Muïc luïc

Ñaïi Chuùng soá 62 - phaùt haønh ngaøy 15/11/2000

BAÏN BIEÁT GÌ VEÀ XÖÙ YEMEN XUYEÂN QUA KINH THAÙNH BIBLE?

Kyõ sö Sagant Phan

Hoûi ñeán chuyeän naøy laø baïn beø giaän laø caùi chaéc, thì Yemen cuõng thuoäc laø xöù Aù raäp, xöù noùng ñoå moà hoâi . daàu, sa maïc khoâ caèn soûi ñaù laâu laâu gioù noùng thoåi vaøo roài . coäng theâm moät buïm caùt vaøo maét vaøo mieäng . roài ra ñöôøng ñuïng toaøn laø tuïi ñöïc röïa neáu coù gaëp quyù baø thì cuõng khaên che phuû maët muõi bieát ai laø Chung voâ Dieäm ai laø Taây Thi Haèng Nga? Coù cuõng nhö khoâng.

Nhöng neáu chuùng toâi noùi xöù naøy coù ngöôøi ñeïp nhaát theá giôùi (thôøi baáy giôø), vaø coù ngöôøi phuï nöõ giaøu nhaát theá giôùi (cuõng thôøi baáy giôø) thì baïn seõ heát giaän lieàn. Roài neáu noùi theâm nöõa coù moät oâng vua thoâng minh nhaát theá giôùi (cuõng thôøi baáy giôø), ñeïp trai, huøng duõng nhaát theá giôùi thì caâu chuyeän seõ . vui lieàn laäp töùc.

Ñoàng thôøi cuõng ñöùng veà phe daân ta ghieàn caøphe caø phaùo thì baïn coù bieát caøphe caø phaùo xöù naøo ngon nhaát theá giôùi khoâng? Xin ñöøng noùi ñeán caøpheâ caøphaùo hieän giôø taïi queâ nhaø. Taïi queâ nhaø hieän giôø daân ta noùi ñeán ñi uoáng caø pheâ thì laø chuyeän khaùc. Nhö caùch ñaây khoâng laâu, taïi thaønh Hoà coù moät ngöôøi con gaùi loaïi yeãu ñieäu thuïc nöõ hoûi caâu naøy: "Anh muoán uoáng caøphe thuoäc loaïi coù nhieàu beøo hay nhieàu boït?" Hoûi caâu naøy laøm mình cöùng hoïng luoân.

Caùi gì nhieàu beøo, caùi gì nhieàu boït? Cho duø teân naøy töøng uoáng caø pheâ loaïi cöùt choàn (noùi xin loãi tröôùc) Ai töøng uoáng loaïi caø pheâ maø vua nghe laø cho baïn leân chaõo daàu lieàn laäp töùc Boä muoán khi quaân phaïm thöôïng haû ? caùi gì maø coù c... choàn trong naøy nöõa ñoù ? Nhöng laàn ñaàu thì ôn ôùn nhöng laàn sau thì ghieàn troïn kieáp. Loaïi naøy chæ daønh cho daân quen vôùi chuû ñoàn ñieàn caøpheâ treân Banmeâthuot hay Pleiku. Hoï nuoâi choàn möôùp (chôù khoâng phaûi choàn hoâi ñaâu. Choàn hoâi caùi gì cuõng hoâi). Hoï cho choàn nhaø ta aên toaøn caø pheâ chín traùi (khoâng aên thì choàn cheát ñoùi raùng chòu) roài choàn ñoùi quaù phaûi aên aên xong thì phaûi thaûi ra. Roài hoï röõa saïch (dó nhieân mình phaûi tin hoï röõa saïch, coøn khoâng tin thì raùng chòu) roài hoï rang hoï xay hoï öôùp muøi vò vaø baùn ñaét voâ cuøng. Ñoù laø caøpheâ choàn loaïi naøy daân ghieàn coù theå phaân bieät caø pheâ choàn hay caø pheâ deâ.

Loaïi caøpheâ ñaét nhaát theá giôùi laø caøpheâ Aùraäp (Arabian Coffee), maø phöông caùch rang cuûa hoï cuõng thuoäc loaïi ngaøn leõ moät ñeâm. Caùch naøy khoâng ai baét chöôùc ñöôïc. Caùch naøy goïi laø phöông phaùp rang caøpheâ cuûa daân AÙRaäp (Arabian Coffee Roasting). Muoán uoáng thì ra samaïc khi chieàu taøn muøa Thu maùt meõ. Hoï ñeám ñaàu ngöôøi, chöøng 4 ngöôøi laø toái ña ngoài xeïp loaïi Aùraäp, kieåu ngoài naøy khaùc kieåu ngoài choàm hoåm cuûa VieätNam, cuõng khaùc kieäu ngoài cuûa Nhaät Baûn ñoù laø kieåu ngoài moät chaân ñôõ moâng coøn chaân kia queïo goùc. Raát khoù teù vaø cuõng raát khoù ñöùng leân, vì teâ caùi caüng gaàn cheát roài. Hoï duøng moät caùi gaùo baèng saét goïng daøi, ñeå caøpheâ hôi löng caùi gaùo ñoù, treân 4 cuïc ñaù samaïc, roài ñoát cuõi leân caùi gaùo ñoù laâu laâu hoï theâm môõ deâ hay daàu oâliu gì gì ñoù, rang ñeàu cho ñeán khi caøpheâ trôû thaønh ñen . Xong roài hoï boû caøpheâ ñoù voâ trong caùi coái ñaù, maø coù ngöôøi töï phuï laø coù töø thôøi Mahomet laän, hoï duøng chaøy nhoû maø ñaâm nhoû cho ñeán mòn nhö boät Roài hoï boû taát caû boät caøpheâ ñoù vaøo trong bình nöôùc noùng ñun tôùi ñun lui cho ñeán khi roùt ra laø vöøa ñuû 4 ly nhoû. Ngon laø caùi chaéc coøn muoán uoáng nöõa thì chôø hoï rang nöõa. Coù ai daùm chôø nhö vaäy khoâng ? Tröø daân thaát nghieäp kinh nieân. Daân AÙRaäp raát haõnh dieän veà Caøpheâ Ñaïo cuûa hoï cuõng nhö daân NhaätBaûn haûnh dieän veà TraøÑaïo cuûa hoï uoáng traø Ñaïo naøy phaûi xoay xoay caùi cheùn ñuùng 3 laàn treân 3 laàn laø laøm laïi cho ñuùng 3 laàn. Rieát queân uoáng traø maø chæ nhôù ñeám voøng maø thoâi. Ñoù laø Traø Ñaïo ñoù. Nhöng caøpheâ AÙRaäp ñoù taát caû ñeàu thua xa loaïi caøpheâ Moca. Vaâng, caøpheâ naøy phaùt xuaát töø xöù Yemen ñoù.

Ngaøy xöa coøn nhoû hoïc tröôøng doøng Taberd /Saigon . Maáy freres thöông hoïc troø nhö con ruoät vaäy . Giôø Giaùo lyù chuùng toâi raát thích nghe phaàn ngoaïi truyeän cuõng thuoäc veà Kinh Thaùnh, nhö truyeän Samson vaø Dalida, vaø truyeän vua Solomon . Vua naøy maø hieän nay 3 toân giaùo lôùn ñeàu thöông meán, ñoù laø: Judaism, Christianity vaø Muslim. Nhöng rieâng Judaism thì daân Jews (ñoïc laø Dzu hay theo Töï ñieån American heritage ñoïc laø Joo) kính phuïc nhaát. Vì vò vua naøy laø vò vua xaây ñeàn Thaùnh ñaàu tieân cho daân Jews taïi Jerusalem, roài sau ñoù bò taøn phaù saïch baùch bôûi daân laùng gieàng maø binh löïc maïnh kinh hoàn, roài sau sau ñoù thì vua hoân quaân Herod xaây laïi taïi choã cuõ cuûa ñeàn thaùnh cuûa vua Solomon. Roài sau sau nöõa thì bò quaân LaMaõ san thaønh bình ñòa, khoâng chöøa moät hoøn ñaù naøo treân hoøn ñaù naøo. Roài sau sau nöõa thì daân Muslim xaây moät ñeàn thôø

moät cuïc ñaù maø ngöôøi ta goïi laø The Dome of the Rock (ñaõ noùi qua trong baøi vieát tröôùc ñaây khoâng laâu). Nhö vaäy laø daân Jews bí loái roài, heát phöông cuïc cöïa Nhö Teà Thieân Ñaïi Thaùnh

bò ñeø döôùi ñaù vaäy. Neáu daân Jews maø khieâng cuïc ñaù The Foundation Rock ñoù trong ñeàn The Dome of Rock vuït choã khaùc ñeå maø xaây laïi laàn thöù ba ñeàn thôø cho daân Jews y nhö 2 caùi tröôùc thì taän theá Trôøi Saäp ngay laäp töùc. Chuyeân naøy khoâng thaáy kinh Khaûi Huyeàn noùi ñeán, neân daân Vieät Ñaïi Coà Vieät chuùng ta coøn soáng tieáp.

Frere Xavier daïy Giaùo Lyù thöôøng ñöôïc tuïi hoïc troø yeâu caàu keå chuyeän vua Solomon nghe chôi ñi thì ñöôïc nghe keå nhö sau: "Vua Solomon khi môùi leân ngai vaøng thì bò xöû moät vuï aùn coù moät khoâng hai" Hai ngöôøi phuï nöõ ñeán gaëp nhaø vua vôùi hai ñöùa con coøn ñoû hoûn, moät haøi nhi cheát vaø moät haøi nhi coøn soáng. Hai phuï nöõ naøy cöù naèng naëc laø ñöùa beù coøn soáng laø con ruoät cuûa mình, coøn ñöùa beù cheát laø con cuûa ngöôøi kia. Khoâng ai xöû ñöôïc, roài ñeán phieân vua Solomon. Nhaø vua thaáy hai phuï nöõ naøy nöôùc maét raøn ruïa, tranh daønh ñöùa beù coøn soáng cho laø con cuûa mình, khoâng moät daáu hieäu naøo cho thaáy hoï man khai ñöôïc. Hoï noùi khi nguû thì ñöùa beù coøn soáng, nhöng khi hoï thöùc thì ñöùa beù noï cheát, ngöôøi naøy traùo qua cho ngöôøi noï, tranh daønh ñöùa beù coøn soáng laø cuûa mình. Hoûi hai ngöôøi choàng thì hai ngöôøi choàng cuõng uù ôù luoân, vì ñöùa beù cuøng thaùng sinh, khoâng coù daáu hieäu gì khaùc nhau heát. Vua Solomon noãi giaän ra leänh cho binh só loâi hai ngöôøi ñaøn baø ra ngoaøi saân trieàu vaø ra leänh cho quaân só duøng dao maø traõm noát ñöùa beù coøn soáng, cho ñuû boä hui nhò tì thì vua thaáy coù moät phuï nöõ laät ñaät quyø xuoáng maø keâu gaøo xin ñöøng gieát noù thoâi toâi chòu ñem ñöùa beù cheát veà nhaø maø choân coøn ñöùa beù soáng thoâi ñaønh ñöa cho baø kia ñi. Vua Solomon ñoãi giaän laøm vui, roài ra leänh baét ngöôøi ñaøn baø kia maø phaït naëng, coøn ngöôøi ñaøn baø maø xin quaân só ñöøng gieát ñöùa beù thì chính laø meï ruoät cuûa ñöùa beù coøn soáng. Vua keát luaän cho duø tröôøng hôïp naøo ñi nöõa khoâng moät ngöôøi meï ruoät naøo nhaãn taâm nhìn thaáy con ruoät cuûa mình bò ngöôøi ta gieát tröôùc maét mình. Vaäy ngöôøi naøy laø meï ruoät coøn ngöôøi kia laø me giaû. "Ñaây laø vuï aùn maø laøm cho vua Solomon noãi danh theá giôùi thôøi baáy giôø".

Caâu chuyeän thöù hai veà vua Solomon, noùi ñeán trí thoâng minh cuûa nöõ hoang Sheba nhö sau: "Trong buoåi tieäc lieân hoan möøng vò vua töø phöông Baéc ñeán thaêm xöù mình, buoåi tieäc keùo daøi gaàn 2 ngaøy ñeâm lieân tieáp, caûm thaáy vò vua chöa ñeå yù ñeán mình nhieàu, nöõ hoaøng duøng moät keá moïn trong laâu ñaøi nguy nga traùng leä cuûa mình, vua ôû moät phoøng ngoaøi cöûa lôùn coøn mình moät phoøng ngoaøi sau theo phep lòch söï cuûa chuû nhaø. Ñeâm ñoù vua Solomon say röôïu, ñeán khuya nhaø vua thöùc giaác ñi tìm nöôùc uoáng (thoâng thöôøng ngaøy xöa nhöõng voø nöôùc ñeå gaàn cöûa ra vaøo, coù cung nhaân haøng ngaøy lo chuyeän giaûi khaùt nhö thay bình nöôùc hay chaêm theâm nhöõng loaïi nöôùc coù taåm muøi thôm hoa cam) vua thaáy voø nöôùc cuûa mình heát, thì ñi ñeán phoøng keá, cuõng khoâng coøn nöôùc sau cuøng ñeán phoøng cuoái thì coù voø nöôùc thôm ngon, vua vui loøng uoáng öøng öïc phoøng cuoái ñoù laø phoøng cuûa nöõ hoaøng Sheba. Dó nhieân vua goõ cöûa vaø caùm ôn. Caâu chuyeän naøy ñeán ñaây thì Thaày Doøng ngöng laïi khoâng noùi nöõa, vaø thaèng hoïc troø naøo hoûi theâm chuyeän cuoái thì lieäu phaàn hoàn vôùi Thaøy Doøng.

Trôû laïi thuû ñoâ phim haùt boùng cuûa Hollywood hoï tung ra moät loaït phim thuoäc loaïi daõ söû maø laøm haøng trieäu khaùn giaû treân theá giôùi say meâ phim ñoù töïa ñeà laø Kho Vaøng Solomon. Kho vaøng ñoù goàm ngoïc ngaø chaâu baùu cuøng ngaø voi, maõ naûo san hoâ bò thaát laïc trong moät khu röøng raäm thuoäc xöù caän AÙRaäp nhieàu baãy saäp, thuù döõ raén reát v.v... ñoùn chôø nhöõng ngöôøi ñeán khui kho vaøng cuûa vua Solomon coù nhieàu lôøi nguyeàn phuø chuù. Coi xong laø veø khoûi coù nguû ngon ñi, vaøng choùa maét, kim cöông chöa töøng lu huû, haøng ngaøn caëp ngaø voi chaát ñaày kho taøng….

Neáu xeùt theo neàn kinh teá cuûa xöù Israel ngaøy xöa, kinh ñoâ vua David, thaân phuï vua Solomon thì thaønh phoá naøy khoâng giaøu coù ñeán möùc nhö vaäy ñöôïc, vì taøi nguyeân thieân nhieân ñaâu coù nhieàu, xöù Jerusalem ñöôïc xaây treân ñoài nuùi cao hôn maët bieån khoaûng 800 meùt, khoâng coù soâng saâu nöôùc chaûy, khoâng coù haàm moû ngheà buoân baùn haõi haønh thì naèm trong tay thöông nhaân ngöôøi AÙRaäp daân khoâng giaøu ruoäng luùa khoâng phì nhieâu nhöng tieàn ñaâu ñeå maø xaây moät ñeàn thaùnh taïi Jerusalem maø maõi ñeán ngaøn ngaøn naêm sau con chaùu ngöôøi Jews coøn mô töôûng ñeán. Tieàn baïc ñoù ñeán töø xöù cuûa nöõ hoaøng giaøu coù nhaát phöông Ñoâng thôøi baáy giôø Nöõ hoaøng Sheba.

Xöù Yemen töông töï nhö HaøTien/RaïchGía cuûa nöôùc Vieät ta vaäy. Ngaøy xöa luùc coøn Maëc Cöûu toaøn quyeàn cai trò, thì xöù naøy giaøu coù nhaát soøng côø baïc raàm raàm roä roä, caù maém, gaïo luùa ghe thöông hoà xuoâi ngöôïc töø Namvang ñoå xuoáng roài ghe cuûa thöông nhaân ôû xöù Sö töû thaønh (Singapore) ñeán tieàn ra vaøo nhö nöôùc Haø Tieân giaøu ñeán noåi chuùa Nguyeãn cho pheùp Maëc Cöûu in aán tieàn baïc rieâng cuûa mình ñeå tieâu duøng cho nhöõng ngöôøi maàn aên business. Thì ngaøy xöa xöù Yemen cuõng vaäy. Caøpheâ, nho cam, daàu olive, muoái moû vaø nhaát laø höông lieäu gia vò töø xöù AÙ Raäp gheù ñeán taïm nghæ taïi haûi caøng Yemen ñeå laáy nöôùc ngoït, ñoaøn laïc ñaø cuûa töøng ñoaøn thöông nhaân ñeán thuû ñoâ maø trao ñoåi haøng hoùa roài xuoâi vaïn lyù ñi leân höôùng Baéc ñeán Jerusalem.

Hoï ñeán ñaàu tieân laø xöù Yemen vaø traïm choùt laø xöù Jerusalem dó nhieân vaøng baïc tuoân voâ nhö nöôùc vôùi taøi kinh bang teá theá cuûa nöõ hoaøng Sheba. Luùc ñoù taïi baùn ñaûo AÙRaäp cuõng coù nhieàu vöông trieàu giaøu coù döôùi söï cai quaûn cuûa nöõ hoaøng (chuyeän naøy seõ keå ñeán caâu chuyeän Ngaøi Moses coù laäp gia ñình vôùi nöõ töôùng thuû laõnh moät boä toäc giaøu coù, maø bieân cöông khoâng xa caùch bao nhieâu bieân cöông cuûa nöõ hoaøng Sheba). Sau buoåi haïnh ngoä vôùi nöõ hoaøng giaøu coù Sheba thì vua Solomon ñöôïc trôï giuùp moät soá vaøng, hieän kim raát lôùn ñem veà queâ höông. Vua Solomon khoâng ngoaøi muïc ñích laø xaây ñeàn thaùnh cho daân Jews taïi thaønh phoá Jerusalem . Ngaøi ra leänh phaù nuùi, xaây töôøng, ñaøo moùng. Moät coâng trình voâ cuøng ñoà soä, hao toán coâng söùc daân chuùng voâ cuøng, daân chuùng bò xung coâng, ruoäng vöôøn boû troáng, coâng quyõ kieät queä. Moät ngoâi ñeàn röïc rôõ haøo quang, nhieàu taàng beä baèng caåm thaïch mua töø ngoaïi quoác veà, coät ñeàn duøng nhöõng loaïi caây voâ cuøng toát hôn goã lim, ñaây laø loaïi goã coù muøi höông thôm maø xöù Lebanon thöôøng töï haøo veà loaïi goã toát nhaát thôøi baáy giôø, caây Cedar (hieän nay côø cuûa Lebanon coù in hình caây goã naøy). Coù nghóa laø cung vaøng ñieän ngoïc ñöôïc meänh danh töø ñaây, taän trong cuøng ñeàn thôø saâu thaúm laø nôi maø ñöôïc goïi cöïc Thaùnh nhaát cöïc Thaùnh (The Holy of Holies) .Caùch thöùc xaây ñeàn, baûn ñoà ñeàn naøy ñöôïc copy y nhö sô ñoà Tabernacle. Ñeàn thôø nhieàu saân (courts), Saân ngoaøi daønh cho daân chuùng ñeán chieâm baùi, teá leã, nhaän pheùp, nhaän chöùng chæ toân giaùo, nhöng caám daân ngoaïi quoác, nghóa laø daønh cho daân Jews maø thoâi, daân caét bao quy ñaàu, ñoù goïi laø Saân Ngaoì (Fore Court). Saân cao hôn ñaàu ngöôøi daønh cho Thaày Teá (goïi laø Court of the Priest), khoâng cho pheùp thöôøng daân Jews böôùc leân, chæ Thaày Teá maø thoâi. Trong saân naøy coù chöùa moät boàn nöôùc raát lôùn, khung baèng ñoàng saùng loaùng, boàn nöôùc naøy goïi laø The Sea (chöùa nöôùc trong daønh laøm pheùp nöôùc). Saân cao hôn nöõa laø Holy House (Nôi naøy goïi laø Porch) daønh cho Thaày Thöôïng Teá cao caáp nhaát (töông töï nhö danh töø Giaùo Hoaøng hay Taêng Thoáng vaäy). Saân naøy chæ daønh cho moät Ñaïi Sö Thöôïng Teá cuøng ñöùa con trai thöøa teá maø thoâi. Sau löng laø moät phoøng voâ cuøng roäng lôùn goïi laø nôi Thaùnh Holy Place, chöùa ñaày vaøng roøng cuøng höông traàm cöïc quyù (ta coù theå goïi laø caây Kyø Nam cuõng ñöôïc), cuøng caây ñeøn 12 nhaùnh baèng vaøng roïng cao gaáp 2 ngöôøi thöôøng. Ngaøy ñeâm thaép saùng baèng loaïi daàu thôm tinh khieát voâ cuøng, lung linh aùnh saùng röïc rôõ laø nhöõng baøn nhoû, cheùn dóa baèng vaøng boùng loän. Caây ñeøn 12 nhaùnh naøy maø daân Jews töôïng tröng cho 12 boä toäc (12 tribes, coù theã goïi laø 12 chö haàu). Giöõa ñoù laø moät ñeàn cao nhaát trong moïi ñeàn thôø, bao phuû baèng luïa moûng. Chính nôi naøy goïi laø Cöïc Thaùnh nhaát Cöïc Thaùnh (The Holy of Holies). Hoï thôø the Ark of Covenant (goïi laø Hoøm Bia Truyeàn Thieân Chuùa). Ñöïng trong moät thuøng baèng goã traàm thôm nhaát, boïc baèng vaøng roøng.

Trong naøy chöùa 2 Bia Ñaù coù ghi 10 ñieàu raên (2 stones of the Ten Commandments). Haøng naêm chæ coù Thaày Ñaïi Thöôïng Teá ñeán laøm Leã teá Sinh Vaät vaøo 1 ngaøy duy nhaát maø thoâi (goïi laø The Day of Atonement).

Ñeàn xaây roøng raõ ñeán gaàn 10 naêm môùi xong, thì söùc cuøng vaät caïn, taøi saûn quoác gia troáng roãng.

Ñeàn xaây xong,danh tieáng vang doäi khaép nôi nhieàu ngöôøi ñeán chieâm ngöôõng. Taïi Yemen nöõ hoaøng Sheba cuøng ñoaøn tuøy tuøng ñeán thaêm vieáng ñeàn vaø tình nhaân laø vua Solomon laàn nöõa, ñoaøn ngöôøi ngöïa laïc ñaø daøi ñeán caû gaàn 2 caây soá chôû voâ soá taëng phaåm quyù giaù cho tình nhaân, quan troïng nhaát laø höông lieäu traàm queá, maø ñeàn coù theå xaøi caû chuïc naêm khoâng heát. Khi vua Solomon baêng haø, thaùi töû Rehoboam leân ngoâi. Ngöôøi cha thoâng minh, nhöng ngöôøi con thì taàm thöôøng. Vì nôï naàn choàng chaát do söï xaây ñeàn maø ra, cuøng theâm nhöõng thöù thueá taêng theâm cho gaàn 2000 ñaïo só laøm vieäc trong ñeàn vaø treân 4000 binh só canh giöõ ñeàn khoâng cho ngöôøi ngoaïi quoác leân treân ñeàn . Ñeàn naøy chæ daønh cho daân Jews duy nhaát maø thoâi. Cho ñeán khi taân vöông Rehoboam laïi nghe lôøi nhöõng Ñaïo só giöõ ñeàn taêng theâm 13 saéc thueá cho daân chuùng.

Chuyeän ñeán phaûi ñeán 10 boä toäc trong moät ñeâm boû xöù ra ñi (hieän nay kinh truyeän cuûa DoThaùi Giao thöôøng than tieác söï boû ra ñi cuûa 10 boä toäc naøy maø hoï khoâng noùi nhieàu veà lyù do taïi sao nhö vaäy), nghóa laø vua Rehoboam coøn laïi 2 boä toäc chòu döôùi quyeàn ñieàu khieån maø thoâi, maø 2 boä toäc naøy heøn keùm nhaát . Trong 2 boä toäc naøy coù baø con vôùi ñaùm ñaïo só gaàn phaân nöõa roài. Coù nghóa laø töø nay xöù Israel bò chia laøm 2 phaàn thuø ñòch vôùi nhau, Baéc vaø Nam phaân tranh maõi maõi cho ñeán khi ñeàn thôø bò taøn phaù bôûi keû ngoaïi xaâm maïnh gaáp traêm laàn daân Israel.

Xöù Yemen hieän nay vöøa thoaùt khoûi aùch coäng saûn Nga soâ, trôû laïi xöù Töï Do vaøo naêm 1990.

Daân chuùng 16 trieäu ngöôøi. Thuû ñoâ laø: Sanaa. Toân giaùo chaùnh laø Muslim. Xuaát caûng goàm coù:

Caøpheâ, Daàu thoâ, boâng goon cotton, haûi saûn vaø höông lieäu goã traàm

Maøu côø : Ñoû, Traéng, Ñen . Toång thoáng : Ali Abdallah Salih.

Du lòch : Moät ñieàu ñaëc bieät laø con chaùu Thaùi Döông Thaàn Nöõ raát thích ñeán du lòch xöù Yemen naøy, hoï ñeán thaêm ñeàn thaùnh cuûa nöõ hoaøng Sheba vang boùng moät thôøi.

Kyõ sö Sagant Phan