ nghóa. Boãng nhieân toâi ñaõ bò taán vaøo theá bí trong moät goùc töôøng, tröôùc ba caâu hoûi khoâng ñaâu. Toâi ñaõ toan töï giaûi thoaùt khoûi caùi voøng troùi buoäc vôù vaån naøy baèng caùch phuû nhaän taát caû nhöõng gì toâi vöøa noùi. Nhöng tröôùc caëp maét ñau khoå , van lôn vaø chöùa ñaày nghieâm troïng cuûa chò ñang chaêm chuù ñaët vaøo toâi, toâi caûm thaáy khoâng theå naøo laøm nhö vaäy ñöôïc.

_ Thöïc söï toâi cuõng chaúng bieát gì nhieàu veà chuyeän ñoù, neân toâi khoâng daùm xaùc nhaän hoaëc laø phuû nhaän .

Chò Lieân khoâng noùi gì theâm nöõa. Lôïi duïng cô hoäi chò coøn ñöùng im laëng, toâi voäi vaøng nhanh chaân raûo böôùc, chuoàn thaúng veà nhaø chuù Lao Töù, vôùi moät taâm tö naëng chóu ray röùt. Toâi cöù nghó laån quaån, coù theå caâu traû lôøi aáy cuûa toâi ñaõ taïo theâm ñau ñôùn cho chò . Nhaát laø trong dòp teát nhaát naøy, trong khi moïi nhaø ñeàu cuùng gioã ,caàu khaån höông linh ngöôøi vaéng maët, vaø moïi gia ñình ñeàu ñoaøn tuï yeân vui ,thì chò ta laïi phaûi keùo leâ cuoäc ñôøi coâ ñôn, leû loi, ñau khoå.

***

Toái hoâm aáy , toâi cöù nghó laån quaån maõi veà caâu chuyeän linh hoàn ngöôøi cheát coù coøn toàn taïi hay khoâng, vaø nhöõng caâu traû lôøi cuûa toâi cho Lieân. Vì theá toâi khoâng muoán gaëp ai khaùc , toâi naèm im laëng moät mình trong phoøng. Nhöng beân tai toâi vaãn thoaùng nghe nhöõng maåu chuyeän vuïn vaët , ñöùt quaõng, chaúng ra ñaàu cuoái gì töø phoøng chuù toâi voïng sang. Döôøng nhö maáy ngöôøi trong nhaø chuù toâi ñang baän thaûo luaän veà moät bieán coá gì khaù nghieâm troïng vöøa môùi xaûy ra, ñaõ khieán cho caû nhaø phaûi böïc doïc khoâng ít. Boãng moät laùt sau taát caû ñeàu im laëng, khoâng ai noùi lôøi naøo, duy moät mình chuù Lao Töù boãng noåi traän loâi ñình quaùt thaùo aàm ó. Chuù coøn neän maïnh goùt treân neàn nhaø , ñeå bieåu loä söï böïc töùc trong loøng, vöøa noùi:

_ Khoâng tröôùc moät ngaøy, khoâng sau moät ngaøy. Choïn ñuùng ngaøy hoâm nay , noù laøm nhö vaäy. Chæ noäi chuyeän naøy thoâi cuõng ñuû chöùng toû noù thuoäc gioáng ngöôøi voâ lieâm sæ roài !

Tính toø moø cuûa toâi boãng bieán maát , thay theá cho caûm giaùc khoù chòu. Toâi caûm töôûng nhöõng lôøi ñay nghieán aáy döôøng nhö coù lieân quan ít nhieàu ñeán toâi. Toâi böôùc qua phoøng ñoù, môû cöûa nhìn vaøo. Moïi ngöôøi ñeàu ñaõ bieán maát. Toâi coá neùn loøng soâi noåi, boàng boät xuoáng, vaø kieân nhaãn ñôïi chôø ,cho ñeán khi coù ngöôøi gia nhaân vaøo chaâm theâm nöôùc soâi vaøo bình traø cho toâi. Tröôùc heát ,toâi muoán söï nghi hoaëc trong loøng toâi ñöôïc giaûi toûa. Toâi hoûi:

_ Hoài naõy, Chuù Lao Töù vöøa noåi traän loâi ñình, ñay nghieán ai vaäy ?

_ Thì chò Lieân , chöù coøn ai vaøo ñaáy nöõa ?!

Teân gia nhaân naøy traû lôøi gioïng nhaø queâ coäc loác.

_ Chuyeän gì vaäy ? Toâi hoûi vôùi veû lo ngaïi.

_ Chò aáy vöøa môùi taét hôi.

_ Chò ta cheát roài aø ?! Theo tuïc leä coå truyeàn nôi ñaây, trong maáy ngaøy Teát chaúng ai daùm duøng ñeán nhöõng danh töø maø ngöôøi ta cho laø ñoäc ñòa, caàn kieâng cöõ nhö: cheát choùc , thaûm hoïa, cöôùp cuûa gieát ngöôøi v.v...Ngöôøi ta phaûi noùi trôù ñi. Nhöng toâi thì chaúng caàn kieâng cöõ caùi quaùi gì. Toâi cöù noùi böøa.

_ Chò ta cheát hoài naøo ?

_ Luùc chaäp toái. Coù theå... Nhöng toâi khoâng bieát chaéc vaøo luùc naøo.

_ Taïi sao maø chò ta cheát ?

-Taïi sao cheát ? Coøn gì khaùc hôn laø ñoùi khaùt, kieät queä !

Teân gia nhaân traû lôøi tænh bô, vaø cuõng chaúng buoàn ngoù maët toâi, noù ñi ra thaúng.Caùi tin chò Lieân vöøa cheát laøm toâi khoâng khoûi kinh hoaûng. Ñeå traán an löông taâm, toâi coá töï nhuû raèng toâi hoaøn toaøn voâ can trong vieäc naøy. Toâi ñeán ngoài beân Chuù Lao Töù, ñònh buïng se õgôïi chuyeän veà caùi cheát cuûa chò Lieân. Nhöng trong khoâng khí cuûa ngaøy 30 teát, toâi caûm thaáy, luùc naøo chuù cuõng ñang soáng kheùp mình trong boán böùc töôøng leã nghi toân giaùo, vaø phong tuïc coå truyeàn, ñaày thieân kieán vaø kieâng cöõ dò ñoan. Hieån nhieân trong luùc naøy toâi khoâng theå naøo khôi leân nhöõng caâu chuyeän coù lieân quan ñeán söï cheát choùc, beänh taät, toäi aùc , cuøng nhöõng ñieàu baát haïnh vôùi chuù. Caû ñeâm hoâm aáy toâi khoâng sao chôïp maét ñöôïc. Toâi ngoài moät mình beân ngoïn ñeøn daàu leo leùt , loøng nghó mieân man ñeán thaân phaän cuûa ngöôøi ñaøn baø baïc phöôùc vöøa naèm xuoáng, nhaém maét ngaøn thu, giöõa luùc khaép nôi trong thieân haï moïi ngöôøi ñang noâ nöùc söûa soaïn cuùng gioã oâng baø, toå tieân vaø ñoát phaùo roän raõ möøng xuaân. Ngöôøi ñaøn baø aáy ñaõ traûi qua moät thôøi kyø sinh soáng döôùi maùi gia ñình naøy. Nay chò ta boãng cheát ñi, vaø bò neùm vaøo moät nôi voâ thöøa nhaän, chaúng khaùc naøo moät moùn ñoà chôi cuûa treû con ñaõ bò vöùt vaøo thuøng raùc khi hö hoûng.

Thöïc ra , toâi chaúng bieát gì veà chuyeän sau caùi cheát , linh hoàn con ngöôøi coù coøn toàn taïi hay khoâng. Nhöng ñieàu maø toâi coù theå noùi quaû quyeát, khoâng sôï nhaàm laãn bao nhieâu laø: nhöõng kieáp ngöôøi nhö kieáp soáng cuûa chò Lieân , thì chaúng neân sinh ra trong coõi ñôøi naøy laøm gì. Nhö theá seõ traùnh cho chò khoûi bò tuûi nhuïc , khoå sôû, vaø phaûi soáng caû moät chuoãi ngaøy daøi töø nhoû cho ñeán khi khoân lôùn, tôùi taän luùc laâm chung chæ toaøn khoå ñau vaø ngheøo ñoùi.

***

Chò Lieân voán khoâng phaûi laø ngöôøi sinh tröôûng ôû Loä Chinh. Vaøo moät naêm xöa, tröôùc muøa ñoâng ñeán, ngöôøi ta thaáy chò theo chaân baø laõo Vöông baùn haøng rong vaøo xoùm, noùi laø ñi kieám vieäc laøm. Luùc aáy , may sao nhaø oâng Haøn Lao Töù cuõng ñang caàn ngöôøi giuùp vieäc. Theá laø baø Vöông ñaõ ñem chò Lieân ñeán giôùi thieäu vôùi vôï choàng oâng Haøn Lao Töù. Chò maëc caùi aùo caùnh maøu naâu vaø caùi quaàn ñen cuõ ñaõ baïc maøu. Treân ñaàu chò quaøng kín moät caùi khaên raèng, loaïi khaên cuûa nhöõng ngöôøi laøm coâng trong vuøng röøng nuùi. Troâng chò khoaûng chöøng môùi ngoaøi hai möôi tuoåi. Nöôùc da ngaêm ñen,ñoâi maù öûng hoàng, chöùng toû moät söùc khoûe tieàm taøng. Theo lôøi baø Vöông thì chò Lieân laø con gaùi cuûa moät baø cuï baïn. Vì choàng cheát sôùm,theo lôøi chò keå, neân chò ñaõ phaûi ñi kieám vieäc laøm ñeå sinh nhai vaø nuoâi meï.

OÂng Haøn Lao Töù nghe noùi , kheõ nhiuù ñoâi loâng maøy, vaø baø vôï oâng ta thaáy theá cuõng hieåu yù choàng. OÂng Lao Töù voán khoâng thích möôùn nhöõng ngöoøi ñaøn baø goaù choàng. Nhöng baø ta quan saùt chò Lieân raát tæ mæ, nhaän thaáy ñoâi tay vaø ñoâi baøn chaân cuûa chò ta vaïm vôõ , to lôùn khaùc thöôøng, chöùng toû chò laø ngöôøi sieâng naêng vaø khoeû maïnh, khoâng keùm gì nhöõng gaõ ñaøn oâng. Hôn theá nöõa ,caëp maét cuûa chò luoân luoân nhìn thaúng vaøo ngöôøi ñoái thoaïi, chöùng toû chò laø ngöôøi thaønh thaät, vaø saün saøng chaáp nhaän soá phaän cuõng nhö moïi hoaøn caûnh cuûa mình, duø laø phaûi laøm vieäc cöïc nhoïc, vaát vaû suoát ngaøy. Vì theá maø baø Lao Töù ñaõ khoâng baän taâm maûy may ñeán caùi nhíu maøy cuûa choàng, quyeát ñònh cho chò Lieân vaøo laøm coâng trong nhaø. Trong 3 ngaøy ñaàu tieân laøm vieäc, chò Lieân ñaõ toû ra voâ cuøng sung söùc vaø caàn maãn. Söùc chò laøm vieäc thöïc söï coøn khoeû maïnh vaø deûo dai hôn caû boïn löïc ñieàn vai u thòt baép, moà hoâi daàu, loâng naùch moät naïm, traø taøu moät hôi. Baø Lao Töù raát haøi loøng, neân vui veû traû coâng cho chò moãi thaùng 400 quan .

Taát caû moïi ngöôøi ñeàu goïi chò caùch thaân maät laø chò Lieân, chaúng ai buoàn hoûi theâm laø chò mang hoï gì. Taùnh tình chò Lieân cuõng chaúng khaùc gì nhöõng ngöôøi noâng daân trong vuøng nuùi bao nhieâu, raát ít noùi, suoát ngaøy im nhö heán. Coù ai hoûi ñieàu gì , baét buoäc phaûi traû lôøi, thì chò chæ ñaùp baèng nhöõng caâu thaät ngaén goïn, ñeán gaàn nhö coäc loác. Maõi ñeán 10 ngaøy sau, maáy ngöoøi trong gia ñình phaûi gaï chuyeän maõi môùi tìm hieåu theâm ñöôïc vaøi chi tieát veà gia caûnh cuûa chò. Chò Lieân hieän coù moät baø meï choàng ñang ôû nhaø, cuøng vôùi moät ngöôøi em trai choàng, nhoû hôn chò ñeán 10 tuoåi, ñang sinh nhai baèng ngheà ñoán cuûi. Coøn choàng chò thì vöøa môùi qua ñôøi vaøo muøa xuaân naêm ngoaùi. Ñoù laø taát caû nhöõng gì maø ngöôøi ta ñaõ phaûi toán nhieàu coâng phu môùi moi ra ñöôïc khoûi cöûa mieäng cuûa chò.

Ngaøy laïi tieáp noái ngaøy, chò Lieân vaãn laøm vieäc caàn maãn, khoâng ngöøng nghæ giaây phuùt naøo, heát ngaøy noï sang ngaøy kia, khoâng moät lôøi than thôû. Taát caû moïi ngöôøi trong xaõ ñeàu khaùo nhau raèng gia ñình oâng Haøn Lao Töù ñaõ kieám ñöôïc moät ngöôøi laøm coâng sieâng naêng, gioûi dan, lanh leï, coøn hôn caû boïn ñaøn oâng. Nhaân dòp ngaøy Teát, moät mình chò Lieân coøn ñaûm ñöông heát moïi vieäc, lau chuøi baøn gheá, queùt doïn saïch seõ trong nhaø ngoaøi ngoõ. Choã naøo cuõng laùng boùng nhö lau nhö li. Treân baøn thôø, chò Lieân cuõng lau chuøi saïch seõ tinh töôm. Maáy boä ñoà thôø, nhö chaân ñeøn, lö nhang baèng ñoàng cuõng ñaõ ñöôïc chò Lieân lau chuøi boùng loaùng. Ngoaøi ra,vaãn moät tay chò coøn laøm gaø, laøm vòt, laøm coã baøn, ñeå cuùng oâng baø caùch raát tinh töôm.

Naêm aáy , khi maáy ngaøy Teát nhaát vöøa qua, chò Lieân böng raù gaïo ra ngoaøi con raïch gaàn nhaø ñeå vo gaïo, boãng chò hôùt haûi böng raù gaïo chaïy maûi veà, vôùi veû ñaày lo sôï hoát hoaûng. Chò keå trong luùc vo gaïo, boãng chò thaáy beân kia bôø raïch xuaát hieän moät ngöôøi ñaøn oâng to lôùn, löïc löoõng, troâng gioáng heät nhö ngöôøi anh em hoï cuûa ngöôøi choàng ñaõ cheát cuûa chò. Chò sôï ngöôøi ñaøn oâng aáy ñeán baét chò ñem ñi. Baø Lao Töù nghe keå cuõng khoâng khoûi giaät mình lo sôï vaø nghi ngôø. Taïi sao haén ta laïi ñeán baét chò ñi ? Baø Lao Töù hoûi nguyeân nhaân,chò Lieân cuõng khoâng chòu traû lôøi gì caû. Khi caâu chuyeän loït ñeán tai oâng Lao Töù ,oâng ta môùi cau maøy vaø noùi:

_ "Chuyeän phieàn thaät. Coù theå laø chò naøy ñaõ boû nhaø troán ñi !"

OÂng Haøn Lao Töù ñoaùn lô mô theá maø truùng phoùc. Chò Lieân ñuùng laø moät goaù phuï ,ñaõ boû nhaø troán ñi. Khoaûng ñoä möôi ngaøy sau,khi moïi ngöôøi ñeàu ñaõ baét ñaàu queân daàn caâu chuyeän vöøa qua, boãng moät hoâm baø Vöông laïi luø luø xuaát hieän. Laàn naøy baø ta cuøng ñi vôùi moät ngöôøi ñaøn baø khaùc, töï nhaän laø meï choàng cuûachò Lieân. Baø giaø naøy coù veû khoân ngoan vaø giaûo hoaït. Baø ta bieát pheùp giao teá vaø bieát caùch môû ñaàu caâu chuyeän. Sau khi ñaõ chaøo hoûi qua loa chuû nhaø, baø ta ñi thaúng ngay vaøo vaán ñeà. Tröôùc heát, baø töï giôùi thieäu laø meï choàng cuûa chò Lieân , nay baø ñeán ñaây ñeå xin ñem chò Lieân veà nhaø. Vì baây giôø laø ñaàu xuaân, coù raát nhieàu vieäc caàn phaûi laøm, nhöng laïi chaúng ai caùng ñaùng. Trong nhaø chæ coù moät ngöôøi ñaõ quaù giaø, yeáu khoâng ñuû söùc, vaø moät ngöôøi quaù treû. Bôûi theá baø ta caàn phaûi ñem chò Lieân veà .

_ Vì chính baø laø meï choàng cuûa chò Lieân ñaõ ngoû lôøi yeâu caàu nhö theá, thì laøm sao chuùng toâi coù theå töø khöôùc ñöôïc ?! OÂng Haøn Lao Töù noùi.

Laäp töùc vôï choàng oâng Haøn Lao Töù tính tieàn löông cuûa chò Lieân. Toång coäng laø 1750 quan. Soá tieàn löông, ñaày moà hoâi vaø nöôùc maét aáy, chò ta ñaõ khoâng daùm tieâu vaøo ñoù moät xu naøo. Baây giôø khoâng coù maët chò Lieân ôû trong nhaø, nhöng vôï choàng oâng Haøn Lao Töù vaø baø meï choàng cuûa chò vaãn töï tieän tính tieàn vaø trao tieàn cho nhau, chaúng caàn ñeám xæa gì ñeán yù kieán cuûa chò. Sau khi ñaõ nheùt tieàn vaøo tuùi, baø meï choàng coøn tom goùp heát aùo quaàn cuûa chò, roài ngoû lôøi caùm ôn vôï choàng oâng Haøn Lao Töù ñeå ra veà. Veû maët baø töôi roùi.

Luùc aáy maët trôøi ñaõ ñöùng boùng, quaù tröa.

Sau khi khaùch ñaõ ñi roài, baø Lao Töù môùi chôït nhôù ñeán chò Lieân, ñaõ ñi ra ngoaøi raïch ñeå vo gaïo töø laâu sao maõi ñeán giôø naøy vaãn chöa thaáy veà. Coù bao giôø chò chaäm chaïp ñeán theá ñaâu. Moïi ngöôøi caûm thaáy coù ñieàu gì baát töôøng , voäi chia nhau tuaù ra ñi tìm. Baø Lao Töù suïc xuoáng beáp, vaøo phoøng nguû, chaúng thaáy gì. OÂng Haøn Lao Tö ùvoäi vaõ phoùng ra phía raïch thì thaáy beân bôø coøn naèm choûng trô caùi raù gaïo.

Theo lôøi keå laïi cuûa moät vaøi ngöôøi ñaõ chöùng kieán taän maét taán tuoàng ñaõ xaûy ra ngoaøi bôø raïch, thì saùng sôùm hoâm nay boãng coù moät chieác thuyeàn ñaõ ñeán ñaäu beân bôø raïch. Laùt sau thì chò Lieân xuaát hieän vôùi raù gaïo treân tay. Chò vöøa cuùi xuoáng, ñònh baét ñaàu coâng vieäc,thình lình coù 2 ngöôøi ñaøn oâng löïc löôõng, xoâng ñeán duøng cöôøng löïc aùp giaûi chò ñi veà phiaù chieác thuyeàn. Nhöõng ngöôøi ñaøn oâng aáy coù veû laø nhöõng ngöôøi vuøng nuùi. Hoï ñaõ cöôõng baùch ñem chò Lieân xuoáng thuyeàn. Thoaït tieân,chò Lieân ñaõ keâu gaøo caàu cöùu nhöng chaúng ai daùm dính daùng vaøo. Giaây laùt sau thì ngöôøi ta khoâng coøn nghe tieáng keâu cöùu cuûa chò nöõa. Chaéc chò ñaõ bò nheùt gieû vaøo moàm. Khi taán tuoàng baét coùc aáy xaûy ra, thì laø luùc baø meï choàng cuûa chò Lieân ñang noùi chuyeän vôùi vôï choàng oâng Haøn Lao Töù ôû trong nhaø.

_ "Nhö theá naøy thì loaïn thaät !" OÂâng Haøn toû veû baát bình, laøu nhaøu. Nhöng sau khi ñaõ suy nghó laïi, oâng diuï gioïng xuoáng ngay, vaø laåm baåm moät mình:"Nhöng xeùt veà khiaù caïnh khaùc thì..."

Hoâm aáy, baø Haøn phaûi naáu côm laáy moät mình vaø thaèng con trai nhoû laø A Níu phaûi chuïm löûa cho meï.

Ñeán chieàu baø Vöông laïi quay trôû laïi.

_ "Loaïn thaät !" OÂng Haøn ñaõ duøng caâu aáy ñeå chaøo baø Vöông.

_ "Ai vaäy ?! Hay quaù ñi maát ! Söï coù maët cuûa baø ñaõ laøm cho chuùng toâi haõnh dieän quaù laém!ø" . Baø Haøn ñang röûa cheùn baùt trong beáp cuõng ngöng tay, giaän döõ noùi khaùy baø laõo moâi giôùi:"Hoâm tröôùc, chính baø laø ngöôøi ñaõ ñem chò aáy ñeán ñaây giôùi thieäu vôùi vôï choàng toâi, roài hoâm nay laïi cuõng chính baø ñaõ daét maáy ngöôøi khaùc ñeán baét chò ta ñi maát. Thöïc laø ñoäng trôøi ñoäng ñaát ! Baø thöõ nghó xem thieân haï seõ nghó nhö theá naøo veà baø ? Boä baø muoán giôõn chôi vôùi vôï choàng toâi hay sao chöù ?"

_ "AÁy cheát, xin baø tha loãi cho ! Chính toâi laø ngöôøi ñaõ bò xí gaït vaø laøm troø heà cho thieân haï cöôøi. Toâi trôû laïi ñaây chính laø ñeå giaûi thích cho oâng baø bieát roõ söï tình. Toâi ñaâu coù bieát chò aáy troán nhaø ra ñi. Chò aáy ñeán nhôø toâi kieám duøm vieäc laøm. Toâi nghó, chò aáy laø ngöôøi chòu khoù. Chöù toâi ñaâu coù ngôø chò ta ñaõ daùm qua maët baø meï choàng, vaø chaúng coøn toân troïng luaät vua leä laøng gì caû. Toâi coøn maët muõi gì maø nhìn oâng baø nöõa. Ñoù laø phaàn loãi veà toâi. Bôûi toâi laø moät muï giaø queâ muøa ngu ñaàn, nheï daï quaù , oâng baø aï ! Nhöng may nhôø gaëp ñöôïc oâng baø laø choã gia giaùo, laïi roäng loøng nhaân ñaïo maø khoâng nôõ quôû phaït naëng neà keû heøn moïn naøy. Vaäy toâi xin ñoäi ôn oâng baø vaø cam ñoan raèng, laàn tôùi toâi seõ tieán cöû ñeán oâng baø moät ngöôøi laøm coâng gioûi gaáp ñoâi chò ta. Nhö theá ñeå buø laïi caùi loãi maø toâi ñaõ vaáp phaûi vöøa roài."

_ "Nhöng...." OÂng Haøn ngaét lôøi baø, nhöng laïi khoâng noùi gì theâm gì nöõa, maø boû ñi choã khaùc.

(coøn tieáp 1 kyø tôùi)

Ñaëng Vaên Nhaâm