Vaên hoùa vaø ngoân ngöõ coù lieân heä chaët cheõ, khoâng theå taùch rôøi. Ngoân ngöõ laø phöông tieän chuyeân chôû vaên hoùa vaø vaên hoùa chöùa ñöïng trong ngoân ngöõ. Ngöôøi ta ñaõ noùi raèng ngoân ngöõ vaø vaên töï laø keát tinh cuûa vaên hoùa daân toäc, nhôø ngoân ngöõ vaø vaên töï ñeå ñöôïc löu truyeàn vaø trong töông lai, neàn vaên hoùa cuõng nhôø vaøo ngoân ngöõ ñeå phaùt trieån. Söï bieán ñoåi vaø phaùt trieån ngoân ngöõ laïi luoân luoân ñi song song vôùi bieán ñoåi vaø phaùt trieån vaên hoùa. Vaäy muoán nghieân cöùu saâu veà vaên hoùa phaûi nghieân cöùu ngoân ngöõ, vaø taát nhieân muoán ñi saâu vaøo ngoân ngöõ phaûi chuù taâm ñeán vaên hoùa. Ñieàu ñoù ñöôïc theå hieän roõ raøng trong tröôøng hôïp tieáp xuùc giao thieäp vaên hoùa maø hai beân (khaùc daân toäc, khaùc quoác gia) coù boái caûnh vaên hoùa khaùc nhau.

Thoâng thöôøng thì trình ñoä söû duïng moät ngoân ngöõ nhö moät ngoaïi ngöõ (khaû naêng nghe, noùi, ñoïc vaø vieát, maø nghe laø quan troïng nhaát) ñöôïc quyeát ñònh baèng hai yeáu toá: Söï am hieåu veà ngoân ngöõ ñoù vaø söï hieåu bieát veà kieán thöùc vaên hoùa trong boái caûnh cuûa ngoân ngöõ ñoù. Khi moät ngöôøi ñaõ naém ñöôïc ñaày ñuû nhöõng kieán thöùc ngoân ngöõ maø vaãn khoâng giaûi thích thoûa ñaùng ñöôïc ngoaïi ngöõ laø vì hoï khoâng coù ñuû kieán thöùc veà boái caûnh cuûa ngoân ngöõ ñoù. Do söï khaùc bieät veà oùc thaåm myõ, caùch suy tö, quan nieäm giaù trò, ñaëc tröng taâm lyù vaø taäp quaùn cuûa töøng daân toäc, caùch giaûi thích vaø dieãn ñaït cuøng moät söï vaät cuõng seõ khaùc nhau. Cho neân coù khoù khaên hoaëc coù khi daãn tôùi söï hieåu laàm trong tieáp xuùc laø leõ ñöông nhieân.

Chuùng toâi xin neâu moät soá tröôøng hôïp ñaùng chuù yù sau ñaây:

CAÙCH THÖÙC ÑOÁI THOAÏI

Ngöôøi Vieät Nam vaø ngöôøi AÙ ñoâng coù thoùi quen (thoùi quen, taäp quaùn laø vaên hoùa) chaøo nhau baèng caùch hoûi: oâng aên côm chöa?; baùc ñi ñaâu ñaáy?; Baø ñang laøm gì ñaáy? Hoûi maø khoâng caàn nghe caâu traû lôøi, ñoù chæ laø caùch thöùc chaøo, khoâng phaûi thaät söï muoán bieát ngöôøi ñöôïc hoûi aên côm chöa; ñi ñaâu; hay ñang laøm gì. Khi traû lôøi, ngöôøi ta coù theå ñaùp laïi moät caùch khoâng ñích xaùc, hoaëc khoâng traû lôøi. Neáu dòch nhöõng caâu hoûi treân sang tieáng Anh, tieáng Phaùp thì seõ laø nhöõng caâu hoûi roõ raøng, caàn phaûi traû lôøi. Neáu chuùng ta chaøo hoûi ngöôøi Phaùp ngöôøi Myõ nhöõng caâu nhö theá coù theå coù söï hieåu laàm , vì hoï chaøo nhau baèng nhöõng caâu nhö: Bon soir, Good morning... Traùi laïi vôùi chuùng ta khi muoán chaøo nhö theá, chuùng ta khoâng caàn phaûi noùi roõ laø chaøo buoåi chieàu, hay chaøo buoåi toái

