Đọc báo dùm bạn

Ngày này, 27 năm trước, giữa tháng 4 năm 1975, tình hình chiến sự tại Việt nam cực kỳ sôi động. Quân, dân, cán, chính từ miền Trung, lũ lượt kéo về Sàigòn. Dân chúng khắp vùng duyên hải bỏ hết của cải, trắng tay xuôi Nam. Quốc lộ 1 trở thành mồ chôn của hàng ngàn thường dân vô tôi, họ tìm đường lánh nạn, cuối cùng bỏ thây bên vệ đường. Nhiều bà mẹ nằm chết khi con thơ còm ngậm vú. Đoàn người hốt hoảng bỏ chạy, đại pháo vẫn gõ nhịp, tiếp tục giáng xuống đại lộ kinh hoàng. Những em bé lạc cha, mất mẹ, lầm lũi đi mà chẳng biết về đâu.

Người Hoa kỳ đã phủi tay, họ dùng mỹ từ "Việt nam hóa chiến tranh", để khai tử người bạn Đồng minh sau 20 năm chiến đấu. Trên đảo Guam và chính quốc Huê kỳ, Công binh Mỹ dựng lên hàng trăm dẫy nhà lều, trang bị phương tiện dã chiến, chuẩn bị đón tiếp làn sóng di cư vĩ đại. Công chức, quân nhân Mỹ còn kẹt lại ở Việt nam đón nghe bản nhạc “White Christmas”, ám hiệu đánh dấu lễ cuốn cờ, họ bồng bế nhau bỏ Việt nam. Một số nhỏ nhân viên làm việc với Mỹ được báo chuẩn bị hành trang, có thể được bốc theo sang Mỹ.

Thế rồi chuyện phải đến đã đến, hàng chục ngàn người thoát đi ngay sau khi Việt Nam tuyên bố buông súng. Người ta dùng bất kỳ vật gì nổi được trên mặt nước, làm phương tiện vượt biển, ra khơi. Một số được hạm đội Mỹ vớt, an toàn. Một số đông không chịu nổi sóng gió, đói khát, buông xuôi, chết mất xác. Các trại tị nạn ở Guam và trong đất Mỹ tiếp nhận làn sóng người từ Việt nam chuyển tới. Có những gia đình bám chặt lấy nhau, đến trại cùng một lượt, đa số gia đình khác, bị xé lẻ thành từng mảng, con mất cha, vợ lạc chồng. Có vài người đoàn tụ với người thân sau nhiều năm bầm vập, rất nhiều người không bao giờ trở lại!

Hai anh em Tim Bùi và Tony Bùi nhớ lại những ngày đầu trở thành người mất tổ quốc, mở đầu cuộc hành trình người tị nạn khi chưa tròn 5 tuổi. Như những em nhỏ khác sinh ra ở quê nhà, trưởng thành trên xứ người chưa hiểu được, vì sao? cha mẹ họ lại đau khổ, khi bỏ quê hương nghèo khó, ra đi lập nghiệp tại quốc gia giầu mạnh nhất thế giới.

Tim Bùi tâm sự: - "Mẹ tôi vẫn kể về những ngày đầu trên xứ Mỹ. Mẹ sợ cả ánh trăng, vì vầng trăng chỉ làm cho mẹ buồn thêm. Tôi muốn tìm hiểu nỗi buồn ấy, đó là động lực thúc đẩy tôi thực hiện cuốn phim Green Dragon (Chuyện Rồng Xanh).”

Tim và em, Tony Bùi được giới điện ảnh biết tới qua cuốn phim “Three Seasons”. Sau thành công ấy, họ bắt tay vào thực hiện tác phẩm thứ hai "GREEN DRAGON". Cuốn phim nói đến những ngày đầu tiên của người Việt Nam trên đất Mỹ. Lấy bối cảnh Camp Pendleton, Chuyện Rồng Xanh qui tụ hàng trăm diễn viên Việt nam, đã từng tạm trú tại đây một thời gian ngắn. 27 năm sau, nhiều người nhìn lại những dẫy lều xưa cũ, họ không ngăn được nước mắt, xúc động, gợi họ về dĩ vãng mù mờ, đầy chua chát thuở ấy.

MINH (Nguyễn Trung) chú bé 6 tuổi, lạc mẹ, ẵm em gái 4 tuổi theo ông cậu đi tỵ nạn. TÀI (Đôn Dương), một cựu thông dịch viên cho quân đội Mỹ, chỉ xin được ba chỗ ngồi trên chuyến bay khẩn cấp rời Việt nam. Bà chị nhờ Tài đưa hai cháu sang Mỹ, hẹn gặp lại em và con sau. Không ngờ lần chia tay ấy là lần cuối hai em nhìn thấy mẹ. Trên bước đường di tản, mỗi ngày Minh đi từ barrack này tới lều nọ tìm mẹ. Từng chuyến xe chở người mới tới, Minh hồi hộp chờ ngóng, mỗi lần người cuối cùng ra khỏi xe, Minh lại gục đầu lủi thủi, nói dối em “Có lẽ mẹ đến chuyến sau”. Cứ như vậy, chú bé tiếp tục tìm mẹ, cũng như hàng ngàn người lớn, mỗi ngày chen lấn, hy vọng tìm được tên người thân trên bảng thông báo từ các trại khác.

Tài được trung sỹ JIM LANCE (Patrick Swayze) chỉ định làm trưởng trại. Nhiệm vụ của anh là chuyển những mệnh lệnh từ viên hạ sỹ quan, đại diện chính quyền Mỹ, điều hành khối người Việt nam đầy hoang mang và buồn bã. Bên cạnh trách vụ với những người đồng hương thuộc nhiều giai cấp, đời sống phức tạp, Tài còn là nơi nương tựa duy nhất cho hai cháu Minh và Anh. Tài thay chị lo cho hai cháu thật chu đáo nhưng, đêm về, nhìn hai cháu quạnh hiu, nằm co quắp trong căn lều trống vắng, Tài không khỏi hối hận, đã không nhường chỗ đi của mình trên chuyến bay để mẹ con cháu khỏi xa nhau.

GẶP NHAU VÌ SỞ THÍCH.

ADDIE (Forest Whitaker), thanh niên Mỹ đen tình nguyện làm nhà bếp trong trại. Addie chia sẻ với những người đồng cảnh ngộ. Tuy không cùng ngôn ngữ, nhưng Addie mau chóng gợi được sự chú ý của bé Minh. Qua những cuốn truyện bằng tranh và nét vẽ thoáng họa, Addie mời Minh vào thế giới riêng của mình, căn phòng trọ phía sau kho nhà bếp. Bằng ngôn ngữ tự nhiên chẳng mấy chốc, Minh có thể trao đổi tư tưởng với người bạn mới. Minh cũng thích vẽ rồng vẽ rắn. Addie đưa chú bé vào bức tường nhà kho, nơi ấy, một bức họa được tô điểm thêm mỗi ngày. Addie chọn một góc, trải tâm tư mình ra bằng hình ảnh chú bé Mỹ đen môi trề, răng trắng hếu, trong bàn tay nâng niu của mẹ. Góc bên kia, Minh nguệch ngoạc vẽ hình chú bé chơ vơ giữa vùng lửa khói.

Mỗi ngày, trên bức tường ấy, hai người thi nhau vẽ những cảm nghĩ của mình, rồi, cùng nhau tô điểm một bức họa chung, con rồng mầu xanh lá mạ. Sau sở thích hội họa, một già một trẻ, lại thân nhau hơn qua sự yêu thích âm nhạc. Addie mở nhạc Rap, Minh uốn éo nhẩy theo thật hồn nhiên, thật thoải mái. Lúc chia tay, Addie còn dạy cho Minh lối bắt tay, chào hỏi rườm ra của người Mỹ đen.

Những giây phút bên Addie, Minh quên hẳn thực tại, nó lạc vào thế giới ảo mộng, để rồi, khi bừng tỉnh, Minh lủi thủi về lều nằm thao thức bên em, nhớ mẹ.

Trong khi ấy, Jim Lance cũng có tâm sự về nỗi khổ tâm của anh. Jim đưa chiếc hộp đựng đầy kỷ niệm của người anh duy nhất của Jim. Anh đã tình nguyện đi lính thay cho Jim, tham chiến ở Việt nam, có người yêu là một nữ y tá, người tận tình săn sóc khi anh bị thương. Thế rồi, sau đó anh tử thương trên chiến trường Cao Nguyên. Từ ngày nhận chiếc hộp, Jim mang mặc cảm anh đã chết thay cho mình, không dám mở nắp. Nhờ sự chứng kiến của Tài, anh giãi bầy tâm sự, từ nay anh sẽ thấy tâm hồn mình nhẹ nhàng, thanh thản hơn mà vui sống.

MỘT XÃ HỘI NHIỀU VẤN ĐỀ.

Tài chịu trách nhiệm trước thượng sỹ Jim Lance, tiền lương 5 đô một ngày. Với đồng lương hiếm quí đó, Tài là tai mắt, thay Jim giải quyết từ bữa ăn, tấm mền, căn lều cho bà con và dàn xếp những chuyện xích mích nội bộ. Xã hội Việt Nam trên bước lưu vong không những có nhiều ưu tư, mày còn nhiều điều phức tạp:

Lợi, ông già sồn sồn đã có vợ con, còn đèo bồng, mang theo "chị sen" nhỏ xíu. Khi còn ở Sàigòn, Lợi đã tòm tem với chị sen. Kim, cô gái quê chạy loạn lên tỉnh, buộc lòng ngủ với ông chủ để hy vọng được ông cho gia đình đi theo sang Mỹ. Trong lều, Kim hầu hạ, chịu đựng sự chửi rủa tục tằn của Hiền, vợ Lợi. Ban đêm Lợi hẹn với Kim lên đồi để chàng thỏa mãn thú tánh. Sung sướng gì khi trao thân cho người đáng tuổi cha mình dằn vặt giữa trời, nước mắt nước mũi chèm nhèm, Kim khóc vùi: _ "xin đừng bỏ rơi gia đình em trong trại".

Tại một căn lều khác, mấy anh Thủy quân lục chiến Mỹ ập vào, khiêng một thiếu phụ, liệng lên xe, mang đi. Tiếng gào thét của bà vang sang lều Tài. Anh trưởng trại lên chất vấn Jim Lance, lý do: Bà Kiều (Kiều Chinh) sợ ra trại sẽ không biết sống bằng cách nào, sau 4 lần trại tìm được người bảo trợ, sponsor tới đón, bà trốn tránh để được nán lại ở với người đồng hương.

Một trường hợp khó xử khác; Vài anh lính luôn mặc quân phục mang cấp úy, mỗi lần nhậu xỉn, cứ đến trước mặt một ông già, ngoài 60 tuổi, chửi rủa ông là tướng hèn. Họ đã nghe lời ông hô hào, chiến đấu tới cùng, thế mà, khi vào trại, họ cũng thấy ông có mặt trong đoàn người di tản. Ông già cắn răng chịu đựng, suốt ngày ngồi gõ mõ tụng kinh, không rời khỏi phòng, ngoại trừ vài phút ra tưới cây ớt ông ươm ngoài bãi đất bên cạnh lều. Nơi góc trại khác, một thanh niên nhất định đòi Tài can thiệp trả anh và gia đình về Việt nam. Anh hung hăng gần đánh vợ vì chị ta không nghe lời anh trở về Việt Nam. Tài hết lời khuyên:

- Cậu gàn lắm, cậu đã là lính, trở lại với bọn Việt cộng, chúng chẳng để yên cho cậu đâu?

- Nhưng cha mẹ, anh em tôi còn ở hết bến ấy, tôi phải về Đà lạt của tôi, đẹp tuyệt vời.

- Các ông ơi cứu tôi với, đừng để chồng tôi đưa mẹ con tôi về chỗ chết. Chị vợ vùng vằng.

HY VỌNG TƯƠNG LAI.

Những chuyện xẩy ra trong trại không nhất thiết chỉ là chuyện tiêu cực. Có những người tuy còn trẻ nhưng đã biết nhìn xa trông rộng. Đức, thanh niên chừng 30 tuổi, mới vào trại Đức đã biết mánh mung, mua bán, đổi chác, kinh doanh đủ thứ. Đức lanh mồm miệng, móc nối được nhiều quân nhân Mỹ, trao đổi phẩm vật mua từ PX. Đức có viễn tượng về đời sống tương lai bên ngoài hàng rào trại. Mới năm 1975 chàng thanh niên này đã tính đến chuyện lập "Little Sàigòn", lập làng Việt Nam trên nước Mỹ.

Chỗ khác, Thúy Hoa, (Lê Thị Hiệp) thiếu nữ đang học luật ở Sàigòn thì chiến tranh làm cô đứt đoạn. Thúy Hoa theo cha và em gái sang Mỹ để xây dựng tương lai. Thúy Hoa gặp Tài, hai người hạp ý, trở thành người yêu. Thúy Hoa có ý chí, cô rất đau buồn vì Mỹ bỏ Việt nam rơi vào tay Cộng sản. Cô muốn trở thành luật sư để bênh vực quyền lợi cho đồng bào thấp cổ bé miệng.

KỶ NIỆM NGÀY TANG THƯƠNG.

Một buổi sáng âm u, loa phóng thanh đài VOA loan tin ngày 30 tháng 4 năm 1975, chính quyền Sài Gòn tuyên bố đầu hàng. Xe tăng quân đội Bắc Việt tiến vào dinh Độc Lập, hạ cờ vàng 3 sọc. Lá cờ đỏ sao vàng đã kéo lên thay thế. Trại Pendleton đang ồn ào với những sinh hoạt hàng ngày đã im bặt trong giây lát. Nơi sân cờ mấy thiếu phụ rũ xuống, chít khăn tang khóc thương cho Việt Nam Cộng Hòa bị cáo chung. Nơi khác mấy thanh niên đứng run rẩy, đưa tay chào, hát bài Việt Nam Việt nam để tiễn biệt quê hương mến yêu vừa rơi vào tay giặc.

Mỗi người chua xót một kiểu. Mỗi người biểu lộ niềm đau cách riêng. Trong phòng ông già, người cựu tướng lãnh, có lần bị thuộc cấp xỉ vả, còn nhịn được, khi hay tin Sàigòn thất thủ, ông không chiụ nổi mối nhục, dùng dao cạo, cắt mạch máu tay, nằm chết trên vũng máu. Người xót xa nhất là Thúy Hoa, con gái ông.

Tài bất ngờ biết Thúy Hoa là con gái vị tướng vừa tự sát, đến bên an ủi. Jim tới chiêm ngưỡng cái chết khí phách của một ông tướng. Niềm đau xót cùng cực, sự uất hận dâng cao, Thúy Hoa bất kể hoàn cảnh hiện tại, tới đập thùm thụp lên mặt mũi Jim, vừa khóc vừa gào: _ Lỗi tại các ông, các ông bỏ rơi chúng tôi, lỗi tại các ông, lỗi tại các ông. (cảnh này Lê Thị Hiệp diễn rất tới)

Tài nhẩy vào đỡ Thúy Hoa. Cô thổn thức trong vòng tay Tài. Jim ngập ngừng: _ I am sorry, cha cô ấy là một người quả cảm.

VĨNH BIỆT RỒNG XANH.

Lần cuối Addie và Minh hoàn tất tấm tranh trên tường. Hai người ngồi tâm sự một phút. Gương mặt Addie lộ vẻ mệt mỏi, ưu tư. Giữa chừng câu chuyện, Addie ho lên một tràng, anh quay mặt qua một bên, chất đàm trong họng đưa lên cổ, Addie phun ra, đưa tay rờ thử, anh biết đó là máu tươi. Bệnh lao của Addie đã tới thời kỳ cuối cùng. Addie dấu nỗi lo, tiễn chân Minh ra tận cửa.

Ngày sau, Jim mời Tài lên văn phòng, đưa cho anh tập giấy vẽ, nhờ trao cho bé Minh. Đó là những bản vẽ Addie họa hình Minh và những hình cartoon Minh thích: - Chúng tôi vừa tìm thấy Addie nằm chết trong nhà kho. Những bức họa này tôi giữ lại, nhờ anh đưa cho cháu Minh.

Minh chạy vội tới nhà bếp, căn phòng hoàn toàn khác lạ, sáng sủa hơn. Nó chạy tới bức tường, hai người thợ sơn đang lăn cọ,ï sơn trắng bức tranh khỏi vách tường nhà bếp. Minh lủi thủi ra về, nó không còn một giọt nước mắt khóc cho người bạn mới quen vừa mất.

ÁNH SÁNG NƠI MIỆNG HẦM.

Một buổi chiều Jim lái xe đưa Tài về lều, lúc ghé ngang sân thể thao, Tài mừng rỡ nhẩy xuống. Mọi người bu lại:

- Các anh chị nghe đây. Tôi vừa được ông thượng sỹ cho du ngoạn ra khỏi trại. Chúng tôi vào một siêu thị, trời đất, cái chợ rộng khủng khiếp, có đủ mọi thứ.

Một người chồm lên hỏi:

- Thế, chợ Mỹ có ớt hiểm không?

Tài ngập ngừng một lát, móc túi moi ra trái ớt hiểm đỏ ói:

- Không có, nhưng tôi có mang theo. Đây là trái ớt cay xé lưỡi của Việt Nam đã trồng được trên xứ Mỹ.

- Chúng tôi đi vào khu gia cư, nhà nào cũng bự thật bự, sân trước, vườn sau xanh tươi thẳng tắp. Điều tôi thỏa mãn nhất là; Khi chúng tôi vào uống càfé trong quán, một chú bé chừng 20 tuổi vào mời khách rửa xe.

Mấy người khách hoan hỷ O.K. Chú bé múc nước ra rửa xe cho khách lãnh tiền ngoong rơ.

- Thế rửa một cái xe được bao nhiêu tiền?

- 2 đô 10 xu một giờ. Bất cứ làm gì chủ nhân cũng phải trả ít nhất là 2 đô 10 xu một giờ, trả thiếu là chủ ở tù. Như vậy chúng mình sống được rồi, hãy vui lên bà con ơi. Đừng sợ ra ngoài mình sẻ sống bằng gì nữa.

Phần sau, Green Dragon có cảnh Thúy Hoa và Tài làm đám cưới để nhập chung hộ, xuất trại, nương tựa nhau. Trong khi ấy, Kim hầu hạ bà chủ không công, bán xác thân cho ông chủ, với hy vọng cứu được mẹ cha. Thế nhưng, Lợi đã thất hứa, bỏ rơi Kim trong trại. Phản ứng của nàng là, cho ông chủ một bạt tai trước khi ông lên xe bus. (về sau được biết, Kim có người bảo trợ, hiện nay còn sống tại Long Beach).

Gia đình Tài có người bảo trợ, đêm chia tay các bạn, Tài hát tặng một ca khúc anh viết để tạm biệt Sàigòn. Tài trầm trầm cất tiếng hát với nỗi suy tư đầy xa vắng. (Thực ra nhạc phẩm Vĩnh Biệt Sàigòn là sáng tác của nhạc sĩ Nam Lộc) "Sàigòn ơi, Tôi đã mất người trong cuộc đời, Sàigòn ơi còn đâu những thời gian tuyệt vời. Giờ còn đây, những kỷ niệm chết trong tôi, những nụ cười hé trên môi, những dòng lệ ôi sầu, đắng."

"Saigon oi! I have lost you in my life. Saigon oi! My best time is far away. What is left is some sad memory, the dead smile on my lips, bitter tears in my eyes.".....

Tiếng hát Tài vang xa trong khi gia đình Tài và Thúy Hoa chuẩn bị lên xe bus xuất trại. Jim lấy máy polaroid chụp hình. Anh mới đưa tấm ảnh cho Minh, thằng bé giật phắt lấy, chạy đi trước sự ngơ ngác của mọi người.

Lát sau Minh trở lại. Tài làm mặt nghiêm:

_ Cháu ghim tấm hình lên bảng. Nếu mẹ đến sẽ biết gia đình mình đã ở đây.

Chuyến xe rời bến, trên tấm bảng, tấm hình Minh và gia đình còn lưu lại, ghi dấu những ngày người tỵ nạn đặt chân lên xứ Mỹ.

Cuốn phim chấm dứt ở đó với hàng chữ chú thích:

"Sau khi bị tàn phá bởi chiến tranh, 134,000 người Việt nam đã phải bỏ quê cha đất tổ, đi qua các trại di cư trên đất Mỹ.

Trại di cư cuối cùng đóng cửa ngày 1 tháng 11 năm 1975.

Tại miền Nam California, Cộng đồng được mang tên Little Sàigòn được chính thức đặt tên năm 1984. Hiện nay, đây là quê hương thứ hai cho hơn 200,000 đồng bào Việt nam; Nơi tập trung đông người Việt nhất bên ngoài Việt nam.

Cho đến nay hơn 1,500,000 người Việt sống trên toàn nước Mỹ"

B.- Báo Dòng tên trách Truyền Thông Mỹ khai thác quá đáng vụ xâm phạm tình dục.

(Trích Nhật Báo Người Việt. Ra Ngày Thứ sáu- Số 6019 – 31 tháng 5, 2002)

Rome: Một tờ báo có nhiều uy tín với Tòa Thánh Vatican đã lên tiếng chỉ trích giới truyền thông Hoa Kỳ là có thái độ "bệnh hoạn" khi tiếp cận và tường thuật các vụ tu sĩ xâm phạm tình dục tại Hoa Kỳ. Tờ báo đã tố cáo điều mà họ gọi là thái độ chống Công Giáo khi báo chí xứ này đã mô tả các linh mục như những quái vật.

Bài viết sẽ xuất hiện trong báo Civilta Cattolica, xuất bản một tháng 2 lần của Dòng tên Jesus vào ngày thứ bảy June.01.2002 này.

Tờ báo được coi là rất có thẩm quyền vì các bài viết trong đó đều được Vatican chấp thuận.

Bài báo trên nói rằng Đức Giáo Hoàng rất ngại khi các linh mục bị tố xâm phạm tình dục thiếu niên có thể bị xét xử "theo lối vơ đũa cả nắm" (Summary trial).

Một phần trongbaì báo nói rằng các hãng truyền hình Hoa Kỳ tới Ý quá đông với những trang bị lình kỉnh bên ngoài vatican để tường thuật biên họp của Đức Giáo Hoàng với các Hồng Y Mỹ về vụ khủng hoảng tình dục hồi cuối tháng Tư vừa qua.

Bài báo cũng nêu lên Truyền thông Mỹ cũng có vẽ như hả dạ đối với dân chúng Hoa Kỳ. Tờ báo cho rằng thái độ này phần nào là do lập trường của Vatican chống Chiến Tranh Vùng Vịnh năm 1990.

+++ Lời ghi chú thêm của Ký Điệu "quý bạn còn nhớ ngáy trước đây, Đức Giáo Hoàng có dịp thăm viếng Thánh Địa Jerusalem, Ngài bị nhóm chánh quyền hung dữ quân phiệt Israel và nhóm Đại Diện DoThái Giáo (Jewish) muốn Ngài phải xin lỗi trước toàn thể dân Dêu (Jews) là Tòa Thánh Công Giáo Vatican có lỗi trong vụ im lặng để Hitler mặc sức mà tàn sát dân Dêu (Jews) vào Đệ Nhị Thế Chiến vừa qua, và Hitler tạo ra Holocaust... Đức Giáo Hoàng ngỏ ý là Ngài không làm chuyện này bao giờ, và như thế bao nhiêu giận dữ của đám quân phiệt hung dữ tại Tel Aviv và nhóm Cộng Đoàn Jewish. Lúc đó Ký Điệu đoán rằng “ngày kia nhóm Dêu này sẽ tìm dịp đánh trả thù, và quả như vậy. Các bạn có biết hiện nay nhóm Dêu (Jews) nắm Hệ Thống Truyền Thông Hoa Kỳ (gồm: báo chí, sách vở, Radio, Tivi...) bao nhiêu phần trăm hay không? +30%, +40%, +50% +85%? - Xin thưa +85% là chuyện nhỏ. Điển hình trong bài viết Thế Giới và Bình Luận do Gia cát Tường của Tuần báo Đại Chúng có tường thuật một bài viết của Báo Los Angeles Times "báo này chụp nhiều hình ảnh mà xe tăng của Dêu (Jews), phi cơ trực thăng của Dêu (Jews) bắn phá một cách điên cuồng vui sướng hả dạ vào nhà dân chúng Palestine" Thì lập tức có hàng trăm dân Dêu (Jews) đến tụ tập trước con đường Los Angeles tại Thành phố lớn Los Angeles City, California, USA mà biểu tình chống đối báo này. Bạn thử lập lại chồng báo cũ đại Chúng chừng vài số trước là thấy rõ. Như vậy là làm sao bạn hiểu rõ mà. Hiện nay gần 192 quốc gia trên 194 quốc gia trên thế giới đều lên án sự khoái trá điên cuồng tàn sát thương dân vô tội Palestine, y như nhóm Đức Quốc xã Hitler khoái trá mà tàn sát dân Dêu khi xua nhóm dân này vào phòng ngạt và phòng đốt xác vậy.

_ Lời ghi riêng của Ký Điệu là danh từ riêng Jews thì Ký Điệu tạm dịch la "øDêu", viết chữ Hoa là chữ "D", còn nếu viết chữ "dêu" với chữ "d" thường là nghĩa dêu mồm dêu mõ thì lá ý khác. Chữ Do Thái là do gốc chữ Trung Hoa được Việt dịch thì không có ý gì hết. Chúng ta nên dịch sát âm và sát ý hơn là dịch Do Thái. Dêu là Jews, còn đọc theo âm người Bắc thì là "Giuuu" không trúng lắm.