Một khoảng trời thơ

Hành trình vào cõi thơ là làm một cuộc phiêu lưu vô tận. Thơ bắt nguồn từ cảm xúc tâm hồn, những ơi ẩn chứa những khối tình thiêng liêng sâu kín nhất. Phải chăng làm thơ là đi giữa cõi mộng và thực để đời trổ nhánh đâm hoa và đưa thực vào mộng cho hồn vơi đi những nỗi đau trần thế! Thi hào Nguyễn Du mở đầu tác phẩm bất hủ Đoạn Trường Tân Thanh đã viết:

Thi nhân nặng nợ với tình thơ chẳng khác chi kiếp tằm nhả tơ? Người nghệ sĩ ước mơ lớn nhất của họ là để lại cho đời dăm ba tác phẩm hay hay ít bài thơ đắc ý. Dù mai sau tác giả có đi vào quên lãng thì những vần thơ trác tuyệt đó cũng dệt cho đời những đóa hoa muôn sắc. Hồn thơ tựa làn khói, mùi hương mà hương thì vô ảnh nên người đời chỉ cảm nhận. Nhưng, ngay cả lúc hữu tình hồn thơ hóa thể thành sợi khói, vầng mây ... nhìn thấy được nhưng nào ai nắm bắt? Phải đợi sự rung cảm của con tim thúc đẩy, hồn thơ nhập vào thi nhân thơ mới bật. Thơ vốn sẵn trong thiên nhiên, hàm chứa nhiều tính chất trong trời đất. Ngôn ngữ của thơ đôi khi ẩn trong văn, nhạc và hội họa, nhưng hình ảnh và nhạc điệu của ngôn ngữ thơ lại rất khác với văn xuôi mà chỉ có những tâm hồn thơ mới cảm nhận được. Nhà thơ không làm công việc của nhưng lý luận, nhà khoa học, nhà thần học hay triết gia ... để tìm cái mới lạ trong thế giới hiện hữu, cái huyền bí của vũ trụ ... nhưng thi nhân có thể sống với tôn giáo, luân lý qua tâm linh để phát hiện thêm lẽ đạo của cuộc đời, và sống triế qua thơ? Thi sĩ Bùi Giáng đã thở bằng thơ trong bài Đi Vào Cõi Thơ thi sĩ đã minh họa: "...Cõi thơ là cõi bồng phiêu ..."

Nhập vào thơ là sống trong cõi phiêu bồng. Cây khô làm sao nở hoa, thơ cũng thế chỉ rộ ở những tâm hồn nghe được tiếng thở của con tim. Nhà thơ Đắc Trung đã diễn tả hồn thơ mình:

Trong tiến trình của dòng lịch sử thi cakể từ thơ cổ đại đến dòng thơ tạo sinh hôm nay thì hình thức thơ có nhiều thay đổi. Nhưng hồn thi nhân vẫn thế, vẫn là một cõi riêng như giọt sương mai dù mong manh, nhưng vẫn long lanh dưới nắng hồng tỏa ra muôn sắc, rồi chỉ một thoáng sẽ tan vỡ và mang theo mầu diễm ảo về một cõi mơ hồ nào đó.

Có những hình ảnh chỉ thoáng trong giấc mộng hay trong tâm tưởng những vẫn làm ngây ngất lòng người, phải chăng đó là những bài thơ không lời? Nhờ cảm xúc những hình ảnh tầm thường đơn điệu như sỏi, đa,ù mưa, nắng ... trở nên sống động có chất thơ như sỏi đá ngậm ngùi, linh hồn tượng đá, lệ đá xanh, chờ nhau hóa đá, tuổi đá buồn, mưa sầu nắng úa. Đó là những hình tượng, một trong những chất liệu dự phần vào cấu trúc hình thành thơ. Vì ngoại cảnh chi phối lòng người mà tâm hồn thi nhân lại đa sầu đa cảm nên dễ rung động trước cảnh vật hữu tình. Do đó những hình ảnh bất chợt như có một linh hồn đã giao cảm gợi cho thi nhân nguồn cảm hứng dạt dào cho đời những bức tranh thơ tuyệt tác. Nguyễn Du đã họa câu thơ:

Từ ngàn xưa gió trăng vẫn thế, không mang cảm tính, nhưng kể từ khi có thi nhân xuất hiện đã đem ngoại cảnh hòa với tâm cảnh để gió trăng kề cận, giao duyên với nhau. Gió tuy gần nhưng lại vô hình bóng, thế mà gió cũng biết lả lơi đùa trên vầng tóc rối ... Trăng tuy xa vời vợi, nhưng trăng bỗng hóa gần để ngậm ngùi chia xẻ những đau thương của mảnh đời rụng vỡ. Thi sĩ Hàn Mặc Tử đã họa một bức tranh qua câu thơ tuyệt vời:

Thơ là thông điệp của tình yêu nơi chứa đầy hương thơm mật ngọt lẫn trái đắng. Xưa có một thi nhân bị người đời quên tên tuổi đã tặng cho đời bài thơ tình tuyệt diệu còn truyền tụng mãi đến hôm nay.