Ngöôøi Vieät Nam vaø ngöôøi AÙ Ñoâng coù thoùi quen öa tìm hieåu quan saùt vaø ñaùnh giaù ngöôøi mình tieáp xuùc. Tuoåi taùc, queâ quaùn, trình ñoä vaên hoùa, ñòa vò xaõ hoäi, möùc thu nhaäp caù nhaân, tình traïng gia ñình. (Boá meï coøn hay maát, ñaõ laäp gia ñình chöa, ñaõ coù con chöa, maáy trai maáy gaùi. Nhuõng caâu hoûi veà biography vaø background cho ngöôøi ñoái dieän luoân laø nhöõng ñieàu chuùng ta quan taâm vaø ñaët caâu hoûi). Chuùng ta hoûi nhöõng ñieàu ñoù laø xuaát phaùt töø oùc coäng ñoàng, töï thaáy coù traùch nhieäm phaûi chuù yù ñeán ngöôøi khaùc, caàn bieát roõ ngöôøi ñoái thoaïi. Nhöng thoùi quen öa tìm hieåu naøy hoaøn toøan traùi ngöôïc vôùi ngöôøi Taây phöông. Ngöôøi AÂu Myõ ñeà cao chuyeän rieâng tö cuûa con ngöôøi, coi nhö baát khaû xaâm phaïm, nhaát laø veà löông boång vaø tuoåi taùc phuï nöõ. ÔÛ Myõ, ngay caû trong maãu ñôn xin vieäc vaø trong caùc cuoäc phoûng vaán nhaän nhaân vieân, coâng nhaân, khoâng coù quyeàn hoûi ngöôøi ñöùng ñôn veà tình traïng gia ñình. Ngöôøi Taây phöông khi laøm quen thöôøng khen nhau treû, ñeïp, quaàn aùo hôïp thôøi trang, hoaëc noùi veà thôøi tieát, hay baøn veà traän ñaáu theå thao vöøa qua.

Neáu cöù hoûi ngöôøi Taây phöông veà chuyeän rieâng cuûa hoï, hoï cho mình laø toø moø, hay doø tìm nhöõng ñieàu bí aån cuûa ngöôøi khaùc vaø coù theå hoï seõ chaùn naûn, töùc giaän.

Khoaûng 30, 40 naêm trôû laïi ñaây, phuï nöõ AÂu Myõ raát sôï beùo maäp, vì beùo maäp laø hình daùng khoâng ñeïp, laïi laø maàm moáng cuaû nhieàu thöù beänh. Trong khi ngöôøi AÙ ñoâng khen: beùo toát, toát töôùng, leân caân, beä veä thì ngöôøi ñöôïc khen haøi loøng. Ngöôïc laïi khen nhö theá laïi laø lôøi sæ maï ngöôøi ñöôïc khen! Ngöôøi Vieät vaø ngöôøi Trung Hoa coù thoùi quen noùi lôùn tieáng ngoaøi ñöôøng phoá, nôi coâng coäng. Trong khi ñoù ngöôøi AÂu, Myõ thöôøng noùi chuyeän vöûa ñuû nghe, toân troïng baàu khoâng khí yeân tónh, toân troïng ngöôøi khaùc. Ngöôøi AÙ ñoâng vaøo nhöõng tnlôøng hôïp oâng, Baø, Cha, Meï nhaän quaø taëng cua con chaùu, nhaän lôøi chuùc möøng, nhaän lôøi khen taëng, khoâng caàn phaûi caûm ôn. Caùc vò ñoù xem nhö con chaùu coù boån phaän phaûi laøm nhö theá.

Ngöôøi Vieät, coù khi khen thaät loøng, coù khi laïi khen mæa mai, khen maø laø cheâ. Ví duï coù ngöôøi hoûi: Coâ aáy, baø aáy ñeïp nhæ, ngöôøi ñoái thoaïi seõ traû lôøi: Ñeïp? Ñeïp thaät aø? AØ, ñeïp thaät, ñeïp chín nghìn ! Hoaëc duøng ca dao: Ñeïp nhö con teùp kho töông! Traùi laïi khi khen moät ñöùa beù buï baãm thì duøng hình thöùc cheâ, vì e sôï muï quôû, sôï ma quyû baét ñöùa beù ñi: "AÁy chaùu noù xaáu xí laém, noù hö laém." Coù nghóa laø chaùu noù buï söõa laém! Chaùu noù ngoan laém! Neáu dòch lôøi cheâ roài giaûi nghóa cho ngöôøi AÂu Myõ hieåu ñoù laø lôøi khen thì hoï phaûi coá hieåu môùi hieåu noåi.

Trong moät ngoân ngöõ, caùch xöng hoâ luoân luoân bieåu loä ñaëc tröng taâm lyù, neáp suy tö vaø vaên hoùa cuûa daân toäc ñoù. Trong tieáng Vieät caùch xöng hoâ raát phong phuù vaø phöùc taïp. Ngoaøi caùc ñaïi töø nhaân xöng nhö: toâi tao, tôù, maøy, noù, haén; chuùng toâi, chuùng tao, chuùng tôù, chuùng no, boïn haén coøn coù moät soá löôïng lôùn caùc danh töø chæ lieân heä hoï haøng nhö: anh - em, baø - chaùu, chuù – chaùu... ñeå thay theá cho ñaïi töø nhaân xöng vaø nhöõng danh töø naøy coù xu höôùng laán aùt caùc ñaïi töø nhaân xöng. Heä thoáng xöng hoâ naøy noùi leân ñaëc ñieåm cuûa vaên hoùa Vieät Nam. Chuùng ñöôïc öùng duïng tuøy theo tình caûm cuûa ngöôøi phaùt bieåu vaø tröôøng hôïp cuï theå khi noùi chuyeän. Cuøng tieáp xuùc moät ngöôøi, ngöôøi ta coù theå duøng nhöõng caëp töø xöng hoâ khaùc nhau nhö : anh- em, anh - toâi, oâng -toâi, maøy - tao tuøy theo töøng tröôøng hôïp. Traùi laïi trong ngoân ngöõ Taây phöông vaø caùch noùi phoå thoâng cuûa Trung Hoa chæ söû duïng caùc ñaïi töø nhaân xöng nhö: I, You, he, she, Haùn ngöõ thì ngaõ, nhó (ngoå, næ).

Neáu so saùnh caùc danh töø chæ lieân heä hoï haøng trong caùc ngoân ngöõ, chuùng ta seõ thaáy nhieàu ñieåm khaùc nhau coù khi thuù vò, khoâi haøi vaø kyø laï. Ví duï trong tieáng Vieät chaùu (trai, gaùi) chæ ngöôøi theá heä sau, nhöng khoâng phaûi laø con, goàm: con cuûa con; con cuûa anh, chò vaø em. Trong tieáng Anh cuõng coù grand child, nephew vaø niece. Nhöng neáu daïy tieáng Vieät cho ngöôøi Anh, Myõ thì chaùu laïi coù theå laø con, coù theå laø toâi nöõa. Ví duï hoûi moät thanh nieân: Anh ñaõ coù chaùu naøo chöa?; hay noùi; Thöa caùc cuï, chaùu khoâng daùm aï!

Nhö vaäy caùch xöng hoâ noùi leân nhöõng ñaëc tröng boái caûnh vaên hoùa xaõ hoäi cuûa töøng ngoân ngöõ, caàn ñöôïc nghieân cöùu baèng keát hôïp vaên hoùa vaø ngoân ngöõ.

Khieâm toán laø moät ñöùc tính, nhöng moãi daân toäc thöôøng coù caùch thöùc rieâng ñeå toû yù khieâm nhöôøng. Ngöôøi Vieät Nam vaø AÙ ñoâng thöôøng toû yù khieâm toán baèng caùch töï khieâm, laø töï haï mình xuoáng. Ví duï trong moät cuoäc hoïp, ngöôøi AÙ ñoâng thöôøng môû ñaàu baèng maáy caâu nhö sau: "Trình ñoä cuûa toâi khoâng baèng ai, toâi chöa chuaån bò kyõ, neáu coù choã naøo toâi sô xuaát thì mong quyù vò thoâng caûm vaø bo åtuùc cho" Noùi nhö theá laø lòch söï. Nhöng ngöôøi Taây phöông seõ khoâng haøi loøng vaø phaûn öùng: neáu trình ñoä yeáu, chöa chuaån bò kyõ thì noùi laøm gì?" Hoï khoâng hieåu raèng khi noùi theá chæ laø caùch nhuùn mình thoâi, thaät ra ngöôøi aáy raát gioûi, vaø chuaån bò heát söùc kyõ caøng. Ngöôøi AÙ Ñoâng khoâng bao giôø töï khen mình töï taâng boác mình, e bò cheâ cöôøi. Traùi laïi ngöôøi Taây phöông cho raèng chuùng ta thieáu töï tin, vaø töï tin khoâng coù nghóa laø töï khoe khoang. Khi taëng quaø, ngöôøi Vieät thöôøng muoán giaûm giaù trò moùn quaø, duø moùn quaø ñoù hoï ñaõ boû ra nhieàu coâng söùc tieàn baïc môùi mua ñöôïc. Hoï chæ noùi "Ñaây laø chuùt quaø moïn chaúng ñaùng gì bao nhieâu". Noùi theá ñeå ngöôøi nhaän quaø yeân loøng. Ngöôøi AÂu Myõ thì traùi laïi. Khi taëng quaø hoï thöôøng noùi roõ: Moùn quaø naøy toâi ñaõ coù chuû yù ñi mua cho baèng ñöôïc, hoaëc laø:" Ñaây laø haøng noåi tieáng, hieám coù". Ngöôøi phöông Taây cho raèng noùi theá môùi toû loøng chaân thaønh.

Loái töï khieâm coøn theå hieän ngay trong caùch söû duïng ngoân ngöõ. Vi duï: "OÂng laïi chôi nhaø chuùng toâi; OÂng cho toâi moùn quaø" nhöng laïi noùi ñeå naâng cao giaù trò ngöôøi ñoái thoaïi: "Toâi xin laïi thaêm oâng baø"; "Toâi xin bieáu oâng baø moùn quaø moïn".

SÖÛ DUÏNG CAÙC TÖØ NGÖ VAÊN HOÙA TRONG GIAO THIEÄP

Töø ngöõ vaên hoùa coù yù nghóa vaên hoùa xaõ hoäi. YÙ nghóa vaên hoùa xaõ hoäi laø chæ nghóa boùng, aån duï, töôïng tröng, bieåu caûm.

Ñoù laø caùc töø ngöõ coù haøm nghóa töïng tröng vaên hoùa, ngoaøi chöùc vieäc ñònh danh ra, caùc töø ngöõ gôïi leân moät söï lieân töôûng naøo ñoù. Ví duï trong tieáng Vieät, töø "con roàng" ngoaøi chöùc naêng ñònh danh laø chæ moät con vaät töôûng töôïng ra, laø bieåu töôïng cuûa nhaø vua thôøi xöa vaø töôïng tröng cuûa daân toäc Vieät. Ngöôøi Vieät thöôøng töï nhaän laø con roàng chaùu tieân. Ngöôøi Trung Hoa cuõng thöôøng nhaän laø con chaùu cuûa Roàng. Nhöng trong caùc tieáng Taây phöông , Dragon (roàng) laïi khoâng coù nghóa ñeïp nhö vaäy. Ñoù chæ laø con vaät huyeàn thoaïi raát hung aùc, luoân luoân laøm haïi con ngöôøi. Bôûi theá ngöôøi Taây phöông khoâng hieåu taïi sao taïi sao ngöôøi Vieät, ngöôøi Trung Hoa laïi suøng baùi moät con aùc thuù nhö theá!

Trong Haùn ngöõ con boø vaøng giaø (laõo hoaøng ngöu) laø chæ töôïng tröng nhöõng ngöôøi laøm vieäc caàn cuø, coù goùp coâng söùc lôùn lao vaø khoâng bao giôø khoe khoang, laø moät danh hieäu raát quyù Nhöng trong tieáng Vieät, con boø laø moät bieåu töôïng cho ngu ñaàn. Ngöôøi ta noùi: ngu nhö boø; ñaàu boø ñaàu böôùu (böôùng bænh, ngang ngaïnh) con boø vaøng giaø chæ laø ngöôøi giaø yeáu chaäm chaïp ngu doát. Trong khi ñoù ñeå chæ ngöôøi keùm thoâng minh, ngöôøi Myõ noùi: oùc noù nhoû nhö haït ñaäu (bean).

Ngoân ngöõ Vieät , tieáng loùng deâ coù nghóa khoâng ñeïp, duøng ñeå chæ ñaøn oâng ña daâm: noù coù maùu deâ, noù laø deâ cuï, deâ xoàm? Nhöng trong Haùn ngöõ thì deâ vaø cöøu laø hình aûnh dòu hieàn, raát deã thöông. Ngoaøi ra vì ñoàng aâm vôùi döông (traùi vôùi AÂm) vaø cuøng vaàn vôùi chöõ may maén, neân ngöôøi Trung Hoa xem con deâ vaø cöøu laø töôïng truûng cho may maén.

Ngöôøi Vieät vaø Trung Hoa cho con chim khaùch laø bieåu töôïng cho ñieàm laønh, tin raèng noù ñem ñeán tin vui. Ngöôøi AÂu Taây hình aûnh chim khaùch khoâng quyù baùu gì, ôû nöôùc Nga ngöôøi ta cho loaïi chim naøy laø töôïng tröng cho keû ñaâm bò thoùc, choïc bò gaïo vaø keû troäm.

ÔÛ AÙ Ñoâng nhö Nhaät, Cao Ly vaø Taây taïng coù hình thöùc noùi vaø vieát toân kính ñoái vôùi nhöõng baäc tu haønh, laõnh ñaïo... Hình thöùc naøy ñöôïc bieán caûi ngay vaøo trong ngoân ngöõ. ÔÛ Vieät Nam vaø Trung Hoa khoâng coù loái vieát nhö theá, nhöng duøng nhöõng töø ñaët theâm vaøo ñeå baøy toû loøng quyù troïng toân kính. Ví duï tieân sinh, tieàn boâí; oâng anh, ñaøn anh. Rieâng Vieät Nam coù nhöõng coù nhöõng chöõ khoâng dòch ra tieáng Anh, tieáng Phaùp ñöôïc, ñeå baøy toû kính troïng ngöôøi hôn mình veà tuoåi taùc, hoïc vaán, tö töôûng... Ñoù laø thöa, trình, baåm, ôû ñaàu caâu vaø aï ôû cuoái caâu. Ngöôøi Myõ chæ coù töø Sir vaø Mam ñaët ôû cuoái hoaëc ñaàu caâu ñeå baøy toû söï toân kính thoâi.

Ngoân ngöõ naøo cuõng phaûi coù soá ñeám, nhöng coù vaøi con soá coù nhöõng haøm nghóa ñaëc bieät. Chính con soá khoâng coù gì thaàn bí, nhöng töø choã suøng baùi linh vaät veà ngoân ngöõ, ngöôøi ta ñi ñeán suøng baùi veà con soá. Ngöôøi ta cho raèng coù nhöõng soá laønh, may maén, coù nhöõng soá döõ, xui xeûo.

Ví duï ôû caùc nöôùc phöông Taây, soá 13 bò coi laø soá xaáu, ngöôøi ta luoân luoân kieâng vaø coá laån traùnh con soá naøy ÔÛ caùc nhaø laàu, ngöôøii ta khoâng laáy soá 13, caùc beänh vieän vaø giöôøng beänh soá 13; treân maùy bay xe löûa vaø ôû moãi haøng gheá ñeàu khoâng coù gheá soá 13. Ngöôøi ta tieán haønh nhöõng vieäc quan troïng cuõng coá traùnh ngaøy 13. Nhöng ôû Vieät Nam vaø Trung Hoa laïi khoâng tin nhö theá. Moät vaøi tænh ôû Trung Quoác ngöôøi ta cho caùc soá 3, 6, 9 laø soá ñeïp, choïn nhöõng ngaøy 3, 6, 9, 13, 16, 26, 29 aâm lòch laøm leã cöôùi. ÔÛ Nhaät, ngöôøi ta cho soá 4 laø xaáu, vì tieáng Nhaät soá 4 ñoïc leân nghe gaàn nhö cheát (Xi = töù, xi = töû) neân ngöôøi Nhaät thöôøng kieâng soá naøy. Nhieàu beänh vieän Nhaät khoâng coù taàng soá 4, phoøng soá 4 vaø giöôøng soá 4. Tieáng trung Hoa cuõng nhö vaäy, töù ñoïc leân theo phöông ngöõ naøo nghe cuõng gaàn gioáng vôùi töû, neân nhieâu beänh nhaân naèm beänh vieân kieâng soá ñoù. Ngay caû soá ñieän thoaïi, ngöôøi ta cuõng khoâng thích soá 4. Gaàn ñaây vì aûnh höôûng Höông Caûng vaø Quaûng Ñoâng, hoï raát chuoäng con soá 8. Baùt ñoïc leân gaàn nhö phaùt (taøi), neân ngöôøi ta raát thích soá 8, neáu coù soá 168 laø nhaát loä (luïc) phaùt hay 598 ñoïc nhö ngaõ cöûu phaùt (nguõ cöûu baùt) = toâi phaùt taøi ñöôïc laâu. ÔÛ Vieät Nam, ngöôøi ta coù quan nieäm rieâng veà caùc con soá, coi soá leû laø toát ñeïp. Laøm ñaùm cöôùi cuõng coù thoùi quen choïn ngaøy, coù ngöôøi kieâng ngaøy 3 vaø ngaøy 7, vì ñaõ coù caâu: Chôù ñi ngaøy baûy, chôù veà ngaøy ba. Nhöng so vôùi hai nöôùc noùi treân, quan nieäm laønh döõ veà con soá cuûa ngöôøi Vieät vaãn nheï hôn. Ngöôøi Vieät chuoäng nhaát soá 9 vaø kî nhaát soá l0, goïi laø soá buø, baûng soá xe caùc loaïi, hoï ñeàu thích coù soá 9, hoaëc coäng laïi soá thaønh laø 9.

Maøu saéc coù aûnh höôûng ñeán taâm lyù con ngöôøi ñieàu ñoù ñaõ ñöôïc coâng nhaän. Trong ngoân ngöõ, caùc töø ngöõ chæ maøu saéc coù theå phaûn aûnh ñöôïc taâm lyù vaên hoùa daân toäc. Cho neân caùc töø ngöõ chæ maøu saéc thöôøng coù nghóa töôïng tröng vaên hoùa raát phong phuù.

Töø xöa, ngöôøi Vieät chòu aûnh höôûng Trung Hoa coù quan nieäm toân suøng maøu vaøng, vì töø ñôøi Haùn, laáy naêm saéc töôïng tm'ng cho nguõ haønh laø Kim, Moäc, Thuûy, Hoûa, Thoå vaø nguõ phöông laø Ñoâng, Taây, Nam, Baéc. Vaøng laø töôïng tröng cho Thoå vaø Trung öông vaø laø maøu cuûa vöông quyeàn. Töø ñôøi Haùn trôû xuoáng, caùc nhaø vua ñeàu maëc aùo vaøng, vaø ñoù laø ñoäc quyeàn cuûa nhaø vua.

Nhöng töø hôn chuïc naêm nay, maøu vaøng laïi coù nghóa töôïng tröag cho khieâu daâm, daâm oâ, vì maáy chöõ ñieän aûnh maøu vaøng nghóa laø phim aûnh khieâu daâm; phoøng khieâu vuõ maøu vaøng, baêng hình maøu vaøng laø cuøng nghóa doù. ÔÛ Vieät Nam thì coi nheï hôn , nhaïc vaøng coù nghóa laø nhaïc buoàn uûy mò, laõng maïn. Ngöôøi AÙ ñoâng cuõng thích maøu ñoû, cho ñoù laø töôïng tröng cho söï may maén, haïnh phuùc, vui veû, thaønh ñaït. Vaøo caùc dòp ngaøy Teát, ngaøy leã lôùn thöôøng treo caâu ñoái ñoû, thaép neán ñoû... ÔÛ Trung Hoa coøn treo ñeøn loàng ñoû, trong ñaùm cöôi coâ daâu maëc toaøn maøu ñoû, trang hoaøng trong nhaø toaøn baèng maøu ñoû. Traùi laïi ôû Taây phöông, coâ daâu maëc boä aùo cöôùi maøu traéng, hoï cho raèng maøu traéng töông tröng cho söï trong saïch, tinh khieát cuûa coâ daâu. Nhöng ôû Trung Hoa daân gian laïi kieâng maøu traéng trong ñaùm cuôùi, vì hoï vaãn coi maøu traéng laø maøu tang toùc. Ngöôøi AÙ ñoâng khoâng thích maøu ñen cho raèng ñoù laø vaän khoâng may, soá ñen, ñen ñuûi trong khi vaãn coù nhieàu ngöôøi Taây phöông thích sôn cöûa maøu ñen coå ñieån.

Caùc töø ngöõ vaên hoùa coøn raát nhieàu, nhö nhöõng chöõ kieâng kî, thaønh ngöõ, tuïc ngöõ, ca dao, tieáng loùng v. v.. Ví duï moät töø coù cuøng nghóa nhöng laïi thay ñoåi, hay theâm bôùt nghóa, tuøy theo caùh duøng, caùch ñaët caâu cuûa töøng quoác gia. Nhö töø noùng = chaud = hot cuûa Vieät, Phaùp vaø Anh. Noùng cuûa Vieät Nam gioáng nhö hot cuûa Anh coù nghóa nöõa laø noùng naûy; môùi tinh, nhöng tieáng Anh coøn theâm nghóa laø cay ( hot pepper). Chaud (e), chaleur cuûa Phaùp laø noùng, nhöng neáu nhaàm laãn noùi moät ngöôøi ñaøn baø ñang "en chaleur' thì thaät laø nguy hieåm!

Nhöõng ñieåm noùi treân cho thaáy yeáu toá vaên hoùa coù vai troø quan troïng trong giao thieäp, tieáp xuùc ñaëc bieät laø trong tieáp xuùc vaên hoùa. Ñaây cuõng laø vaán ñeà ngoân ngöõ vaø vaán ñeà boái caûnh vaên hoùa. Chuù taâm ñeán khía caïnh vaên hoùa khi nghieân cöùu ngoân ngöõ laø caàn thieát vaø laø caùch tìm hieåu môùi, moät ñòa haït môùi trong ngoân ngöõ hoïc.

Vaøi chuïc naêm nay, ôû Myõ, Nga, Trung Quoác, caùc nhaø ngoân ngöõ hoïc ñaõ laøm nhieàu vieäc nghieân cöùu ngoân ngöõ qua vaên hoùa vaø thu ñöôïc moät soá thaønh quaû. Chaúng haïn muoán hoïc moät ngoaïi ngöõ, caàn phaûi hoïc qua veà vaên hoùa cuûa thöù tieáng ñoù. Ñaëc bieät laø phaûi hieåu phong tuïc, taäp quaùn, söû, ñòa... cuûa nöôùc ñoù. Hoï nghieân cöùu caùc maët ngöõ aâm, ngöõ phaùp, töø vöïng, ngöõ nghóa ñeå keát hôïp ngoân ngöõ vôùi caùc ngaønh khoa hoïc xaõ hoäi khaùc vaø töø ñoù taïo döïng moät soá moân hoïc lieân ngaønh, trong ñoù coù moân ngoân ngöõ vaên hoùa (Cultural linguistics).