Toâi ñaén ño maõi khi naâng buùt vieát ñoâi doøng caûm nghó ñôn sô veà boä Hoài Kyù naøy cuûa taùc giaû Phaïm Ngoïc Luõy, moät baäc ñaøn anh khaû kính trong ngaønh Haøng Haûi Thöông Thuyeàn Vieät Nam tröôùc thôøi ñieåm maát nöôùc 1975. Bôûi vì toâi chæ nhö moät con taøu ñoã beán muoän, moät ngöôøi haønh khaùch thöù 4001 (?) ñeán chaäm vaø treã chuyeán haûi haønh troán chaïy coäng saûn Baéc Vieät (CSBV) cuûa chieác taøu ñònh meänh Tröôøng Xuaân ra khôi ngaøy 30.4.75 luùc 1 giôø 30 tröa. Bôûi vì nhöõng haønh ñoäng phi thöôøng cuûa thuyeàn tröôûng (TT) Phaïm Ngoïc luõy trong chuyeán ra khôi nhaân ñaïo ñoù coäng theâm nhöõng hoaït ñoäng baát vuï lôïi cuûa cuï trong thôøi gian ñònh cö ôû haûi ngoaïi, daâng hieán hoøan toaøn cuoäc ñôøi coøn laïi cho queâ höông xöù sôû vôùi hoaøi baõo duy nhaát laø deïp tan cheá ñoä coäng saûn, ñem laïi hoøa bình töï do cho nhöõng ngöôøi coøn keït laïi ñaõ ñöôïc ghi cheùp raønh maïch trong Hoài Kyù Moät Ñôøi Ngöôøi (HKMDN) vaø giôùi truyeàn thoâng quoác teá noùi chung, Vieät Nam noùi rieâng ñeà caäp ñeán nhieàu. Tuy nhieân vôùi tình khöù löu vaø keát nghóa ñeä huynh töø ñaàu thaäp nieân 60, trong thôøi gian toâi phuïc vuï taïi Toång Y vieän Duy Taân Ñaø Naüng vaø TT luùc ñoù laø Quan Taøu chieác Phong Chaâu, moät thöông thuyeàn lôùn cuûa ngaønh Haøng Haûi tieáp teá chaïy ñöôøng Saøi Goøn – Ñaø Naüng, chuùng toâi ñaõ coù nhöõng phuùt taâm tình cheùn taïc cheùn thuø moãi laàn Phong Chaâu veà laïi caäp beán Thöông caûng Ñaø Naüng hoaëc Tieân Sa, neân toâi muoán ñöôïc noùi ñoâi lôøi.

Theá roài vaät ñoåi sao dôøi, vaän nöôùc noåi troâi, baüng ñi hôn ¼ theá kyû sau môùi gaëp laïi treân böôùc ñöôøng löu vong. Nhôø vò só quan phuï taù cuõ cuûa Phong Chaâu laø oâng Ngoïc Baûo, chuùng toâi ñaõ coù ngaøy taùi ngoä hy höõu, theo ñuùng lôøi ngöôøi xöa: "tha höông ngoä coá tri". Vaø cuï TT Luõy ñaõ gôûi taëng toâi boä hoài kyù vôùi nhöõng lôøi thuû buùt raát chí tình, saâu ñaäm nghóa baèng höõu.

Toâi ñaõ ñoïc ñi ñoïc laïi nhieàu laàn taäp I ñeå loøng mình laéng xuoáng vôùi nhöõng doøng vaên töï nhieân, chaân thaät, ghi cheùp söï vieäc xaûy ra trong suoát quaõng ñôøi töø thuôû aáu thô cho ñeán ngaøy thaønh taøi ra ñôøi cuûa taùc giaû, roài suoát cuoäc haønh trình ra khôi vaøo giôø thöù 25, sau khi Döông Vaên Minh ñaàu haøng (11 giôø tröa ngaøy 30.4.75), mieàn Nam thöïc söï loït vaøo tay CSBV. Toâi ñaõ suy gaãm nhieàu ôû taäp II, sau nhieàu laàn gaáp saùch laïi roài môû ra ñeå coá tìm hieåu xem vì ñaâu maø "OÂng Chuû Tòch" Phong Traøo Quoác Gia Yeåm Trôï Khaùng Chieán (PTQGYTKC) ñaõ thaát baïi, vaø hôn theá nöõa, ñaõ bò phaûn boäi ñeán noãi thaønh taâm thieän chí "aên côm nhaø vaùc ngaø voi" cuûa mình ñaõ bò phuû nhaän.

Töø laâu toâi ñaõ nghe thieân haï noùi nhieàu ñeân cuï TT Luõy, ñaøm tieáu nhieàu ñeán toå chöùc maø cuï tham gia vôù uy tín saün coù cuûa mình. Lôøi khen cuõng nhieàu nhöng lôøi cheâ cuõng khoâng ít. Leõ dó nhieân raát chuû quan. Nhöng phaûi ñoïc toaøn boä HKMÑN (taäp III seõ xuaát baûn vaøo cuoái naêm nay) môùi bieát ñaâu laø söï thaät, ñaâu laø con ngöôøi thaät cuûa TT Pham Ngoïc Luõy. Hôn 30 naêm qua, ngaøy nay khi ngoài vieát maáy doøng naøy, toâi môùi tìm ñöôïc giaây phuùt chôø ñôïi ñoù. Vaø toâi ñaõ hieåu söï thaät vì toâi muoán nghe chính töï nhöõng ngöôøi trong cuoäc noùi ra – maø taùc giaû laø ngöôøi coù ñuû tö caùch vaø thaåm quyeàn hôn ai heát.

Qua nhöõng phuùt giao tình ngaøy xöa, toâi bieát TT Luõy chöa bao giôø caàm buùt. Nhöng khi ñoïc HKMÑN, toâi roõ thaáy taùc giaû ñaõ coù con maét tinh ñôøi, nhöõng nhaän xeùt tinh vi, nhöõng caûm nghó saâu saéc, noùng hoåi. Lôøi vaên löu loaùt, nheï nhaøng, boùng baåy, raát töï nhieân. TT Luõy ñaõ vieát ra nhöõng yù nghó cuûa mình moät caùch maïch laïc. Cuï ñaõ dieãn taû tö töôûng mình baèng nhöõng caâu vaên ñôn thuaàn nhöng khoâng keùm phaàn ñieâu luyeän, saâu saéc. Toâi coù caûm töôûng nhö ñang ngoài nghe moät cuï giaø raâu toc baïc phô, ñaùng haøng oâng, coá keå chuyeän coå tích vaäy. Theá thoäi, ta haõy nghe qua vaøi ñoaïn:

"Töø ñoù, toâi meâ vaø theøm aên phôû ñeán noãi, cöù sau böõa côm chieàu, maëc daàu aên côm ñaõ no, toâi leùn ra ñaàu phoá mua theâm baùt phôû gaùnh hai xu ñeå aên traùng mieäng.

Cho ñeán baây giôø toâi vaãn chöa ñöôïc aên toâ phôû naøo ngon thôm nhö baùt phôû ñaàu tieân caùch ñaây ñaõ hôn 60 naêm!" (Taäp I, trang 47)

Taùc giaû nghó sao vieát vaäy, khoâng goït duõa, khoâng caàu kyø, ñieån tích khoù hieåu:

"Nhìn veà queâ cuõ thaáy maø thöông. Khoâng veà thì nhôù, maø veà nhìn thaáy nhaø cöûa cha oâng ñeå laïi bò phaù huûy, cöôùp ñoaït thì cuõng ñau loøng... Ñaát nöôùc mình khoå quaù!", toâi nghe nhö moät lôøi reân xieát töø coõi aâm hieän veà.

Chæ 5 nhöõng-chöõ thoâi maø taùc giaû ñaõ laøm cho ngöôøi ñoïc nhö nghe moät cung ñaøn bi ai daøn traûi, baøng baïc khoâng bao giôø döùt vaø thaáy tröôùc maët moät cuoäc chieán trieàn mieân roøng raõ hôn nöûa theá kyû ñaõ laøm tieâu heát bao nhaân löïc vaø taøi löïc. Chæ 5 chöõ thoâi maø taùc giaû ñaõ laøm rung ñoäng ñeán buøi nguøi taâm hoàn ngöôøi ñoïc ñi ñeán choã ruïng rôøi. Toâi nghó nhöõng ngoøi buùt ñieâu luyeän xöa nay thì cuõng chæ ñaït ñeán möùc ñoä ñoù laø cuøng.

"Ñaát nöôùc mình khoå quaù!", cho neân cuï Luõy ñaõ phaûi döùt ao töø giaõ Meï giaø ra ñi ñeå laäp nghieäp, hoøng ñem laïi moät tia saùng cho ñôøi, cöùu nöôùc ngaøy mai:

"Caâu noùi cuûa meï toâi vöøa döt thì toâi cuõng oøa leân khoùc. Toâi caûm thaáy maát maùt moät caùi gì thaân yeâu. Moïi ngöôøi doã toâi, doã ngon roài doã ngoït. Qua laøn nöôùc maét moûng, toâi thaáy meï cuõng laáy vaït aùo lau maét..." (taäp I, trang 68). OÂi caûnh bieät ly sao maø buoàn vaäy, noù cuõng buoàn nhö caûnh con taøu Tröôøng Xuaân rôøi beán Thöông Caûng Saøi Goøn trong giôø phuùt thaäp töû nhaát sinh, eùo le nhaát cuûa "moät ñôøi ngöôøi", maø khoâng ai ngôø ñöôïc, caäu beù hôn ½ theá kyû tröôùc bò "anh Thaûn bôïp toâi moät caùi vaøo ñaàu" (taäp I, trang 69) maø baây giôø laïi laø moät vò TT oai phong laãm lieät, anh huøng treân bieån Ñoâng, chæ huy, tö leänh moät con taøu ñöa 4000 ngöôøi tìm veà sinh loä ôû mieàn ñaát höùa!

Vaø vò TT ñoù raát ñaày loøng nhaân ñaïo, coù moät khoâng hai treân traàn gian naøy, khi vöôït truøng döông gian truaân nguy hieåm chaäp chuøng ñang rình raäp ñoå doàn tröôùc maët, theá maø vaãn ra leänh vôùt nhöõng ngöôøi voâ voïng.:

" Moät thanh nieân ñöùng ôû muõi ghe, daùng ngöôøi nhoû beù, veû thaátvoïng hieän roõ treân neùt maët. Toâi vaãn yeân laëng nhìn, quan saùt, vì khan maát tieáng, neân vieát maáy chöõ ñöa cho Huøng. Tieáng Huøng oang oang vang leân:

- Theo leänh thuyeàn tröôûng, ñeå taát caû ñoàng baøo leân taøu." (taäp I, trang 275)

Thöû hoûi trong giôø phuùt daàu soâi löûa boûng nhö theá maø moïi ngöôøi chæ bieát haønh ñoäng theo baûn ngaõ, coát chaïy "baùn soáng baùn cheát" ñeå thoaùt thaân, ai cuõng lo nghó ñeán thaân mình chöù coøn thì giôø ñaâu maø lo cho ai (chính ngöôøi vieát baøi naøy, trong thôøi gian vöôït bieân treân Thaùi Bình Döông ñaõ töøng chöùng kieán caûnh thöông taâm: ngöôøi choàng töï boû vôï con cheát chìm maø leo leân taøu vôùt moät mình) Quyeát ñònh mau maén cuûa TT Luõy nhö vaäy khoâng ñaùng ca ngôïi toái ña sao? Cöû chæ ñoù, coøn caùi naøo cao ñeïp hôn ñeå so saùnh? Thuù thaät vôùi caùc baïn, toâi ñoïc ñeán ñaây ñaõ khoâng neùn ñöôïc hai doøng nöôùc maét ñang traøo ra vì toâi vöøa caûm thaáy taát caû noãi vui möøng lôùn cuûa gia ñình kia ñaõ coù dieãm phuùc gaëp ñöôïc "OÂng Quan Taøu" cöùu tinh Phaïm Ngoïc Luõy. Hôõi nhöõng ngöôøi ñöôïc vôùt kia ôi, baây giôø ra sao roài, ñònh cö ôû phöông trôøi naøo, Hy voïng caùc ngöôøi seõ ñoïc nhöõng doøng naøy ñeå cho toâi ñöôïc san seû ôn cöùu töû cuûa TT Luõy ñoái vôùi caùc baïn.

Nhöng loøng nhaân ñaïo lay laùng nhö trôøi bieån cuûa cuï Luõy khoâng döøng laïi ñoù maø coøn boäc loä theâm ôû moät pha gay caán khaùc, khi taøu ñaõ ñeán haûi phaän quoác teá. Moïi ngöôøi keâu cöùu thaát thanh, tuyeät voïng! Vò TT vaãn bình tónh vaø ra leänh (laïi ra leänh laàn nöõa!) quay taøu trôû laïi cöùu. Moät con taøu töøng bò lieät maùy, gaõy baùnh laùi, teâ lieät vì aùp löïc ñaàu ñaõ bò keû gian vaøo giôø choùt phaù hoaïi, thay baèng nöôùc, ñang chôû ñaày nhoùc ngöôøi, thöû hoûi coù vò TT naoñuû can ñaûm töï trì hoaõn cuoäc haønh trình dai daúng ñeå cöùu moät maïng ngöôøi? Hieám laém, thöa baïn! Bôûi vì loøng ham soáng ñaõ laøm cho con ngöôøi trôû thaønh ích kyû nhoû nhen. Nhöng maëc keä! Luõy ñaõ töøng cöùu tha nhaân neân cuõng khoâng theå boû lôõ cô hoäi naøy. Haõy nghe cuï keå laïi:

"Chôït nhìn veà höôùng Taây, maët trôøi chæ coøn caùch maët bieån moät con saøo. Quyeát ñònh quay taøu lai. Hôn nöûa giôø ñaõ qua. Naïn nhaân neáu coøn soáng soùt ñaõ ôû caùch xa öôùc chöøng hôn 5 haûi lyù. Neáu tìm ñöôïc naïn nhaân, aûnh huôûng taâm lyù seõ raát lôùn lao. Toâi nhìn thaúng vaøo maét anh thanh nieân la leân ban naõy:

" – Coù thaät ngöôøi rôùt xuoáng bieån? Hay töï töû?

- Khoâng phaûi töï töû, rôùt thöïc.

Anh thanh nieân traû lôøi, ñoâi maét nhö caàu khaån.

Maáy ngöôøi khaùc ñöùng gaàn, thaáy taøu coù yù quay trôû laïi, toû veû khoâng baèng loøng. Coù leõ hoï cho raèng, taøu quay trôû laïi chæ laøm moät vieäc thaät voâ ích (taâm lyù thoùi ñôøi con ngöôøi laø nhö theá. Khi mình ñaõ yeân phaän roài thì khoâng bao giôø nghó ñeán ngöôøi khaùc, ghi chuù theâm cuûa ngöôøi vieát)

"Ñôõ laáy oáng nhoøm höôùng veà phía ñaùm maây laøm chuaån, toâi theo roõi treân maët bieån luùc baáy giôø soùng raát nhoû. Naïn nhaân ñang vuøng vaãy bôi ra daùng coøn khoûe laém. Toâi möøng quaù, nhöõng noãi lo aâu töôûng nhö voã caùnh bay ñi…Möøng khoâng haún vì vôùt ñöôïc ngöôøi, möøng vì ñoàng baøo treân taøu ñaõ nhìn thaáy, chæ moät maïng cuõng caàn phaûi cöùu soáng."

Roài taùc giaû taâm söï:

"Toâi hi voïng ñoàng baøo treân taøu hieåu raèng con taøu ñöôïc leøo laùi ñeán beán an toaøn hay khoâng, taát caû moïi ngöôøi ñeàu phaûi coù traùch nhieäm. Traùch nhieäm cuûa ñoàng baøo luùc naøy laø giöõ bình tónh, ñöøng gaây theâm hoang mang, giöõ vöõng traät töï, nhaát laø ñöøng ích kyû. Coù phaûi Thöông Ñeá ñaõ giuùp con tauø Tröôøng Xuaân vôùt ñöôïc ngöôøi rôi xuoáng bieån, giuùp boán ngaøn ngöôøi chuùng toâi saùng suoát hôn, traàm tónh hôn trong côn nguy khoán ñeå coù theå baûo veä nhau trong luùc khoán cuøng." (taäp 1, trang 312, 313, 314).

Vaø cöù nhö theá, taâm hoàn roäng löôïng bao la cuûa oâng cuõng nhö loøng baùc aùi vò tha cuûa oâng luoân nghó ñeán tha nhaân cöù daøn traûi khaép haàu heát cuoán saùch. Ñoïc ñeán trang gaàn cuoái, toâi ñaõ tìm ra moät chaân lyù môùi, moät chaâm ngoân cho ñôøi, cuûa moät kieáp ngöôøi laän ñaän leânh ñeânh deät laïi cuoäc ñôøi vaø laøm laïi con ngöôøi töø hai baøn tay traéng, ñeå töï an uûi mình maø tieán leân:

"Toâi caên daën caùc con:

"Phaûi can ñaûm vaø töï tin môùi ñöôïc. Ñöøng yû laïi vaøo baát cöù ai. Töông lai naèm trong tay mình. Tay traéng chöa chaéc ñaõ laø caøi khoâng may. Boá meï chaúng coøn gì ñeå giuùp caùc con xaây döïng cuoäc ñôøi ôû nöôùc ngoaøi…Caùc con phaûi töï lo laáy." (taäp 1, trang 314)

Ñoù laø trieát lyù soáng cuûa ngöôøi AÙ Ñoâng. Ñoù laø tinh thaàn töï laäp maø cha oâng chuùng ta ñaõ töøng traêng troái. Vaø toâi coù caûm tuôûng nhö ñang nghe lôøi troái traên, daën doù baát taän cuûa song thaân vaø nhaïc phuï toâi maáy naêm veà tröôùc, baây giôø ñang voïng veà nhö ñeán töø moät coõi hö voâ xa xaêm naøo.

Qua ñeán taäp II, coù theå noùi taùc giaû ñaõ daønh haàu heát 564 trang (Taäp I daøy 458 trang) ñeå noùi veà nhöõng hoaït ñoäng cuûa baûn thaân gaén lieàn vôùi Maët Traän Quoác Gia Thoáng Nhaát Giaûi Phoùng Vieät Nam (MTQGTNGPVN) ôû giai ñoaïn ñaàu vôùi haäu thuaãn ñoùng goùp cuûa 4000 haønh khaùch treân taøu Tröôøng Xuaân tin töôûng vì uy tín cuûa taùc giaû. Nhöng roài sau moät thôøi gian laøm chuû tòch PTQGYTKC, baát ñoà, MT bò raïn vôõ ñeå ñi ñeán choã tan raõ (theo lôøi tacù giaû). Cuï ñaõ buoàn loøng khoâng ít vaø ñaõ ruùt lui vaøo boùng toái, khoâng muoán hoaït ñoäng nöõa. Haõy nghe cuï taâm söï vôùi ngöôøi vieát baøi naøy

"Toâi vaãn ñöùng beân leà nhö khaùch baøng quan töø ñoù ñeán nay vaø coøn deø daët ñaén ño chöa döùt khoaùt nhaäp cuoäc trôû laïi, bôûi leõ sau laàn bò haát huûi, ngoaûnh maët bôûi nhöõng ngöôøi thaân tin töôûng nhaát ñôøi trong nhöõng giôø phuùt nguy bieán, vaát vaû cuûa lòch söû haàu nhö tuyeät voïng, toâi ñaõ ñaâm ra hoaøi nghi taát caû, hoaøi nghi ngay caû chính mình. Vì theá maø toâi ñaõ soáng ñôøi aån daät, khoâng muoán tieáp xuùc vôùi ai, keå caû nhöõng ngöôøi baïn vong nieân nhö anh..." (trích cuoäc ñieän ñaøm ngaøy 6/8/00).

Cuï TT Phaïm Ngoïc Luõy ñaõ hoaøn toaøn coáng hieán troïn veïn vaø ñaày ñuû con tim vaø khoái oùc coøn laïi ôû cuoái ñôøi cho PTQGYTKC ñeå uûng hoä MTQGTNGPVN. Oâng ñaõ ñem taâm tình vieát lòch söû. Oâng ñaõ "aên côm nhaø vaùc ngaø voi", ñeå roài nhaän moät phaàn thöôûng chua chaùt: bò phaûn boäi traéng trôïn, muoái maët phaûi aån daät ñeå traùnh dö luaän ñaøm tieáu.

Tuy nhieân, coâng baèng maø noùi, ngöôøi tao theå laáy thaønh baïi ñeå luaän anh huøng. Moät söï thaät khoâng theå choái caõi ôû con ngöôøi ñöùc ñoä Phaïm Ngoïc Luõy laø cöùu tha nhaân vaø cöùu queâ höông döôùi ñuû moïi hình thöùc trong giôø thöù 25 vaø nôùi queâ ngöôøi, trong ¼ theá kyû qua ñaõ ñöa oâng vaøo lòch söû vôùi choã ngoài khieâm toán beân caïnh caùc vó nhaân anh huøng Vieät Nam. Ñaïo ñöùc ñoù raát ñaùng ñöôïc giaûi thöôûng Nobel Hoøa Bình. Vaø ngoøi buùt cuûa cuï – tuy khoâng phaûi laø chuyeân nghieäp – seõ daønh cho taùc giaû moät choã ñöùng xöùng ñaùng nay mai treân Vaên Ñaøn Vieät Nam Haûi Ngoaïi.

Trong tinh thaàn mong ñôïi ñoù, toâi nguyeän caàu vôùi neùn taâm nhang thoâ thieån, taäp III HKMÑN sôùm hoaøn taát ñeå kòp chaøo ñôøi vaøo cuoái naêm nay.

Nhöõng ngöôøi ñi tröôùc toâi ñaõ khoâng tieác lôøi ca tuïng TT Phaïm Ngoïc Luõy. Rieâng toâi chæ xin ñöôïc noùi leân lôøi cuoái cuøng cuûa moät keû haäu sinh ñaõ töøng coù nhieàu kyû nieäm vui buoàn vôùi cuï laø chæ daùm xin ñöôïc kính taëng cuï moät ñoùa hoa hoàng, moät ñoùa hoa hoàng töï con tim nhoû beù, theá thoâi.