Thơ tình chứa đầy tính lãng mạn, là lời ru lẫn tiếng nấc của con tim như dòng suối mát hương thơm nâng niu tình yêu, nên đôi khi ý thơ vượt trước thời đại, chối bỏ những ràng buộc luân lý của xã hội đương thời còn khép kín. Thật ra từ khi xuất hiện con người thì tính lãng mạn cũng phát sinh. Nhà thơ thường thả hồn theo trăng sao để gởi về nơi xa xăm ấy một chút tình. Chỉ có nhà thơ mới dám bộc lộ lòng mình. Thi sĩ TTKH để lại bài thơ tình còn lưu trong văn học mà một thời đã gây xôn xao:

Dòng lãng mạn hòa với tâm linh khiến hồn thơ chấp cánh bay vào cõi bồng phiêu, nơi ấy chỉ còn lại chấm sáng của tình yêu. Thi sĩ Đinh Hùng nương theo Mê Hồn Ca để vào cõi huyền hoặc bằng con tim nồng cháy, như ánh lửa hơ ấm những tâm hồn ở bên kia bờxa thẳm qua bài Gửi Người Dưới Mộ:

Ỡ thuở ban đầu đường tình mới chớm nở, nhà thơ Lê Nguyễn đã say hương, xem thơ và người tình đều là tri kỷ. Thơ đã giúp tình yêu thăng hoa:

Có nhiều khi thơ đã khơi dậy những niềm đau sâu kín nơi vùng ký ức mà người đời chỉ biểu lộ qua tiếng thở dài. Nhà thơ Cung Diễm đã vỗ về nỗi buồn qua đoạn thơ:

Chỉ có thơ mới gom những tư tưởng chứa đầymàu sắc hội họa, cung bậc âm nhạc và ngoại cảnh của thiên nhiên để diễn tả nỗi lòng qua những câu thơ ca ngợi khối tình. Thi sĩ Duy Năng dạt dào cảm xúc đã viết:

Nếu hội họa khởi đi từ óc tưởng tượng và do bàn tay khéo léo biết kết hợp màu sắc ánh sáng, bóng tối và đuờng nét để tạo nên bức tranh ấn tượng, thì thơ cũng cần có sự tưởng tượng để tạo nên hình ảnh sinh động. Trong bài thơ Tương Tư của thi sĩ Nguyên Sa là một bức tranh ấn tượng mà họa sĩ muốn họa lại nét thơ, chắc sẽ phải dừng cọ rất lâu để tìm chất liệu tạo hình:

Nhà thơ Luân Hoán đã thả hồn với tha nhân qua câu thơ đầy xúc cảm, diễn tả tâm trạn của những kẻ đang yêu, nhà thơ đã tô đẹp thêm ý nghĩa chữ tình:

Thi sĩ Thái Can qua bài Anh Biết Em Đi:

Thời nào cũng thế, người đi học thì nhiều như lá mùa thu,những kẻ sĩ thì hiếm! Nhất là khi đất nước có chiến tranh, hay bị giặc ngoại bang xâm chiếm, chỉ có kẻ sĩ mới dám dấn thân và lên tiếng. Trong lãnh vực thi ca cũng vậy, không phải lúc nào thơ cũng sướt mướt lời tự tình thổn thức chuyện lứa đôi, mà thơ còn nhập vào hồn thiêng sông núi, biến theo dòng thế sự, hòa với sự thăng trầm của dòng lịch sử dân tộc. Hồn thơ cũng hừng hực như hỏa diệm sơn, cuồn cuộn hơn thác lũ, sắc bén như ngàn gươm dao, mạnh hơn vạn quân. Là ngọn lửa kích động tinh thần chốn ngoại xâm. Xưa nay danh tướng Lý Thường Kiệt đã viết bài "Nam Quốc Sơn Hà" như một bản tuyên ngôn độc lập của dân tộc:

Trong dòng lịch sử thế giới có một thời dấu vó ngựa của đoàn quân Mông Cổ đã tung bụi mờ khắp muôn dặm, làm bạt vía trời Châu Á. Thế giặc Nguyên thuở đó như sóng vỡ tiến vào nước ta, vui tôi nhà Trần một lòn giữ nước, quyết chống ngoại xâm. Hưng Đạo Vương đã soạn ra một quyển "Binh thư yếu lược". Bài Hịch Tướng Sĩ:

Bài Bình Ngô Đại Cáo của thiên tài Nguyễn Trãi không những là khúc ca hùng tráng của dân tộc mà còn làm rạng rỡ nền văn hoc cổ điển nước nhà:

Ngày xưa tráng sĩ Đặng Dung đã giải bày tấm lòng trung liệt qua câu thơ đầy khí tiết:

Bước vào cõi thơ là để lắng nghe tiếng lòng thỏ thẻ của thi nhân, tùy theo tâm cảnh mỗi nhà thơ để thả hồn mình hòa nhập với ngoại cảnh. Thi sĩ Tản Đà đã trải tấm lòng qua lời thơ đầy tình tự quê hương:

Thi sĩ Thân Tâm qua bài Tống Biệt Hành đã nói lên cái khí tiết của kẻ sĩ thời xưa nào có khác nay:

Nhà thơ Nguyễn Bá Trạc mang mối sầu mất nước, đã gởi tâm sự mình qua bài Hồ Trường:

Nhiều khi thi nhân bị người đời gán cho là những kẻ "thương vay khóc mướn”, điều ấy có quá khắt khe chăng? Nhà thơ nào phải là tượng đá! Hồn thơ sẽ xanh rêu và chết yểu khi chẳng còn rung cảm trước những biến đổi buồn vui của ngoại cảnh, để hòa với nhịp sống thiên nhiên, nỗi đau của tha nhân hay tự xoa dịu niềm đau của chính thân phận mình. Thi sĩ Vũ Hoàng Chương đã tả về đất nước và thân phận những con người trước sóng hãi hùng của biển cả vào giai đoạn giữa thế kỷ 20 qua bài Phương Xa:

Có nhiều khi thơ là tiếng uất nghẹn, là lời than từ đáy ngục tù, nơi giam hãm những tâm hồn yêu tự do. Nhà thơ Nguyễn Chí Thiện, người đã bị tù hơn một phần tư thế kỷ trong địa ngục đỏ đã giải bày: