Treân hai soá baùo VNTP 476 (1995) vaø 501 (1996), hôn moät phaàn ba theá kyû sa ngaøy hai anh em coá TT Ngoâ Ñình Dieäm bò thaûm saùt, toâi ñaõ vieát veà nhöõng tieát loä cuoái cuøng ñoái vôùi TT Dieäm theo lôøi töôøng thueät cuûa cöïu Trung taù TÑN, nguyeân tö leänh phoù Löõ Ñoaøn Lieân Bình Phoøng Veä Toång Thoáng Phuû, sau moät ñeâm khoâng nguû taïi Don Bosco ngaøy 14.6.75.

Sau ñoù chuùng toâi chia tay nhau, moãi ngöôøi moãi ngaõ vaøo "loø luoäc ngöôøi caûi taïo" cuûa VC taïi Long Thaønh vaø Long Khaùnh (Suoái Maùu). Chuùng toâi ñaõ baët tin nhau keå töø ñoù vì anh Nhöõng ñaõ bò ñöa ra Haø Nam Ninh hôn 10 naêm trôøi roài veà quaûn cheá taïi gia gaàn 8 naêm, môùi qua Myõ theo dieän ñònh cö theo dieän HO 11.

Môùi ñaây, anh N ñaõ coù dòp ñoïc VNTP vaø ñaõ lieân laïc ñöôïc vôùi toâi, ñoàng thôøi goùp yù neân vieát theâm veà nhöõng caù tính cuûa TT Dieäm trong luùc sa cô maø chöa coù ai nhaéc tôùi. Qua ñöôøng daây vieãn lieân, anh N hoûi toâi:

Anh coù bieát hai caâu thô coå veà hieáu ñaïo?

???

Ñoù laø caâu "Gia baàn tri hieáu töû, quoác loaïn thöùc trung thaàn" (Nhaø ngheøo môùi bieát coù con hieáu thaûo, nöôùc loaïn môùi thaáy coù baày toâi trung nghóa). Toâi ñaõ coù caùi may maén ñöôïc ôû gaàn TT Dieäm töø chieàu 1.11, cho ñeán rang nagyø 2.11 neân ñaõ bieát theá naøo laø "hieáu töû" cuûa con ngöôøi TT Dieäm vaø y` nghóa cuûa hai chöõ "trung thaàn" qua söï traùo trôû cuûa nhöõng keû ñaõ töøng chòu "ôn möa moùc" cuûa TT Dieäm. Vaø ñeán luùc ñoù môùi ño ñöôïc loøng ngöôøi môùi bieát ai laø ngöôøi thuûy chung. Thaät laø quaù chua xoùt vaø ngaäm nguøi! Môùi thaáu roõ aám laïnh tình ñôøi ñen baïc. Môùi thaáy boä maët thaät loøng daï con ngöôøi.

Anh N thaân maät noùi tieáp:

Chua xoùt ñau ruoät vaø ngaäm nguøi laø vì nhö anh ñaõ bieát, TT Dieäm khoâng bao giôø quan taâm ñeán baûn thaân mình maø chæ nghó ñeán ngöôøi khaùc. Oâng khoâng bao giôø toân thôø caù nhaân chuû nghóa nhö nhöõng vò vua thôøi xöa. Oâng daõ nghó ñeán daân tröôùc tieân khi khoâng cho leänh toâi tieâu dieät troïn toaùn lính khaû nghi ôû vöôøn theå thao ñoái dieän vôùi Boä Tö Leänh Löõ Ñoaøn , khi ñaøm thoaïi vôùi Ñaïi Söù Myõ Cabot Lodge luùc 4 giôø 40 chieàu 1.11.

Baây giôø toâi seõ keå anh nghe loøng hieáu thaûo cuûa TT Dieäm luùc caùi cheát gaàn keà beân mình. Luùc 5giôø 10, sau khi gaùc maùy, TT Dieäm ñöôïc Ñoã Thoï baùo caùo coù Trung Töôùng Traàn Vaên Ñoân goïi vaøo…

Toâi lieàn trao maùy cho oâng vaø thaáy oâng chau maøy giaän döõ:

" - …

Toâi laø toång toáng VNCH, toâi coù traùch nhieäm vôùi ñaát nöôùc naøy vaø khoâng ñi ñaâu heát. Vaû laïi toâi coøn baø meï giaø caàn phaûi phuïng döôõng luùc ñau yeáu…

…

OÂng em toâi laø moät vieäc, coøn toâi, toâi coù boån phaän khaùc vaø toâi phaûi coù maët luùc baø cuï laâm chung…" Roài TT Dieäm daèn maïnh oáng nghe xuoáng baøn!

Luùc ñoù, toâi khoâng hieåu Trung Töôùng Ñoân ñaõ noùi gì vôùi oâng cuï. Nhöng sau naøy coù dòp ñoïc hoài kyù "Vieät Nam Nhaân Chöùng" môùi roõ ñaàu ñuoâi caâu chuyeän. Trong cuoán saùch naøy oâng Ñoân ñaõ thuaät laïi ôû trang 229 nhö sau: "Toâi (töùc Traàn Vaên Ñoân – ghi chuù cuûa taùc giaû) traû lôøi:

" – Khoâng ñöôïc, thöa cuûa. Toâi yeâu caàu cuï töø chöùc voâ ñieàu kieän. Toâi seõ baûo ñaûm sinh maïng cuï vaø gia ñình.

"Toâi cho oâng Dieäm bieát vì vuï löøa gaït ñaõ laøm cheát Ñaïi UÙy Ngaõi neân anh em töôùng taù ôû ñaây khoâng chaáp nhaän.

"OÂng Dieäm im laëng, toâi noùi tieáp:

"- Thöa cuï, cuï neân ñi vôùi gia ñình sang ngoaïi quoác.

" – Toâi coøn baø meï giaø, laøm sao toâi ñi ñöôïc.

" – Thöa cuï, xöa nay oâng Caäu ôû Hueá lo cho baø cuï coá chöù khoâng phaûi cuï.

"OÂng Dieäm khoâng traû lôøi, cuùp ñieän thoaïi."

Tieáng anh N vaãn oân toàn ôû ñaàu daây beân kia:

Leõ coá nhieân, TT Dieäm khoâng bao giôø chòu chaáp nhaän moät ñeà nghò phi lyù nhö theá bao giôø. Bôûi vì daàu gì ñi nöõa, oâng Ñoân vaø maáy oâng khaùc ñeàu laø thuoäc quyeàn , thuoäc caáp, ñeàu do TT Dieäm taùc thaønh maø ra caû! TT Dieäm ñaõ haønh ñoäng ñuùng theo löông taâm vaø leõ phaûi. Oâng ñaõ ñaët chöõ hieáu leân haøng ñaàu, sau traùch nhieäm quoác gia vaø ngay caû trong giôø phuùt beân caïnh töû thaàn!

Theá roài 7 giôø toái hoâm ñoù TT Dieäm vaø oâng coá vaán Nhu quyeát ñònh rôøi boû dinh Gia Long ra ñi. Caùc só quan caân veä ngoài chung xe vôùi hai oâng. Coøn toâi – anh N nhaán maïnh – thì TT Dieäm ra leänh ñi moät chieác xe jeep khaùc ñeå hoä toáng. Toâi lieàn laáy theâm 4 HSQ cuûa Löõ Ñoaøn trang bò tieåu lieân vaø trung lieân noái theo xe tröôùc do Ñoâ tröôûng Nguyeãn Phuù Haûi laùi ñeán nhaø Maõ Tuyeân laø moät thöông gia Hoa kieàu ôû Chôï Lôùn maø toång thoáng ñaõ töøng laø aân nhaân. Do ñoù maø toâi ñaõ thaáy ñöôïc töôøng taän nhöõng gì ñaõ xaûy ra vaøo phuùt cuoái cuûa hai oâng.

Theo lôøi anh N thì ñaây laø moät chi tieát nhoû nhöng raát quan troïng vì chöa coù ai bieát maø vieát ra ñieåm naøy, anh N xuaát phaùt raát bí maät neân khoâng ai ñeå yù. Treân ñöôøng ñi, TT Dieäm muoán gheù vaøo nhaø Ñaïi taù Cao Vaên Vieân laø ngöôøi töøng ñöôïc TT Dieäm caát nhaéc vaø ñôõ ñaàu (Tham möu tröôûng Bieät Boä, roài tö leänh Löõ Ñoaøn Duø, naêm 1960 sau vuï ñaûo chaùnh huït cuûa Ñaïi taù Nguyeãn Chaùnh Thi). Luùc ñoù TT Dieäm môùi hay laø oâng Vieân ñang bò caàm chaân ôû boä TTM. Baø Vieân ñaõ laïnh luøng töø choái…tieáp ñoùn hai oâng. Thaùi ñoä laõnh ñaïm vaø khoâng nieàm nôû cuûa baø Vieân khaùc haún moïi ngaøy thöôøng ra vaøo dinh chaàu chöïc ñaõ laøm cho hai oâng baét ñaàu boái roái, thaát voïng. Lieàn ñoù, TT Dieäm kheàu toâi laïi vaø baûo höôùng daãn xe ñeán thaúng nhaø oâng Maõ Tuyeân ngay vaø ñoåi loä trình qua ñöôøng Ñoàng Khaùnh.

Khi ñeán nhaø oâng Tuyeân, chæ coù Ñoã Thoï thaùp tuøng theo toång thoáng, coøn toâi vaø ñoaøn hoä toáng ñöôïc leänh canh gaùc ôû ngoaøi vaø tuyeät ñoái khoâng cho ai xaâm nhaäp. Toâi ñaõ thöùc traéng ñeâm vaø boá trí beân kia ñöôøng xem ñoäng tónh. Cuoäc soáng vaãn bình thöôøng. Vaøi xe haøng rong baùnh bao xíu maïi cuûa ngöôøi Taøu qua laïi ñaõ laøm cho toâi vöõng buïng nhö khoâng heà coù chuyeän "ñoäng trôøi" xaûy ra vaø caøng laøm cho toâi tin töôûng theâm raèng khoâng ai hay bieát hieän coù moät oâng toång thoáng vaø moät oâng CV ñang ôû taïi nhaø moät thöôøng daân! Tuy nhieân toâi vaãn cho leänh ñaïn leân noøng ñeå saün saøng öùng chieán khi coù khaû nghi."

Trung taù TÑN keát luaän:

Ñuùng 6 giôø 15 saùng hoâm sau (töùc moàng 2.11), TT Dieäm sai Ñoã Thoï ra goïi toâi vaøo, hoûi han qua loa veà tình hình ôû ñöôøng phoá trong ñeâm. Toâi ñöùng nghieâm vaø chaøo kính – caùi chaøo kính maø toâi khoâng ngôø laø laàn cuoái cuøng vôùi moät vò nguyeân thuø quoác gia maø toâi ñaõ coù dòp haàu caän moät thôøi gian daøi – roài baùo caùo laø tình traïng vaãn bình thöôøng, haàu nhö khoâng ai bieát gì caû! Im laëng moät laùt, roài toång thoáng aân caàn voã vai toâi vaø noùi:

Caùm ôn anh vaø maáy anh em kia ñaõ taän tình theo toâi vaø oâng coá vaán ñeán ñaây. Baây giôø, toâi vaø oâng coá vaán ñeán nhaø thôø cha Tam ñeå caàu nguyeän roài chöa bieát chuyeän gì seõ xaûy ra. Nhieäm vuï cuûa anh vôùi toâi ñeán ñaây ñaõ hoaøn taát. Thoâi cho anh veà nghæ vaø nhôù thay thöôøng phuïc maø ñi…

Toâi quaù caûm ñoäng khoâng caàm ñöôïc nöôùc maét khi TT vaø oâng CV ñöa tay baét tay toâi. Toâi quay goùt trôû ra vaø truyeàn leänh cuûa TT laïi cho caùc HSQ theo toâi. Roài toâi giao xe cho TSI Toaøn laùi veà BCH/LÑ, coøn toâi nhö ngöôøi maát hoàn, boû veà nhaø bieät tích moät thaùng sau môùi trôû laïi ñôn vò ñeå mæa mai nhaän söï vuï leänh môùi ñi veà sö ñoaøn 5. Toâi ñaõ laøm troøn nhieäm vuï cuûa moät só quan phoøng veä."

Ñuùng 21 naêm sau, ngaøy 1.11.1984, moät tôø baùo Hoa ngöõ ôû Ñaøi Loan ñaõ töôøng thuaät laïi hoài kyù cuûa Maõ Tuyeân noùi veà söï thaät Ñeâm Cuoái Cuøng cuûa hai anh em TT Dieäm taïi nhaø oâng. Baøi naøy do Ñaøo Thò Khaùnh dòch ra Vieät ngöõ vaø taùc giaû Nguyeãn Traân ñaõ trích ñaêng vaøo taùc phaåm "Coâng vaø Toäi" maø hoâm nay toâi xin ñöôïc haân haïnh trích laïi vaøi ñoaïn ñeå coáng hieán ñoäc giaû VNTP veà yù nghóa "trung thaàn" cuûa moät ngöôøi ngoaïi tòch nhöng raát giaøu loøng nghóa hieäp tha nhaân, khaùc vôùi nhöõng ngöôøi khaùc, oâng ñaõ bieåu loä moät cöû chæ cao ñeïp hieám coù treân ñôøi, khoâng nhö moät soá nhaân vaät cao caáp khaùc ñaõ töøng chòu ôn möa moùc cuûa TT Dieäm maø giôø choùt laïi phaûn boäi (nhö Boä Tröôûng Nguyeãn Ñình Thuaàn vaø Traàn Ñình Ñeä luùc 12 giôø khuya ngaøy 1.11 ñaõ vaøo boä TTM trình dieän sau khi Döông Vaên Minh ra thoâng caùo haêm doïa tính maïng…)

" OÂng Haûi (töùc Ñoâ tröôûng Nguyeãn Phuù Haûi – lôøi ghi chuù cuûa taùc giaû) böôùc xuoáng cuøng vôùi maáy ngöôøi khaùc suùng oáng nai nòt. Oâng Haûi ra leänh cho moïi ngöôøi ra ngoaøi vaø tieán laïi gaàn toâi noùi nhoû laø coù vieäc quan troïng caàn söï giuùp ñôõ cuûa toâi.

Toång thoáng muoán ñeán nhaø oâng, qua ñeâm ñeå laùnh naïn, oâng thaáy coù gì trôû ngaïi khoâng?

Khoâng caàn ñaén ño suy nghó vì toâi thaáy khoâng coøn choïn löïa naøo khaùc hôn laø vaâng lôøi maëc daàu ngay töø phuùt ñaàu tieân nhaän ñöôïc ñieän thoaïi toâi ñaõ linh caûm ñeán vieäc naøy cuõng nhö nhöõng ñieàu lo ngaïi söï lieân luïy coù theå xaûy ñeán cho caû nhaø toâi vaø gia ñình sau naøy. Tuy vaäy toâi vaãn töï nhuû, mình laø ngöôøi Hoa kieàu, sinh soáng treân ñaát nöôùc Vieät Nam, ñoái vôùi toång thoáng, mình phaûi coù boån phaän laøm nhöõng gì coù theå ñöôïc khi Toång thoáng caàn ñeán. Ñoù laø vaán ñeà ñaïo ñöùc. Ngoâ toång thoáng laø ngöôøi raát choáng coäng. Giôø phuùt tính maïng cuûa vò nguyeân thuû quoác gia laâm nguy, toâi khoâng theå naøo ñoùng cöûa Ngöôøi, caàm ñaù neùm vaøo moät ngöôøi ñaõ sa xuoáng gieáng, ñieàu ñoù thaät laø heøn, toâi khoâng theå naøo laøm ñöôïc, huoáng nöõa ngöôøi ñoù laïi laø Toång thoáng nöôùc maø toâi ñang laø coâng daân! Nghó vaäy, sau khi nhaän lôøi vôùi oâng Ñoâ tröôûng Nguyeãn Phuù Haûi, toâi lieàn leân xe quay trôû veà nhaø söûa soaïn ñoùn tieáp Toång thoáng.

Baûy giôø röôõi toái, hai chieác xe citroen nhoû ñoã tröôùc cöûa nhaø toâi, töø treân xe böôùc xuoáng laø moät ngöôøi thaáp maäp, maëc aùo linh muïc, coù maáy ngöôøi hoä veä ñi gaàn, ngöôøi ñoù laø Toång thoáng Ngoâ Ñình Dieäm. Taát caû taùm ngöôøi, vò ñi sau cuøng cao vaø gaày, maëc aùo sô mi thöôøng, quaàn taây, ñoù laø oâng Coá vaán Ngoâ Ñình Nhu. Saùu ngöôøi kia laø Ñoâ tröôûng Nguyeãn Phuù Haûi, moät caän veä hoï Ñoã vaø boán nhaân vieân an ninh baûo veä Toång thoáng. Toång thoáng vaø oâng Coá vaán daùng veû bình tónh böôùc vaøo nhaø, sau ñoù vaøo phoøng nghæ ngôi. Oâng Nguyeãn Phuù Haûi ra veà luùc 9 giôø. Trong khi toâi khoâng bieát löïa lôøi gì ñeå an uûi Toång thoáng vaø oâng Coá vaán, thì Toång thoáng böôùc ra traán an toâi:

Tình hình raát khaån tröông, nhöng khoâng ñeán noãi ngu y ngaäp.

Sau ñoù Toång thoáng caàm hai tay, cöôøi guôïng gaïo:

OÂng Maõ Tuyeân cöù yeân taâm. Khoâng coù gì phieàn luïy cho oâng ñaâu.

Toång thoáng laïi an uûi toâi! Thaät oaùi oaêm! Toâi xoay qua hoûi laïi oâng coù duøng gì khoâng, thì ñöôïc bieát taát caû ñeàu ñaõ ñöôïc duøng côm toái. Ñeán 10 giôø ñeâm, caû hai laïi trôû vaøo phoøng, thay quaàn aùo, nghæ ngôi chöøng nöûa tieáng.

Toâi aâu lo ngoài ñöùng khoâng yeân, thaàm caàu nguyeän cho Toång thoáng vaøo oâng Coá vaán tai qua naïn khoûi. Möôøi hai giôø khuya troâi qua, böôùc sang ngaøy 2 thaùng 11 naêm 1963, khi Toång thoáng thöùc daäy, lieàn oâm ra moät ñoáng giaáy tôø ñöa toâi baûo ñöøng xeù, cöù ñeå nguyeân ñem ñi ñoát. Toâi y haønh. Khi trôû laïi, Toång thoáng hoûi trong nhaø coù bao nhieâu ñieän thoaïi.

Thöa, treân laàu moät caùi, döôùi nhaø moät caùi baét song song.

Toång thoáng daën toâi ñöùng canh ñieän thoaïi duôùi nha, ñöøng cho ai ñeán gaàn, roài böôùc leân laàu söû duïng chieác ñieän thoaïi kia goïi noùi chuyeän vôùi ai toâi khoâng roõ. Ñöùng giöõ ñieän thoaïi vôùi bao caûm ñoäng vì ñöôïc Toång thoáng tin caäy. Töø 12 giôø ñeâm ñeán 5 giôø saùng, ñieän thoaïi nhaø toâi cöù lieân tieáp reo khoâng ngöøng nghæ. Sau 5 giôø Toång thoáng böôùc xuoáng laàu.

Khi trôøi raïng saùng, toâi nghe tieáng suùng chæ coøn thöa thôùt. Nhìn saéc dieän Toång thoáng, toâi hieåu tình hình ñaõ tuyeät voïng laém roài. Toång thoáng cho bieát, Löïc Löôïng ñaëc bieät baûo veå Toång thoáng phuû ñaõ thoâi khaùng cöï.

Saùng hoâm aáy, Toång thoáng Dieäm vaø oâng Coá vaán Nhu ngoài caàu nguyeän. Sau ñoù toâi cuøng ngoài vaøo baøn vôùi hai vò ñeå duøng böõa aên saùng. Böõa ñieåm taâm cuoái cuøng cuûa cuoäc ñôøi moät vò Toång thoáng vaø vò Coá vaán cuûa Ngöôøi. Tuy vaäy hai oâng vaãn giöõ ñöôïc veû tænh taùo. Toång thoáng sau khi duøng xong baùnh bao xíu maïi vaø caø pheâ, ñaõ hoûi toâi:

Nhaø thôø lôùn nhaát ôû Chôï Lôùn ôû gaàn ñaây phaûi khoâng? Oâng coù bieát choã khoâng?

Daï thöa, ôû ngay sau nhaø toâi.

Toång thoáng cho bieát caàn ñi ngay ñeán ñoù. Cuï baûo toâi laáy moät boä aâu phuïc ñeå thay theá boä aùo doøng vaø baûo goïi xe cho hai anh em cuï ñeán nhaø thôø Thaùnh Taâm ôû ñöôøng Hoïc Laïc. Ñeå traùnh söï toø moø cuûa ngöôøi chung quanh, neân toâi ñaõ goïi ñieän thoaïi cho moät ngöôøi thaân ñeå möôïn moät chieác xe cho hai vò ñeán nhaø thôø. Toång thoáng baûo toâi ñöøng laùi xe:

OÂng Tuyeân neân ôû nhaø. Ñöøng ñi theo chuùng toâi, baát tieän cho oâng. Toâi quyeát ñònh nhö vaäy.

Roài Toång thoáng laïi daën theâm raát oân toàn:

OÂng khoûi caàn, maø cuõng ñöøng ñöa toâi ra cöûa.

Khi ra cöûa, Toång thoáng quay laïi oâm laáy toâi, vaø noùi:

OÂng raá toát. Toâi raát caûm ñoäng. Caùm ôn oâng vaø gia ñình oâng.

…Ñeán ngaøy 6 thaùng 11 naêm 1963, ngay taïi nhaø baø con maø toâi ñang truù nguï ñeå taïm laùnh thaân, Toång nha caûnh saùt cho ngöôøi ñeán baét toâi. Toâi bò toáng giam, laõnh ñuû haäu quaû vieäc toâi laøm. Sau ba naêm tuø, traûi qua bao nhieâu cöïc hình tra taán haønh haï, toâi ñöôïc tha veà.

Naêm 1975, khi coäng saûn cöôõng chieám Saøi Goøn, toâi laïi bò baét laàn thöù hai vaø ôû tuø boán thaùng, roài ñöôïc tha. Ñöôïc ít laâu bò baét trôû laïi laàn thöù ba vaø bò giam giöõ theâm boán naêm nöõa. Hôn baûy naêm tuø toäi, caû hai cheá ñoä, cuõng ñeàu chæ tra hoûi coù moät caâu:

Taïi sao oâng Dieäm Nhu laïi ñeán nhaø toâi laùnh naïn? Bí maät nhö theá naøo?" (trang 462 – 466)

Maõ Tuyeân laø moät ngöôøi tuø cuûa hai cheá ñoä. Oâng ñaõ chòu bao cay ñaéng vaø cöïc hình cuûa cuoäc ñôøi ñen baïc. Aáy cuõng chæ vì oâng laø ngöôøi coù haäu, bieát cö xöû theo ñaïo thaùnh hieàn. Oâng ñaõ can ñaûm höùng chòu moïi haäu quaû lao lyù cuõng chæ vì oâng khoâng muoán "ñaùnh ngöôøi ngaõ ngöïa" nhö moät soá töôùng taù to ñaàu heøn nhaùt ñaõ laøm. Cuõng chæ vì oâng muoán soáng troïn veïn nhö moät TRUNG THAÀN, cho duø vò vua ñoù laø moät ngöôøi dò chuûng ñi chaêng nöõa. Oâng raát xöùng ñaùng laøm göông cho haäu theá.

Sau ñeâm chia tay nhau ôû Ñaøn oâng Bosco, Trung taù TÑN coøn ñoïc cho toâi nghe hai caâu thô cuûa moät chí só aån danh ñaõ thöông tieác TT Dieäm sau khi oâng bò böùc töû, maø toâi coøn nhôù maõi ñeán ngaøy nay:

Dòch nghóa: